Κάθε πρόγραμμα πολιτικής καθίσταται άσκηση επί χάρτου όταν δεν απαντά στο πώς και από ποιον δρομολογείται, εξειδικεύεται και εφαρμόζεται. Η υλοποίηση αναπτυξιακών προγραμμάτων στις δυτικές οικονομίες από την κεντρική εξουσία απέδωσε σημαντικούς καρπούς κατά τον 20ό αιώνα.
Ωστόσο, ο σύγχρονος σχεδιασμός σε προηγμένες οικονομίες αναγνωρίζει ότι το πρότυπο αυτό έφτασε στα όριά του και προωθεί πλέον τη σύμπραξη δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, μαζί με τους κοινωνικούς φορείς, στο πλαίσιο μιας πολυεπίπεδης διακυβέρνησης. Με αυτόν τον τρόπο, ενώ η πρωτοβουλία πολιτικής ανήκει στην κεντρική εξουσία, η σύμπραξη περιλαμβάνει μορφές διαβούλευσης, συντονισμού και από κοινού εφαρμογής με ολόκληρο το θεσμικό εποικοδόμημα φορέων και τον ιδιωτικό τομέα, συμπεριλαμβανομένων των επιμελητηρίων, επιχειρησιακών και εργατικών σωματείων και ευρύτερα κοινωνικών εταίρων σε κεντρικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο.
Στον πυρήνα της προσέγγισης αυτής βρίσκεται η πανθομολογούμενη διαπίστωση πως δεν νοείται σύγχρονο αναπτυξιακό πρότυπο χωρίς συμπεριληπτικό μοντέλο διακυβέρνησης. Πως βασικό στοιχείο της βιώσιμης ανάπτυξης είναι η δυνατότητά μας να αντιδρούμε γρήγορα και με γνώση στις μεγάλες μεταβολές που βιώνουν οι σύγχρονες Δημοκρατίες. Και πως κάτι τέτοιο είναι εξαιρετικά απίθανο να συμβεί, όσο η εξουσία είναι μαζεμένη αποκλειστικά σε ένα κέντρο που δεν γνωρίζει τις ιδιαιτερότητες της κάθε τοπικής οικονομίας, που καθυστερεί να πάρει αποφάσεις μέχρι να καταλάβει όλες τις παραμέτρους ενός προβλήματος και δεν λογοδοτεί για τις λάθος αποφάσεις που παίρνει.
Αυτή, δυστυχώς, είναι η πραγματικότητα που πληγώνει καθημερινά την Ελλάδα. Σήμερα, η ελληνική κοινωνία είναι εγκλωβισμένη σε ένα παραγωγικό μοντέλο που βασίζεται σε εισαγωγές και κατανάλωση, αφήνει ανεξέλεγκτη την αισχροκέρδεια, ερημώνει την περιφέρεια, δημιουργεί στρατιές νεόπτωχων που δουλεύουν όλο και περισσότερο, αλλά το εισόδημα τούς φτάνει όλο και λιγότερο, αποθαρρύνει τους νέους να κάνουν οικογένεια υποδαυλίζοντας το δημογραφικό πρόβλημα και οδηγεί τη χώρα με μαθηματική ακρίβεια στην επόμενη κρίση.
Η πραγματικότητα είναι ότι, αν θέλουμε να αλλάξουμε το παραγωγικό μοντέλο της χώρας και να αναπτύξουμε τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της κάθε περιοχής, αυτό προϋποθέτει να αλλάξουμε τη διοικητική της δομή, ώστε να αποσυγκεντρώνει την εξουσία σε τοπικούς και διατοπικούς φορείς, με διαφάνεια και λογοδοσία, κάτι που συναντάμε σε κάθε σύγχρονο ευρωπαϊκό κράτος που υπηρετεί την αρχή της εγγύτητας.
Η σωστή αποσυγκέντρωση της εξουσίας θα υποχρεώσει τοπικούς θεσμούς σε συνεργασία με βάση κοινές προτεραιότητες. Όπως στις περισσότερες χώρες, έτσι και στην Ελλάδα θέλουμε να δούμε όλους τους εκπροσώπους των τοπικών θεσμών να συνεργάζονται, να συναποφασίζουν τι είδους ανάπτυξη θέλουν μέσα στο πλαίσιο που θέτει το κεντρικό πολιτικό σύστημα και να επενδύουν τους δικούς τους πόρους ώστε να λογοδοτούν για τα αποτελέσματα που απέφεραν οι αποφάσεις τους. Αν θέλουμε να σπάσουμε το απόστημα των συγκρουόμενων και επικαλυπτόμενων αρμοδιοτήτων, θα χρειαστεί μια γενναία διοικητική μεταρρύθμιση που θα εκσυγχρονίσει τους τοπικούς θεσμούς, ώστε να έχουν πραγματική εξουσία, με λογοδοσία κοντά στον πολίτη.
