Καθώς ο πόλεμος στη Μέση Ανατολή θέτει διαρκώς νέα επίπεδα θανάσιμων προκλήσεων, η Nomi Bar-Yaacov κάλεσε όλες τις αντιμαχόμενες πλευρές να σταματήσουν και να σκεφτούν πώς «φτάσαμε εδώ».
Η ίδια, ως Ισραηλινή πολίτης που διαπραγματεύεται διεθνείς υποθέσεις και συνεργάτρια του think tank Chatham House με έδρα το Λονδίνο, δεν δίστασε να δώσει τη δική της απάντηση. «Στο επίκεντρο του προβλήματος βρίσκεται το δικαίωμα των Παλαιστίνιων στην αυτοδιάθεση και τον σχηματισμό κράτους», είπε η κ. Bar-Yaacov, ξεκινώντας μια, μερικές φορές νευρική, συζήτηση 40 λεπτών για τη Μέση Ανατολή σε σχετικό πάνελ στο Athens Democracy Forum.
Η οξυμένη αντιπαράθεση μεταξύ Ισραήλ και Ιράν έχει επιτείνει τους φόβους στην περιοχή αλλά και παγκοσμίως, για μια ακόμη μεγαλύτερη και πιο επικίνδυνη σύγκρουση.
Και όμως, η επί δεκαετίες σύγκρουση Ισραήλ - Παλαιστινίων ήταν αυτή που ξεκίνησε τον σημερινό πόλεμο, όπως και άλλους πολέμους στη Μέση Ανατολή παλιότερα. Και οι περισσότεροι από τους συμμετέχοντες στο πάνελ συμφώνησαν ότι ο πλέον εφικτός δρόμος προς την ειρήνη θα ήταν η λύση των δύο κρατών, που ήταν κατά καιρούς πάνω (αλλά και κάτω) από το τραπέζι, από την ίδρυση ακόμα του κράτους του Ισραήλ.
«Κανείς εδώ και 76 χρόνια δεν έχει βρει μια καλύτερη ιδέα», είπε ο Roger Cohen, επικεφαλής του γραφείου των «New York Times» στο Παρίσι, ο οποίος έχει κάνει πολλές ανταποκρίσεις από την περιοχή.
Αλλά το πώς θα συμφωνήσουν τα αντιμαχόμενα μέρη σε αυτό -ή σε οτιδήποτε- είναι μια πρόκληση που γίνεται όλο και πιο τρομακτική από τότε που οι μαχητές της Χαμάς πέρασαν τα σύνορα από τη Λωρίδα της Γάζας και ό,τι διαδραματίστηκε στο νότιο Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου 2023. Αυτό το γεγονός, σε συνδυασμό με τις εχθροπραξίες του Ισραήλ στη Γάζα που ακολούθησαν, όπως και η δολοφονία των ηγετών της Χεζμπολάχ και της Χαμάς και η εισβολή του στο νότιο Λίβανο, έχει απλώς βαθύνει τα δεινά και στις δύο πλευρές της σύγκρουσης.
«Είναι πολύ δύσκολο όταν έχεις να κάνεις με δύο πληγωμένους λαούς, που ουσιαστικά αγωνίζονται παίρνοντας ώθηση από τα τραύματά τους», είπε ο Steven Erlanger, ο διπλωματικός ανταποκριτής των «Times» για ευρωπαϊκά θέματα, ο οποίος συντόνισε το πάνελ.
Για να μπουν σε ένα δρόμο προς μια δίκαιη και διαρκή ειρήνη, η ισραηλινή και η παλαιστινιακή κοινωνία πρέπει και οι δύο να προετοιμάσουν τους λαούς τους και να αλλάξουν τους ηγέτες τους, είπε η κ. Bar-Yaacov.
«Μετά τη φρίκη και τα αδιανόητα γεγονότα της 7ης Οκτωβρίου, είναι πολύ-πολύ δύσκολο για τους Ισραηλινούς να καταλάβουν με ποιον τρόπο ένα παλαιστινιακό κράτος θα τους κάνει πιο ασφαλείς», είπε. «Αν το Ισραήλ δεν πειστεί ότι ένα παλαιστινιακό κράτος είναι προς τα συμφέροντα εθνικής ασφάλειας του ίδιου του Ισραήλ, τότε θα έχουμε όλο και περισσότερους κύκλους πολέμου».
Αλλά η κ. Bar-Yaacov σημείωσε επίσης ότι ούτε η νυν κυβέρνηση του Ισραήλ ούτε οι νυν Παλαιστίνιοι ηγέτες ήταν σε θέση να βρουν μια ειρηνική λύση στη σύγκρουση.
Ισραηλινό αντιπυραυλικό σύστημα εν δράσει, λίγο αφότου το Ιράν εκτόξευσε drones και πυραύλους στην πόλη Ασκελόν.
Ο Ahmed Shihab-Eldin, ένας Κουβεϊτιανός - Αμερικανός δημοσιογράφος παλαιστινιακής καταγωγής, υποστήριξε έντονα ότι η κατοχή και η «απανθρωποποίηση» των Παλαιστινίων πρέπει να αντιμετωπιστούν τώρα πριν από οποιαδήποτε λύση μεταξύ των δύο κρατών.
