Συχνά ακούμε ότι η Ελλάδα «δεν παράγει τίποτα» ή «δεν εξάγει ούτε βίδα». Ωστόσο, αυτό το στερεότυπο είναι μακριά από την πραγματικότητα. H ελληνική βιομηχανία, και ειδικότερα η αμυντική, αποτελεί μια δυναμική πηγή εξαγωγών, με σταθερά αυξανόμενο κύκλο εργασιών και εντυπωσιακές επιδόσεις στην παγκόσμια αγορά. Η αλήθεια πίσω από τις αριθμητικές επιδόσεις της είναι εντυπωσιακή, αποδεικνύοντας ότι η χώρα έχει ήδη κερδίσει σημαντικό ρόλο στην ευρωπαϊκή και διεθνή βιομηχανική αλυσίδα.
Σύμφωνα με τα οριστικά στατιστικά στοιχεία για το 2022, οι ελληνικές εξαγωγές έφτασαν σε αξία τα 55,76 δισ. ευρώ, ενώ των βιομηχανικών αγαθών έφτασαν τα 11,9 δισ. ευρώ, που αντιπροσωπεύει το 21,35% του συνόλου των εξαγωγών (1).
Στα 11,9 δισ. των βιομηχανικών προϊόντων που εξήχθησαν το 2022, συμπεριλαμβάνεται και ένα αξιόλογο ποσό, ύψους αρκετών εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ, που προέρχεται από εταιρείες της Ελληνικής Αμυντικής Βιομηχανίας (ΕΑΒΙ).
Σύμφωνα με τα δημοσιευμένα στοιχεία για τα έτη 2022 και 2023, ο κύκλος εργασιών των 11 μεγαλύτερων εταιρειών της ΕΑΒΙ (με κύκλο εργασιών ετησίως άνω των 10 εκατ. ευρώ, εκ των οποίων οι κυριότερες δραστηριοποιούνται στον τομέα των προηγμένων αισθητήρων, των ηλεκτρονικών, του λογισμικού, της αεροναυπηγικής, του ιματισμού, της ατομικής προστασίας και συναφών υπηρεσιών) το 2022 έφτασε τα 440,8 και τα 524,7 εκατ. ευρώ αντίστοιχα (αύξηση 19%), με τις εξαγωγές να αποτελούν το μεγαλύτερο ποσοστό (2).
Παράλληλα με τη συνεχόμενη αύξηση του κύκλου εργασιών της, η ΕΑΒΙ τα τελευταία τέσσερα χρόνια έχει δημιουργήσει εκατοντάδες νέες τεχνολογικές - ποιοτικές θέσεις εργασίας.
Η εξωστρέφεια και η ευελιξία της αμυντικής βιομηχανίας αποτέλεσε ένα από τα δύο βασικά στοιχεία που της επέτρεψαν να ξεπεράσει την οικονομική κρίση με όσο το δυνατόν λιγότερες επιπτώσεις. Αξιοποιώντας το ικανότατο ανθρώπινο δυναμικό της, η αμυντική μας βιομηχανία κατάφερε να ανοιχτεί στις διεθνείς αγορές, να ανταγωνιστεί ξένες εταιρείες με ίσους όρους και να κερδίσει εξαγωγικά συμβόλαια, που δημιούργησαν σταδιακά ένα αξιόπιστο brand name για τα ελληνικά αμυντικά προϊόντα.
Παράλληλα, τα τελευταία χρόνια οι ελληνικές εταιρείες προσπαθούν, τόσο με δικά τους μέσα όσο και με διεθνείς συνεργασίες, να δημιουργήσουν νέα ανταγωνιστικά προϊόντα, συμμετέχοντας σε διεθνή και ευρωπαϊκά ερευνητικά - αναπτυξιακά προγράμματα.
Σημαντικό ρόλο στην προσπάθεια αυτή παίζουν τα προγράμματα Έρευνας και Ανάπτυξης του Ευρωπαϊκού Ταμείου Άμυνας (EDF), συνολικού ύψους 8 δισ. ευρώ, τα οποία ξεκίνησαν το 2021 και θα ολοκληρωθούν το 2027 (3). Σύμφωνα με τα στοιχεία που δημοσιεύτηκαν το καλοκαίρι του 2024, 29 ελληνικές εταιρείες του χώρου της άμυνας και υψηλής τεχνολογίας συμμετέχουν σε 28 ερευνητικά και αναπτυξιακά προγράμματα του EDF 2023, με συνολικό προϋπολογισμό 932,19 εκατ. ευρώ (4). Η συμμετοχή τόσο μεγάλου αριθμού εταιρειών σε σχέση με το μέγεθος της ΕΑΒΙ καταδεικνύει το υψηλό τεχνολογικό επίπεδο και κατάρτιση του έμψυχου δυναμικού των ελληνικών εταιρειών για τη συμμετοχή τους στα προγράμματα του EDF.