Αυτή η μεταρρύθμιση θα είναι η βάση για τη δημιουργία μιας πραγματικά «πατριωτικής» καινοτομικής και εξωστρεφούς οικονομίας. Μιας οικονομίας που επενδύει στα συγκριτικά πλεονεκτήματα της κάθε περιοχής και αναπτύσσει νέα, με ισότιμη πρόσβαση στις ευκαιρίες. Στηρίζει Έλληνες επιχειρηματίες, εργαζόμενους και καταναλωτές, ανοίγει αγορές για ελληνικά προϊόντα στο εξωτερικό και νέες αγορές για ελληνικές υπηρεσίες εντός της χώρας. Μιας οικονομίας που επενδύει, κατά κύριο λόγο, στους δικούς της ανθρώπους, τη συσσωρευμένη γνώση, τα προϊόντα της γης μας και τον πολιτισμό της πατρίδας μας.
Η αλλαγή της δομής της εξουσίας και η στήριξη μιας τέτοιου είδους οικονομίας θα οδηγήσει στη διεύρυνση της παραγωγικής μας βάσης και θα αποτελέσει το κύριο χαρακτηριστικό της αλλαγής του παραγωγικού μας μοντέλου. Γιατί; Διότι θα βάλει περισσότερες Ελληνίδες και περισσότερους Έλληνες στο «παιχνίδι» της ανάπτυξης. Μιας ανάπτυξης χωρίς αποκλεισμούς.
Μια τέτοια προσέγγιση όχι μόνο δεν θα εγκατέλειπε ποτέ τα συγκριτικά πλεονεκτήματα κάθε γωνιάς της ελληνικής περιφέρειας, αλλά θα οδηγούσε στον πολλαπλασιασμό του πλούτου πολλές φορές εντός της χώρας, περιορίζοντας τη διαφυγή πόρων στο εξωτερικό, για τον απλό λόγο ότι το κεφάλαιο επανεπενδύεται στις πιο αποδοτικές χρήσεις.
Σήμερα, η απορρόφηση κονδυλίων αφορά σε δραστηριότητες μεγάλων επιχειρήσεων, εκμεταλλευόμενων επενδυτικές ευκαιρίες υποδομών -low hanging fruits- και οδηγεί τα κέρδη εν ολίγοις σε επενδύσεις εκτός Ελλάδας. Αντίθετα, η διάχυση της χρηματοδότησης στην εκμετάλλευση και ενίσχυση των συγκριτικών πλεονεκτημάτων και στην περιφέρεια, ειδικά σε μικρομεσαίες επιχειρήσεις, θα οδηγούσε σε πολλαπλασιασμό αυτού του πλούτου κυρίως μέσα στις τοπικές κοινωνίες.
Είναι ενδεικτικό ότι, μεταξύ μιας οικονομίας που απορροφά ένα σύνολο διαθέσιμων κονδυλίων από το εξωτερικό και τα ξαναστέλνει στο εξωτερικό, και μιας που απορροφά λιγότερα, αλλά τα πολλαπλασιάζει τοπικά μέσω συγκριτικών πλεονεκτημάτων, η δεύτερη παράγει περισσότερο πλούτο και τον κατανέμει πολύ πιο δίκαια.
Απαραίτητη προϋπόθεση, λοιπόν, για την επίτευξη του στόχου της βιωσιμότητας στην ανάπτυξη είναι η σύγχρονη, συμπεριληπτική διακυβέρνηση. Η μεγάλη μεταβίβαση εξουσίας, πόρων και ευθύνης, με διαφάνεια και λογοδοσία, εκεί όπου μπορεί να φανεί πιο χρήσιμη. Εκεί που λογοδοτεί κοντά στον πολίτη.
* Ο Παύλος Γερουλάνος είναι Βουλευτής του ΠΑΣΟΚ - Κίνηµα Αλλαγής