«Χωρίς λογοδοσία, η ειρήνη δεν είναι δυνατή», είπε. «Οι καταπιεσμένοι άνθρωποι, που τους έχουν κλαπεί τα ανθρώπινα δικαιώματα και η αξιοπρέπειά τους, θα αντιστέκονται πάντα. Αυτό μας διδάσκει η ιστορία. Η ανήθικη ατιμωρησία που απολαμβάνει το Ισραήλ, μας κάνει όλους λιγότερο ασφαλείς».
Ο κ. Shihab-Eldin υποστήριξε ότι, εάν το Ισραήλ θέλει να επιβιώσει, θα πρέπει να αλλάξει. «Η αλήθεια είναι ότι το Ισραήλ δεν είναι δημοκρατία», είπε. «Έχει δικαίωμα να υπάρχει, αλλά δεν έχει δικαίωμα να υπάρχει όπως υπάρχει».
Οι Ηνωμένες Πολιτείες, ο κύριος στρατιωτικός και στρατηγικός σύμμαχος του Ισραήλ, φταίνε που δεν έκαναν περισσότερα για να ελέγξουν το Ισραήλ τόσο εν καιρώ πολέμου όσο και ειρήνης, και συγκεκριμένα που δεν έβαλαν τέλος στους εβραϊκούς οικισμούς στη Δυτική Όχθη, είπε η κ. Bar-Yaacov. «Πρέπει να επισημάνουμε ότι οι ΗΠΑ επέτρεψαν στους εποικισμούς να επεκταθούν και άσκησαν βέτο σε πολυάριθμα ψηφίσματα των Ηνωμένων Εθνών, τα οποία θα μπορούσαν να χτίσουν εμπιστοσύνη», είπε. «Δείχνω τις Ηνωμένες Πολιτείες γιατί δείχνω κράτη που θεωρούν τους εαυτούς τους πρότυπο λειτουργίας».
Ο Mabel Lu Miao, γενικός γραμματέας του Center for China and Globalization, σημείωσε ότι η αδυναμία για λύσεις του ΟΗΕ σε διαδοχικές κρίσεις στη Μέση Ανατολή, έχει υπονομεύσει την αίσθηση της δημοκρατίας σε πολλά μέλη του ΟΗΕ. Υπέδειξε ότι η Κίνα, ένας σημαντικός εμπορικός εταίρος για πολλές χώρες στη Μέση Ανατολή, συμπεριλαμβανομένου του Ισραήλ, θα μπορούσε να διαδραματίσει ρόλο ακόμα και ως ουδέτερος μεσολαβητής στην περιοχή.
Ο κ. Shihab-Eldin ήταν πιο απόλυτος στο να επιρρίψει την ευθύνη στις Ηνωμένες Πολιτείες. «Επιτρέψτε μου να είμαι σαφής και να δείξω τον ελέφαντα στο δωμάτιο», είπε. «Χωρίς ουσιαστική πίεση από τις Ηνωμένες Πολιτείες στο Ισραήλ, είναι πρακτικά αδύνατο να φανταστεί κανείς μια συζήτηση για κατάπαυση του πυρός, πόσο μάλλον για ειρήνη».
Ο κ. Cohen συμφώνησε ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί τους δεν μπόρεσαν να ανακόψουν τη βία που εξαπλώθηκε από τη Γάζα στον Λίβανο και τώρα στο Ιράν. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι άλλα κράτη αποδείχτηκαν ανίσχυρα στο να συγκρατήσουν τις «αντηχήσεις της επίθεσης της 7ης Οκτωβρίου», είπε. «Ο αντίκτυπος ήταν πολύ δυνατός».
Ο κ. Cohen, ο οποίος μετέδωσε ως ανταποκριτής τον άμεσο απόηχο της επίθεσης της Χαμάς, είπε ότι το γεγονός έχει ξαναξυπνήσει «ένα θεμελιώδες τραύμα» στους Ισραηλινούς και τους Εβραίους σε όλο τον κόσμο.
«Στην εποχή μετά το Ολοκαύτωμα, οι Εβραίοι προσπάθησαν να βασίζονται στην καλοσύνη των ξένων», είπε. «Δεν πρόκειται να το ξανακάνουν. Έξι εκατομμύρια ήταν αρκετά. Θα παλέψουν για την επιβίωσή τους».
«Είναι πολύ σημαντικό να κατανοήσουμε την ψυχολογία, την ιστορία και τα διαφορετικά αφηγήματα και από τις δύο πλευρές», είπε η κ. Bar-Yaacov. «Πρέπει να μελετάς, να κατανοείς και να σέβεσαι. Και οι δύο κοινωνίες είναι βαθιά τραυματισμένες. Και οι δύο κοινωνίες αισθάνονται πολύ ανασφαλείς».
«Οι Ισραηλινοί και οι Παλαιστίνιοι δεν έχουν φτάσει σε εκείνο το σημείο που να είναι έτοιμοι να πάρουν τη δύσκολη, οδυνηρή απόφαση» να προχωρήσουν προς την ειρηνική συνύπαρξη, είπε ο κ. Cohen. «Ο συμβιβασμός είναι επώδυνος».