Όλοι πλέον συμφωνούμε ότι οι επενδύσεις αποτελούν τον βασικό μοχλό ανάπτυξης της οικονομίας μας.
Αποτελούν, όμως, και το σημαντικότερο εργαλείο για τον μετασχηματισμό της. Στην EY, έχουμε αναδείξει εδώ και χρόνια την ανάγκη μετάβασης σε ένα νέο παραγωγικό μοντέλο που θα βασίζεται στην εξωστρέφεια, την καινοτομία, τη βιωσιμότητα και την αξιοποίηση των συγκριτικών πλεονεκτημάτων της χώρας και ιδιαίτερα του ανθρώπινου δυναμικού της.
Σήμερα, τα ποσοτικά, αλλά ιδίως τα ποιοτικά στοιχεία που προκύπτουν από την τακτική έρευνα «EY Attractiveness Survey Ελλάδα», μας επιτρέπουν να είμαστε αισιόδοξοι ότι οι επενδύσεις θα συνεχίσουν να συμβάλλουν καθοριστικά τα επόμενα χρόνια στον μετασχηματισμό της οικονομίας μας.
Η έρευνα, που βρίσκεται ήδη στον έκτο χρόνο της, καταγράφει με σαφήνεια τις τάσεις των τελευταίων ετών ως προς τον αριθμό και τη σύνθεση των άμεσων ξένων επενδύσεων (ΑΞΕ), αλλά και τις απόψεις της διεθνούς επενδυτικής κοινότητας για την ελκυστικότητα της χώρας. Οι ΑΞΕ που πραγματοποιούνται στην Ελλάδα και οδηγούν στη δημιουργία νέων εγκαταστάσεων και νέων θέσεων εργασίας (greenfield projects), αυξάνονται σταθερά τα τελευταία χρόνια. Αθροιστικά, οι ΑΞΕ των τελευταίων τριών ετών αντιπροσωπεύουν το 33% των επενδύσεων που έχει καταγράψει η βάση δεδομένων της EY για τη χώρα μας από το 2000.
Το σημαντικότερο, όμως, είναι ότι βελτιώνεται σταθερά η ποιοτική σύνθεση των επενδύσεων αυτών ως προς το είδος της δραστηριότητας, αλλά και τους κλάδους της οικονομίας στους οποίους κατευθύνονται. Βλέπουμε, για παράδειγμα, δραστηριότητες έντασης γνώσης με σχετικά υψηλή προστιθέμενη αξία να προσελκύουν σημαντικό μερίδιο. Χαρακτηριστικά, ο κλάδος του λογισμικού και των υπηρεσιών πληροφορικής προσέλκυσε το 24% των επενδύσεων το 2023 και το 40% το 2022, έναντι 14% μεταξύ 2000 και 2022 συνολικά.
Ενθαρρυντική είναι και η εικόνα που προκύπτει από τις απαντήσεις των επιχειρήσεων που συμμετείχαν στην έρευνα. Το 51% των ερωτηθέντων το 2024 από 30% το 2019 δήλωσαν ότι σκοπεύουν να αναπτύξουν ή να επεκτείνουν τις δραστηριότητές τους στην Ελλάδα τον επόμενο χρόνο.
Είναι, μάλιστα, χαρακτηριστικό ότι, μεταξύ αυτών, 66% θα επενδύσουν σε υπηρεσίες προς επιχειρήσεις, 51% σε έρευνα και ανάπτυξη, 46% στην εφοδιαστική αλυσίδα και τα logistics, 44% στη βιομηχανία. Στο ίδιο πνεύμα, 21% εκτιμούν ότι η ψηφιακή οικονομία θα είναι από τους κλάδους που θα ενισχύσουν την ανάπτυξη της Ελλάδας τα επόμενα χρόνια.
Τα στοιχεία αυτά δικαιολογούν την αισιοδοξία που προανέφερα, αλλά δεν επιτρέπουν εφησυχασμό. Στη μάχη για την προσέλκυση επενδύσεων, η χώρα μας ανταγωνίζεται ισχυρές οικονομίες που ξεκινούν από ένα υψηλότερο σημείο, αλλά και μικρότερες χώρες -ιδιαίτερα στην Ανατολική Ευρώπη- που στηρίζουν και αυτές την ανάπτυξή τους στην προσέλκυση επενδύσεων. Επίσης, οι πρόσφατες εξελίξεις σε παγκόσμιο επίπεδο σηματοδοτούν μια στροφή όπου σημαντικές οικονομίες όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες αναμένεται να προχωρήσουν σε πολιτικές για την ενθάρρυνση των επενδύσεων εντός των συνόρων τους.
