Εσείς τι θα κάνατε στη θέση μας; Αυτό είναι το ερώτημα που θέτει όλο και συχνότερα η κυβέρνηση του Ισραήλ από τότε που η Χαμάς εισέβαλε στο Ισραήλ στις Οκτωβρίου και η Χεζμπολάχ επιτέθηκε μία μέρα μετά.
Τι θα έκανε η χώρα σας εάν οι τρομοκράτες διέσχιζαν τα δυτικά σας σύνορα και σκότωναν, ακρωτηρίαζαν, απήγαγαν ή κακοποιούσαν σεξουαλικά εκατοντάδες Ισραηλινούς, και την επόμενη μέρα η σύμμαχός τους, η Χεζμπολάχ, έστελνε ρουκέτες πάνω από τα βόρεια σύνορά σας, διώχνοντας χιλιάδες αμάχους, με τη στήριξη του Ιράν;
Τι θα κάνατε στη θέση μας; Είναι μια λογική αλλά και σχετική ερώτηση, που οι επικριτές του Ισραήλ αποφεύγουν να απαντήσουν. Ωστόσο, δεν είναι οι μόνοι που την αποφεύγουν.
Η συγκεκριμένη ισραηλινή κυβέρνηση του Benjamin Netanyahu θέλει να πιστέψουν όλοι, εχθροί και φίλοι του Ισραήλ, πως η υπάρχει μόνο μία σωστή απάντηση σε αυτό το ερώτημα: εάν ήσασταν στη θέση μας, θα εισβάλλατε στη Λωρίδα της Γάζας, θα κυνηγούσατε και θα σκοτώνατε όλους τους ηγέτες και τους μαχητές της Χαμάς χωρίς να σας αποθαρρύνουν οι απώλειες αμάχων, και μετά θα χτυπούσατε τη Χεζμπολάχ στον Λίβανο. Και όλα αυτά χωρίς να αφιερώσετε χρόνο στον σχεδιασμό μιας στρατηγικής εξόδου για τους αμάχους.
Έχω υποστηρίξει από την πρώτη μέρα ότι όλο αυτό που συνέβη ήταν μια καλοστημένη παγίδα στην οποία έπεσε το Ισραήλ. Δυστυχώς, η κυβέρνηση Biden στις ΗΠΑ δεν ήταν αρκετά σταθερή ώστε να το προστατεύσει και να επιμείνει σε μια καλύτερη λύση.
Δεν είναι ώρα για επικρίσεις. Αυτή τη στιγμή, το εβραϊκό κράτος του Ισραήλ βρίσκεται σε σοβαρό κίνδυνο. Και ο κίνδυνος προέρχεται τόσο από το Ιράν όσο και από τον σημερινό ισραηλινό κυβερνητικό συνασπισμό.
Δεν είχα ποτέ αυταπάτες για τη βαθύτερη αιτία αυτού του πολέμου. Πρόκειται για μια μακροχρόνια στρατηγική του Ιράν με στόχο να καταστρέψει το εβραϊκό κράτος, να αποδυναμώσει τους Άραβες συμμάχους της Αμερικής και να υπονομεύσει την επιρροή των ΗΠΑ στην περιοχή. Πώς; Αποτρέποντας το Ισραήλ από το να επιτεθεί στις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν, ενώ παράλληλα χρησιμοποιεί «αντιπροσώπους» για να αφαιμάξει το Ισραήλ μέχρι θανάτου. Αυτός είναι ο βαθύτερος λόγος του πολέμου.
Το άμεσο έναυσμα και ο στόχος του, κάτι που θα συνέφερε τη Χαμάς και το Ιράν, ήταν να καταστραφεί η διπλωματική πρωτοβουλία του Biden για ειρήνη ανάμεσα στο Ισραήλ, την Παλαιστινιακή Αρχή και τη Σαουδική Αραβία.
