Στο Athens Democracy Forum2023, η Namatai Kwekweza τιμήθηκε με το βραβείο «Kofi Annan NextGen Democracy» για τη δράση της στην Αφρική υπέρ της δημοκρατίας και της ισότητας των φύλων. Την ώρα που το Forum συγκεντρωνόταν ξανά στην Ελλάδα το 2024, η κ. Kwekweza αντιμετώπιζε τις επιπτώσεις αυτής της δράσης της: την πρόσφατη σύλληψή της στη Ζιμπάμπουε και τη δίκη που εκκρεμεί.
Στις 31 Ιουλίου, η κ. Kwekweza, ιδρύτρια και διευθύντρια της οργάνωσης ανάπτυξης και υπεράσπισης της νεολαίας της Ζιμπάμπουε WELEAD Trust, επιβιβάστηκε σε μια πτήση εσωτερικού από την πρωτεύουσα Harare για την πόλη Victoria Falls, για να παρακολουθήσει ένα συνέδριο για τη φιλανθρωπία.
Έχοντας ήδη επιβιβαστεί και με τις μηχανές σε λειτουργία, η κ. Kwekweza, 25 ετών, μαζί με τους Robson Chere και Samuel Gwenzi, ακτιβιστές που ταξίδευαν επίσης για το συνέδριο, οδηγήθηκαν έξω από το αεροπλάνο. Στη συνέχεια, οι τρεις αναγκάστηκαν να εισέλθουν σε έναν τερματικό σταθμό αφίξεων εσωτερικού, ο οποίος βρισκόταν υπό ανακαίνιση, από την τρύπα του καρουζέλ αποσκευών, με την κ. Kwekweza να δέχεται μέχρι και κλωτσιές μετά την αρχική της άρνηση να ακολουθήσει. Ξυλοκοπήθηκαν και βασανίστηκαν για αρκετές ώρες, είπε, προτού τελικά οδηγηθούν σε αστυνομικό τμήμα και κατηγορηθούν για απρεπή συμπεριφορά, με τον ισχυρισμό ότι τον Ιούνιο του 2023 είχαν οργανώσει διαμαρτυρία έξω από δικαστήριο για τις συλλήψεις υποστηρικτών του ηγέτη της αντιπολίτευσης Jameson Timba.
Σε ανακοίνωση που εξέδωσαν τα Ηνωμένα Έθνη, ανεξάρτητοι εμπειρογνώμονες ανθρωπίνων δικαιωμάτων εξέφρασαν ανησυχία για τις συλλήψεις και την κράτηση της κ. Kwekweza, του κ. Chere και του κ. Gwenzi: «Η βίαιη σύλληψη, η δίχως δυνατότητα επικοινωνίας κράτηση και τα βασανιστήρια, μαζί με την αυθαίρετη κράτηση στις φυλακές, είναι ασυγχώρητα και όχι μόνο παραβιάζουν το διεθνές δίκαιο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αλλά και γελοιοποιούν τις εγγυήσεις και τα δικαιώματα που προβλέπει το ίδιο το Σύνταγμα της Ζιμπάμπουε».
Η κ. Kwekweza, η οποία κρατήθηκε για 35 ημέρες πριν αποφυλακιστεί με εγγύηση, βρισκόταν στη Νότια Αφρική όταν γίνονταν αυτές οι διαδηλώσεις στη Harare. Η δίκη της είχε οριστεί για τις 22 Οκτωβρίου. Σε μια βιντεοσκοπημένη συνέντευξη πριν από την ακρόαση, μίλησε για τη σύλληψή της και για το ποιος πιστεύει ότι είναι ο πραγματικός λόγος για τη φυλάκισή της. Ακολουθούν αποσπάσματα από αυτή τη συνέντευξη.
Τι συνέβη όταν σε κατέβασαν από το αεροπλάνο;
Αμέσως άρχισα να κάνω πολλές ερωτήσεις, όπως «Γιατί μας ζητούν να φύγουμε; Ποιος είσαι; Δεν μας λέτε ποιοι είστε – γιατί γίνεται αυτό;». Μόλις βγήκα έξω, ήταν ένας άντρας που προσπάθησε να αρπάξει το τηλέφωνό μου. Έτσι αμέσως κατάλαβα ότι κάτι δεν πήγαινε καλά. Άρχισα να στέλνω μηνύματα στη μητέρα μου και να στέλνω μηνύματα σε δικηγόρους ότι «νομίζω ότι μας συλλαμβάνουν στο αεροδρόμιο».