Η στρατηγικής σημασίας απόφαση της Ένωσης να χρηματοδοτήσει και να δημιουργήσει μια αυτόνομη, ανθεκτική και ικανή αμυντική βιομηχανία, η οποία θα μπορεί να καλύπτει τις ανάγκες της Ε.Ε. επηρεάζει άμεσα και την Ελλάδα.
Για πρώτη φορά στην ιστορία της, η Ε.Ε. απέκτησε τον Μάρτιο του 2024, μια Πολιτική για την Αμυντική Βιομηχανία, την EDIS (European Defence Industry Strategy), η οποία θέτει το όραμα για τη δημιουργία μιας κοινής ευρωπαϊκής πολιτικής για την αμυντική βιομηχανία με ορίζοντα το 2035 και προβλέπει την επιλογή ενός Επίτροπου ο οποίος είναι υπεύθυνος για την αμυντική επάρκεια της Ένωσης (5). Πιο ειδικά, η EDIS στοχεύει στην προώθηση κοινών αγορών οπλικών συστημάτων, τη συνεργασία των ευρωπαϊκών αμυντικών βιομηχανιών, την επανόρθωση και αυτονομία της ευρωπαϊκής βιομηχανίας, την ανθεκτικότητα της αμυντικής βιομηχανικής παραγωγής, την εξοπλιστική αυτάρκεια με παράλληλη μείωση των εισαγωγών και την ανάπτυξη συστημάτων που θα διασφαλίζουν στο μέλλον την τεχνολογική πρωτοπορία της Ε.Ε. στους τομείς της άμυνας και ασφάλειας (6).
Για την επίτευξη των παραπάνω στόχων, η Ε.Ε. αποφάσισε, εκτός από την υλοποίηση των ετήσιων προγραμμάτων του EDF μέχρι το 2027, την έγκριση και εφαρμογή του κανονισμού για το Ευρωπαϊκό Αμυντικό Επενδυτικό Πρόγραμμα (European Defence Investment Program - EDIP), το οποίο θα κινητοποιήσει 1,5 δισ. ευρώ από τον προϋπολογισμό της Ε.Ε. κατά την περίοδο 2025-2027 και θα συμβάλει στην πραγματοποίηση κοινών προγραμμάτων ανάπτυξης και προμήθειας αμυντικού υλικού (7).
Σχηματική απεικόνιση των ευρωπαϊκών επενδύσεων στην άμυνα. Η στρατηγικής σημασίας απόφαση της Ε.Ε. να χρηματοδοτήσει και να δημιουργήσει μια αυτόνομη, ανθεκτική και ικανή αμυντική βιομηχανία, προσδίδει επιπλέον δυναμική στον ελληνικό κλάδο, τονίζει ο Νίκος Παπάτσας, Αντιπρόεδρος της Ένωσης Ελληνικών Εταιρειών Αεροδιαστημικής, Ασφάλειας & Άμυνας (ΕΕΛΕΑΑ), Πρόεδρος EFA Ventures, Sr Partner EFA Group.
Παράλληλα με τον EDIP, η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (EIB) ανακοίνωσε τον Ιούνιο του 2023 ότι θα χρηματοδοτήσει μέχρι το 2027 ευρωπαϊκές εταιρείες που δραστηριοποιούνται στον τομέα άμυνας και ασφάλειας με το ποσό των 8 δισ. ευρώ (8). Επιπλέον αυτών, στόχος της νέας Ευρωπαϊκής Επιτροπής είναι η εξασφάλιση περισσότερων κεφαλαίων για την άμυνα της Ένωσης από το σχεδιαζόμενο Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο της ΕΕ (Multiannual Financial Framework) της περιόδου 2028-2034 (9).
Όμως, ο πλέον φιλόδοξος στόχος της Ε.Ε. για την ενίσχυση της ευρωπαϊκής άμυνας, είναι η έκδοση ευρωομολόγων ύψους 100 δισ., μια πρόταση που στηρίζει ο νέος Επίτροπος Άμυνας της Ε.Ε. και ο Πρόεδρος της Γαλλίας (10).
Όσον αφορά τη στήριξη της ΕΑΒΙ από το ελληνικό κράτος, οι πλέον πρόσφατες προσπάθειες περιλαμβάνουν την ίδρυση του ΕΛΚΑΚ (Ελληνικό Κέντρο Αμυντικής Καινοτομίας) και τον σχεδιασμό ενός 12ετούς εξοπλιστικού προγράμματος, που θα συμβάλει στην καλύτερη συνεργασία της βιομηχανίας με τις Ένοπλες Δυνάμεις.
Αναφορικά με το ΕΛΚΑΚ, προβλέπεται η ετήσια χρηματοδότησή του (1,5% από τις ετήσιες εξοπλιστικές δαπάνες με μέσο όρο 27 εκατ. ευρώ ετησίως, από το Ταμείο Ανάπτυξης Εθνικής Άμυνας, και από προγράμματα της Ε.Ε. και του ΝΑΤΟ) για τη δημιουργία εγχώριων αμυντικών οικοσυστημάτων καινοτομίας και την οικονομική υποστήριξη προγραμμάτων Έρευνας και Ανάπτυξης (11).