Τι πρέπει να κάνει η Ελλάδα για να βελτιώσει περαιτέρω την ελκυστικότητά της και να προσελκύσει ακόμη περισσότερες επενδύσεις ικανές να στηρίξουν τον μετασχηματισμό της οικονομίας μας; Ζητήματα όπως οι επενδύσεις σε υποδομές, η βελτίωση του γραφειοκρατικού και διοικητικού περιβάλλοντος, η ευθυγράμμιση του ρυθμιστικού πλαισίου με τις ραγδαίες τεχνολογικές και άλλες εξελίξεις, η ενθάρρυνση πολιτικών για το περιβάλλον, καθώς και η ανάπτυξη των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) και η επιτάχυνση του πλάνου ενεργειακής μετάβασης, βρίσκονται στην ατζέντα των επενδυτών.
Ωστόσο, οι τρεις κορυφαίες προτεραιότητες που αναδεικνύονται σταθερά στις πρώτες θέσεις από τους συμμετέχοντες στην έρευνα της EY είναι η βελτίωση του εκπαιδευτικού συστήματος και των δεξιοτήτων του ανθρώπινου δυναμικού, τα ζητήματα φορολογίας και η υποστήριξη των κλάδων υψηλής τεχνολογίας και καινοτομίας.
Η ενίσχυση της τεχνολογίας και της καινοτομίας είναι, πιστεύω, αυτονόητη, καθώς αποτελούν τον καταλύτη της ανάπτυξης σήμερα παγκοσμίως και την εγγύηση για ένα καλύτερο, πιο βιώσιμο μέλλον. Ήδη βλέπουμε τις βελτιώσεις απόδοσης που φέρνει η επανάσταση της Τεχνητής Νοημοσύνης και της GenAI στην καθημερινή μας εργασία και ζωή. Η μείωση της φορολογίας, από την άλλη, αποτελεί πάγιο αίτημα των επενδυτών ανά τον κόσμο.
Ωστόσο, σε μια περίοδο μεγάλων δημοσιονομικών ελλειμμάτων, τα περιθώρια των χωρών να προσελκύσουν επενδύσεις μειώνοντας τους φορολογικούς συντελεστές είναι συζητήσιμα. Η έμφαση, συνεπώς, πρέπει να δοθεί στην απλοποίηση και στην ψηφιοποίηση του φορολογικού συστήματος και στην εμπέδωση κλίματος σταθερότητας και προβλεψιμότητας.
Το κορυφαίο ζήτημα, όμως, κατά την άποψή μου είναι το έλλειμμα κρίσιμων δεξιοτήτων, που δυνητικά αποτελεί τη σοβαρότερη τροχοπέδη για την προσέλκυση επενδύσεων και την ανάπτυξη.
Ενώ διαθέτουμε εξαιρετικά αξιόλογο ανθρώπινο κεφάλαιο, τα πανεπιστήμιά μας δεν παράγουν σήμερα πτυχιούχους με τις σύγχρονες δεξιότητες που απαιτούνται για να υποστηρίξουν το νέο παραγωγικό μοντέλο της χώρας. Η αναθεώρηση των προγραμμάτων σπουδών, η στενότερη διασύνδεση πανεπιστημίων και επιχειρήσεων, καθώς και η διαρκής επανειδίκευση εργαζόμενων και ανέργων είναι μερικά μόνο από τα μέτρα άμεσης προτεραιότητας.
Μπαίνοντας στα μέσα αυτής της δεκαετίας, θα πρέπει όλοι μας να κάνουμε τον μετασχηματισμό και τη βιώσιμη ανάπτυξη προτεραιότητες. Πρέπει να φέρουμε τον άνθρωπο, την τεχνολογία και την καινοτομία στο επίκεντρο της αλλαγής αυτής. Αυτές είναι οι δυνάμεις που θα αλλάξουν τη χώρα, θα αυξήσουν την ελκυστικότητά της και θα την αναδείξουν σε ένα επενδυτικό hub στη Νοτιοανατολική Ευρώπη.
* Ο κ. Γιώργος Παπαδηµητρίου είναι Διευθύνων Σύµβουλος, EY Ελλάδος