Από τα μέσα της δεκαετίας του 1970 έως τα πρώτα χρόνια του 21ου αιώνα, ένα ισχυρό «κύμα εκδημοκρατισμού» σάρωνε τον κόσμο παγκοσμίως, δίνοντας την αίσθηση μιας οριστικής επικράτησης του μοντέλου της φιλελεύθερης Δημοκρατίας.
Για πρώτη φορά στην ιστορία, στην πλειονότητα των κρατών του πλανήτη, οι πολίτες απέκτησαν το δικαίωμα να συμμετέχουν στο πλαίσιο ελεύθερων και δίκαιων εκλογών, το οποίο εξελίχθηκε σε κυρίαρχη μορφή διακυβέρνησης. Μέχρι το 2006, σχεδόν τα τρία πέμπτα των χωρών είχαν υιοθετήσει το συγκεκριμένο δημοκρατικό πρότυπο. Έκτοτε -και για 18 συναπτά έτη έως σήμερα- η Δημοκρατία και η ελευθερία βρίσκονται σε συνεχή υποχώρηση.
Το φαινόμενο αυτό καταδεικνύει ότι η ιστορία δεν τελειώνει τόσο εύκολα όσο ορισμένοι παρατηρητές βιάστηκαν να προδιαγράψουν. Η πορεία προς τον αυταρχισμό, που ευδοκιμεί στις μέρες μας, υπήρξε μακρά και οι αιτίες, πολλές φορές λανθάνουσες. Λανθασμένες γεωπολιτικές επιλογές ισχυρών κρατών του δυτικού κόσμου αμαύρωσαν την ιδέα της προώθησης της Δημοκρατίας, συνδέοντάς τη με τη χρήση στρατιωτικής δύναμης και με την εκμετάλλευση, με σοβαρές όμως μακροπρόθεσμες επιπτώσεις.
Στη συνέχεια, το 2007-8, η παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση αποσταθεροποίησε πολλές δημοκρατικές κυβερνήσεις. Η φούσκα του αχαλίνωτου παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού καπιταλισμού, που ξεκίνησε από τις Ηνωμένες Πολιτείες, προκάλεσε τη μεγαλύτερη οικονομική κρίση μετά τη «Μεγάλη Κρίση» της δεκαετίας του 1930.
Οι κυβερνήσεις, αδυνατώντας να επιβάλλουν ένα αποτελεσματικό πλαίσιο ρύθμισης και λειτουργίας των χρηματοοικονομικών αγορών, αναγκάστηκαν να τις διασώσουν με χρήματα των φορολογούμενων, κοινωνικοποιώντας τις ζημιές και ιδιωτικοποιώντας τα κέρδη. Το αίσθημα της αδικίας διογκώθηκε εντός των φιλελεύθερων δημοκρατιών, όπως επίσης και οι ανισότητες στον πλούτο και στο εισόδημα.
Από την άλλη πλευρά, οι μη φιλελεύθερες δημοκρατίες και τα αυταρχικά καθεστώτα άρχισαν να κερδίζουν σε επιρροή. Η τάση αυτή συνέπεσε με μια ιστορική μετατόπιση της παγκόσμιας ισχύος και του πλούτου από τις δυτικές οικονομίες προς τις οικονομίες της Ασίας και αλλού. Η Κίνα, για παράδειγμα, χρησιμοποίησε τον αυξανόμενο πλούτο της και την προπαγάνδα για να προωθήσει το αυταρχικό μοντέλο διακυβέρνησής της.
Η ρωσική κυβέρνηση προσπάθησε να αποσταθεροποιήσει δημοκρατικούς θεσμούς σε τρίτες χώρες και να απειλήσει ευθέως την κυριαρχία τους, όπως στην Ουκρανία. Στην Ουγγαρία, ο Βίκτορ Όρμπαν εγκαθίδρυσε ένα «πρότυπο» μη φιλελεύθερης διακυβέρνησης στην καρδιά της Ευρώπης, που λειτουργεί σαν «παράδειγμα» για τις ακροδεξιές και εθνικιστικές δυνάμεις σε όλο τον κόσμο.