Η Namatai Kwekweza από τη Ζιμπάμπουε τιμήθηκε με το πρώτο βραβείο «Kofi Annan NextGen Democracy Prize» στο Athens Democracy Forum 2023. Ο οργανισμός της, WeLead, επιμορφώνει πολίτες και πρωτοστατεί σε αγωνιστικές κινητοποιήσεις.
Μόλις αναγκαστήκατε να περάσετε από την τρύπα του καρουζέλ αποσκευών, τι συνέβη;
Φορούσα το Apple watch μου και μπορούσα να δω ότι ο δικηγόρος μου μου τηλεφωνούσε, έτσι γνώριζα ότι κάποιος ήξερε ότι μας είχαν συλλάβει. Μας χώρισαν και με πήγαν σ’ ένα δωμάτιο με κακό φωτισμό. Υπήρχαν περίπου επτά άντρες και μου έκαναν συνέχεια ερωτήσεις, όπως πού έμενα, πώς με έλεγαν, πού ταξίδευα. Μου έδωσαν το τηλέφωνό μου, λέγοντας «Πρέπει να το ανοίξεις» και τους είπα: «Κατ’ αρχάς, δεν έχετε ένταλμα κατάσχεσης. Και μετά, δεν μπορείτε να με αναγκάσετε να ανοίξω το τηλέφωνό μου, γιατί έχω δικαίωμα στην ιδιωτικότητα».
Όταν το είπα αυτό, ένας από τους άντρες είπε ότι μίλησα πάρα πολύ και άρχισε να πιέζει με το πόδι του το στόμα μου. Στη συνέχεια γύρισε στους συναδέλφους του λέγοντας «Όταν τελειώσουμε μαζί της, σίγουρα θα ανοίξει το τηλέφωνο».
Τελικά με έβγαλαν έξω από το δωμάτιο και έφεραν τον κ. Chere. Περίπου 10 λεπτά αργότερα τον άκουσα να ουρλιάζει, ένα σκληρό ουρλιαχτό, και μετά ήχοι από χτυπήματα.
Πρέπει να τρόμαξες.
Πήγα στο μπάνιο και η έγκυος γυναίκα που με είχε συνοδεύσει από το αεροπλάνο, είπε: «Με έστειλαν εδώ για να βεβαιωθώ ότι, όταν φύγεις από αυτό το μέρος, δεν θα πεις “Αυτοί οι άντρες με κακοποίησαν ή με βίασαν”. Είμαι εδώ για να βεβαιωθώ ότι δεν θα συμβεί τίποτα απ’ όλα αυτά». Και είπα: «Μα, γιατί μου το λες αυτό; Υπάρχει πιθανότητα να συμβεί κάτι τέτοιο;»
Με έφεραν πίσω στην αίθουσα ανακρίσεων και είδα τον κ. Chere στο πάτωμα. Μου είπε αργότερα ότι τον χτύπησαν με μια μεταλλική ράβδο και του έριξαν νερό. Και είπε «Ένιωσα σαν να πνίγομαι». Στην πραγματικότητα φοβήθηκα πολύ, γιατί ειλικρινά πίστευα ότι τον είχαν σκοτώσει. Έριξαν νερό και σε μένα.
Είχες ιδέα περί τίνος πρόκειται;
Με ρωτούσαν συνεχώς «Σχεδιάζετε διαδηλώσεις ενόψει της συνόδου κορυφής SADC (Κοινότητα Ανάπτυξης Νότιας Αφρικής);». Και συνέχισαν να μας κατηγορούν ότι θέλουμε να ταπεινώσουμε τον πρόεδρο Emmerson Mnangagwa, ότι ρεζιλεύουμε τη χώρα.
Τελικά, ήρθε η αστυνομία, μας πήγε στο τμήμα και τελικά μας είπαν ότι είχαμε συλληφθεί για ανάρμοστη συμπεριφορά. Είχα ήδη υποψιαστεί ότι επρόκειτο για τη σύνοδο κορυφής της SADC, επειδή ο κ. Mnangagwa ήταν ο επόμενος στη σειρά για να αναλάβει πρόεδρος της SADC.
Νομίζω ότι ένιωσαν πως οι άνθρωποι είναι δυσαρεστημένοι στη Ζιμπάμπουε με πολλά από αυτά που έχουν συμβεί. Οπότε, αυτό που μου συνέβη, δεν ήταν μεμονωμένο περιστατικό. Ήταν απλώς μέρος μιας πολύ μεγάλης εθνικής καταστολής που επέπεσε σε πολύ περισσότερους, σε ολόκληρη τη χώρα.