Συνοψίζοντας, οι ελληνικές αμυντικές βιομηχανίες έχουν αποδείξει ότι μπορούν να σταθούν δυναμικά στις διεθνείς αγορές, διαψεύδοντας τα στερεότυπα και δίνοντας στην Ελλάδα μια θέση στο παγκόσμιο βιομηχανικό γίγνεσθαι. Με την κατάλληλη στήριξη και θεσμικό συντονισμό από την ελληνική πολιτεία, οι προοπτικές είναι ιδιαίτερα ευοίωνες.
Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι μια ισχυρή αμυντική βιομηχανία δεν αποτελεί απλώς οικονομικό πυλώνα, αλλά ότι είναι θεμέλιο για την ασφάλεια εφοδιασμού, την ελευθερία, την ανάπτυξη και την ευημερία της χώρας, όπως άλλωστε μας υπενθυμίζουν οι γεωπολιτικές συγκυρίες της εποχής μας.
*Ο Νίκος Παπάτσας είναι Αντιπρόεδρος της Ένωσης Ελληνικών Εταιρειών Αεροδιαστημικής, Ασφάλειας & Άμυνας (ΕΕΛΕΑΑ), Πρόεδρος EFA Ventures, Sr Partner EFA Group
Παραπομπές
1. «Ελληνικές Εξαγωγές / Κλάδο» - «Εξαγωγές», Enterprise Greece, <https://www.enterprisegreece.gov.gr/h-ellada-shmera/giati-ellada/eksagoges>, πρόσβαση στην ιστοσελίδα, Οκτώβριος 28, 2024.
2. «Εμπορική Δημοσιότητα», Γενικό Εμπορικό Μητρώο (ΓΕΜΗ), <https://publicity.businessportal.gr/>, πρόσβαση στην ιστοσελίδα, Οκτώβριος 28, 2024.
3. «The European Defence Fund in detail, EDF», Developing tomorrow's defence capabilities, https://defence-industry-space.ec.europa.eu/eu-defence-industry/european-defence-fund-edf-official-webpage-european-commission_en, πρόσβαση στην ιστοσελίδα, Οκτώβριος 28, 2024.
4. «Results of the EDF 2023 Calls for Proposals», Defence Industry and Space, <https://defence-industry-space.ec.europa.eu/funding-opportunities-0/calls-proposals/results-edf-2023-calls-proposals_en>, πρόσβαση στην ιστοσελίδα, Οκτώβριος 28, 2024.
5. «EDIS in detail», EDIS | Our common defence industrial strategy, <https://defence-industry-space.ec.europa.eu/eu-defence-industry/edis-our-common-defence-industrial-strategy_en>, πρόσβαση στην ιστοσελίδα, Οκτώβριος 28, 2024, Daniel Fiott, The European Defense Commissioner Is Here, September 26, 2024, < https://ip-quarterly.com/en/european-defense-commissioner-here>, πρόσβαση στην ιστοσελίδα, Οκτώβριος 28, 2024.
6. Sebastian Clapp, «European defence industrial strategy», European Parliament Think Tank, September 16, 2024, <https://www.europarl.europa.eu/thinktank/en/document/EPRS_BRI(2024)762402>, πρόσβαση στην ιστοσελίδα, Οκτώβριος 28, 2024,
7. «EDIP in detail», EDIP | The Future of Defence, <https://defence-industry-space.ec.europa.eu/eu-defence-industry/edip-future-defence_en>, πρόσβαση στην ιστοσελίδα, Οκτώβριος 28, 2024, «Addressing the defence investment gaps», Stronger European defence, https://commission.europa.eu/strategy-and-policy/priorities-2019-2024/europe-fit-digital-age/stronger-european-defence_en, πρόσβαση στην ιστοσελίδα, Οκτώβριος 28, 2024.
8. Sebastian Clapp, «European defence industrial strategy», op. cit., p.8-9.
9. Ester Sabatino, «European Union defence ambitions: a reality cheque», IISS, August 12, 2024, <https://www.iiss.org/online-analysis/military-balance/2024/08/european-union-defence-ambitions-a-reality-cheque/>, πρόσβαση στην ιστοσελίδα Οκτώβριος 28, 2024.
10.Paula Soler, «The EU's new defence commissioner is open to Eurobonds», EuroNews, September 18, 2024, <https://www.euronews.com/my-europe/2024/09/18/the-eus-new-defence-commissioner-is-open-to-eurobonds>, πρόσβαση στην ιστοσελίδα Οκτώβριος 28, 2024, Sebastian Clapp, «European defence industrial strategy», op. cit,.p.1.
11.Ελένη Γαβριήλ, «Κέντρο Καινοτομίας για την άμυνα με τη συμμετοχή του Υπερταμείου», Businees Daily, Φεβρουάριος 29, 2024, <https://www.businessdaily.gr/politiki/108435_kentro-kainotomias-gia-tin-amyna-me-symmetohi-kai-toy-ypertameioy>, πρόσβαση στην ιστοσελίδα Οκτώβριος 28, 2024.