Σήμερα, οι οξυμένες κοινωνικές - οικονομικές ανισότητες, τόσο στις αναπτυγμένες όσο και στις αναδυόμενες οικονομίες, έχουν θολώσει τις προοπτικές της μεσαίας τάξης και των πιο ευάλωτων για μια καλύτερη ζωή, αυξάνοντας έτσι τη δυσπιστία για τα κόμματα και τους πολιτικούς. Η ανισότητα, με τη σειρά της, τροφοδότησε την πολιτική πόλωση, η οποία εντάθηκε περαιτέρω από ποικίλες ταυτοτικές διαιρέσεις. Σε αυτό το πλαίσιο, σε πολλές αναπτυγμένες δημοκρατίες, αυταρχικοί ηγέτες καλλιέργησαν συστηματικά τους φόβους των ανθρώπων, δημιούργησαν «αποδιοπομπαίους τράγους» και προσπάθησαν να απαξιώσουν συνολικά το δημοκρατικό ιδεώδες.
Το κτίριο της Βουλής στην Αθήνα. Είναι χρέος των προοδευτικών δυνάμεων να αγωνιστούν για μια πατρίδα πιο δίκαιη, μειώνοντας τις ανισότητες και βάζοντας πιο υγιή θεμέλια για τη συλλογική ευημερία, τονίζει ο Νίκος Ανδρουλάκης, Πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ - Κίνημα Αλλαγής.
Στην Ελλάδα συμπληρώσαμε φέτος μισό αιώνα αδιατάρακτης δημοκρατικής λειτουργίας. Η Μεταπολίτευση αποτέλεσε την πιο μακρά περίοδο ειρήνης, ομαλότητας και ευημερίας για τη χώρα μας. Ωστόσο, η μεγάλη οικονομική περιπέτεια που βιώσαμε στη δεκαετία του 2010, προκάλεσε μια άνευ προηγούμενου κρίση στην οικονομία, την κοινωνία και στο πολιτικό σύστημα. Οι θυσίες του ελληνικού λαού ήταν τεράστιες, η χώρα έκανε βήματα προς τα πίσω, αποφεύγοντας όμως την πλήρη καταστροφή.
Σήμερα, έχοντας πίσω μας αυτή τη δυσάρεστη εμπειρία, έχουμε χρέος να οικοδομήσουμε ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο και μια βιώσιμη ευημερία σε πολύ πιο γερά θεμέλια. Οφείλουμε να κρατήσουμε τις καλύτερες παραδόσεις του χθες και να βάλουμε τέλος σε καταστροφικές παθογένειες. Αυτή η πορεία δεν είναι εύκολη. Απαιτεί σχέδιο, πολιτική βούληση και ένα νέο πολιτικό ήθος.
Για το ΠΑΣΟΚ, ως δύναμη προόδου, η νέα πορεία της χώρας απαιτεί, αδιαπραγμάτευτα, ένα σύγχρονο κοινωνικό κράτος πλάι σε ένα ισχυρό κράτος δικαίου. Για τη δημοκρατική παράταξη, η ευημερία οφείλει να συμβαδίζει με τον σεβασμό στα δικαιώματα και στους θεσμούς. Οποιαδήποτε έκπτωση σε αυτούς τους τομείς προκαλεί σοβαρό έλλειμμα εμπιστοσύνης των πολιτών στο πολιτικό σύστημα συνολικά.
Είναι χρέος των προοδευτικών δυνάμεων να αγωνιστούμε για μια πατρίδα πιο δίκαιη, μειώνοντας τις ανισότητες και βάζοντας πιο υγιή θεμέλια για τη συλλογική μας ευημερία. Μόνο έτσι θα κάνουμε την Ελλάδα πιο ανθεκτική απέναντι στις προκλήσεις του μέλλοντος, σε ένα διεθνές περιβάλλον εντεινόμενης αστάθειας.
* O Νίκος Ανδρουλάκης είναι Πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ - Κίνημα Αλλαγής