Στη συνέχεια μεταφέρθηκες στη φυλακή υψίστης ασφαλείας Chikurubi και αρχικά αρνήθηκες να καταβάλεις την εγγύηση. Ανησυχούσατε ότι θα προχωρήσουν με το κατηγορητήριο;
Ήμουν στη Νότια Αφρική όταν έγιναν οι διαδηλώσεις, επομένως είναι αδύνατο να είχα διαπράξει έγκλημα, επειδή ήμουν εκτός χώρας. Μου είχαν πάρει, όμως, το διαβατήριο. Νομίζω ότι δεν περίμεναν μια κατάσταση όπου θα είχα ένα τόσο δυνατό άλλοθι. Τους έγινε πρόβλημα.
Οι δικηγόροι μου αργότερα υπέβαλαν αίτηση εγγύησης στο Ανώτατο Δικαστήριο και έγινε δεκτή. Βρίσκεται ακόμα σε μια πολύ συνηθισμένη, περίπλοκη νομική φάση, όπου απλώς προσπαθούμε να κινούμαστε πολύ στρατηγικά και προσεκτικά, ώστε να πάρουμε αυτό που χρειαζόμαστε, δηλαδή τα αρχεία επιβίβασης, ώστε να αποδειχθεί το πού βρισκόμουν κατά τη διάρκεια των διαδηλώσεων.
Ποια ήταν η κατάσταση στη φυλακή;
Όταν έφτασα εκεί, υπήρχαν ήδη 29 άλλες γυναίκες που ήταν πολιτικές κρατούμενες και αυτές οι γυναίκες ήταν τόσο καλές μαζί μου. Με φρόντισαν. Και μετά άρχισα να ακούω τις ιστορίες τους, ανήκαν στο μεγάλο κόμμα της αντιπολίτευσης και τις ξυλοκόπησαν άσχημα. Μερικές είχαν σπασμένα χέρια, σπασμένα πόδια, σπασμένα τύμπανα. Έμεινα μαζί τους 35 μέρες.
Νομίζω ότι η εμπειρία της φυλακής από μόνη της αποδείχτηκε ευεργετική, γιατί με βοήθησε να δω τη ζωή με πολύ διαφορετικό τρόπο. Όταν μας είπαν ότι μας αρνήθηκαν την εγγύηση, ήταν η πιο δύσκολη νύχτα της ζωής μου στη φυλακή. Κουκουλώθηκα με τις κουβέρτες μου και απλά έκλαψα. Αλλά μετά από αυτό, είπα στον εαυτό μου: «Ξέρεις τι; Θα έρθει η μέρα. Δεν πρόκειται να πεθάνω εδώ». Και με δίδαξε να έχω αυτή την άποψη για τη ζωή, ότι πρέπει να είμαστε θετικοί και πρέπει να έχουμε ελπίδα ότι η μέρα θα έρχεται πάντα. Είναι ψέμα ότι όλοι οι πολιτικοί κρατούμενοι αφέθηκαν ελεύθεροι.
Όλα αυτά που σου συνέβησαν, υποθέτω δεν θα σε εμποδίσουν να είσαι φωνή αλλαγής;
Από τη στιγμή που η κυβέρνηση σε χαρακτηρίζει απειλή και δηλώνει πως ό,τι κι αν κάνεις, δεν τους εξυπηρετεί, νομίζω ότι αυτό ισχύει για μια ζωή. Οπότε, για μένα, επιστρέφω πάντα στο «γιατί» μου: «Γιατί θέλεις να το κάνεις αυτό; Αξίζει πραγματικά τον κόπο;». Και το «γιατί» μου είναι βασικά αυτή η ιδέα της προώθησης της ανθρώπινης δυναμικής μέσω της αγωνιστικής δράσης και της υπεράσπισης των ανθρώπινων δικαιωμάτων.
Όταν σκέφτομαι την κάθε φορά που εργαζόμαστε με νέους και καταλήγουν να αισθάνονται δυνατότεροι ή κάθε φορά που υποστηρίζουμε κάτι στο Κοινοβούλιο και περνάει, και βλέπω πραγματικά με ποιον τρόπο αυτό κάνει τη ζωή των ανθρώπων καλύτερη, σκέφτομαι «αυτό που συνέβη δεν μπορεί ποτέ να συγκριθεί με αυτά που θα κερδίσουμε αν συνεχίσουμε να επιμένουμε και αν έχουμε βαθιά πίστη στο «γιατί» μας.