Ένας Ισραηλινός στρατιώτης κοιτάζει έξω από ένα τανκ το ηλιοβασίλεμα, καθώς μια μονάδα πυροβολικού συγκεντρώνεται κοντά στα σύνορα του Ισραήλ με τη Λωρίδα της Γάζας (νότιο Ισραήλ, 12 Οκτωβρίου 2023). Η απάντηση της ισραηλινής κυβέρνησης στις επιθέσεις της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου 2023 θέτει το ισραηλινό κράτος σε κίνδυνο.
Η εναλλακτική στρατηγική των Ιράν - Χαμάς ήταν να «ανάψει ένα πύρινο στεφάνι» στις περιοχές γύρω από το Ισραήλ χρησιμοποιώντας τη Χαμάς, τη Χεζμπολάχ, τους Χούθι, τις φιλοϊρανικές σιιτικές πολιτοφυλακές στο Ιράκ και τους μαχητές της Δυτικής Όχθης που εξοπλίστηκαν από το Ιράν με λαθραία όπλα μέσω της Ιορδανίας.
Στο μεταξύ, η στρατηγική της Τεχεράνης είναι εξαιρετική: Καταστρέψτε το Ισραήλ θυσιάζοντας όσους Παλαιστίνιους και Λιβανέζους χρειάζεται, αλλά ποτέ μη ρισκάρετε τη ζωή ούτε ενός Ιρανού. Οι Ιρανοί είναι έτοιμοι να θυσιάσουν μέχρι τον τελευταίο Λιβανέζο, τον τελευταίο Παλαιστίνιο, τον τελευταίο Σύριο και τον τελευταίο Υεμενίτη για να εξαλείψουν το Ισραήλ (και να αποσπάσουν την προσοχή του κόσμου από τις καταχρήσεις εξουσίας του ιρανικού καθεστώτος και τον ιμπεριαλιστικό του έλεγχο στον Λίβανο, την Υεμένη, το Ιράκ και τη Συρία).
Το πρόβλημα για τους Ισραηλινούς και τον εβραϊκό λαό είναι ότι, ενώ η κυβέρνηση Netanyahu είχε δίκιο ότι επρόκειτο για πόλεμο εξόντωσης, αρνήθηκε να τον διεξαγάγει με τον μόνο τρόπο που θα μπορούσε ίσως να είχε επιτυχία, επειδή αυτή η στρατηγική ήταν αντίθετη με τα πολιτικά συμφέροντα του πρωθυπουργού και τα μεσσιανικά ιδεολογικά συμφέροντα του συνασπισμού του.
Το Ισραήλ αντιμετωπίζει μια υπαρξιακή απειλή από το εξωτερικό και ο πρωθυπουργός του, μαζί με τους συμμάχους του, έδωσαν προτεραιότητα στα δικά τους πολιτικά και ιδεολογικά συμφέροντα. Μάλιστα, προχώρησαν σε δικαστικό πραξικόπημα για να συνθλίψουν το Ανώτατο Δικαστήριο του Ισραήλ εν μέσω ενός πολέμου εθνικής επιβίωσης κι ενώ οι όμηροι σαπίζουν στη Γάζα. Είναι ένα από τα πιο επαίσχυντα γεγονότα στην εβραϊκή ιστορία -και ντροπή για το φιλοϊσραηλινό λόμπι της AIPAC στην Ουάσιγκτον, που δεν στράφηκε εναντίον του.
Για να αντιμετωπίσει την απειλή της ιρανικής στρατηγικής, το Ισραήλ χρειαζόταν τέσσερα πράγματα: πολύ χρόνο (γιατί το «πύρινο στεφάνι» δεν μπορούσε να σβήσει από τη μια μέρα στην άλλη), πολλούς πόρους (ιδιαίτερα από τις Ηνωμένες Πολιτείες και άλλους Δυτικούς συμμάχους), πολλούς Άραβες και Ευρωπαίους συμμάχους (γιατί το Ισραήλ δεν μπορεί να αντεπεξέλθει χωρίς βοήθεια σε έναν τέτοιο πόλεμο) και, ίσως το πιο κρίσιμο απ’ όλα, πολλή νομιμότητα.
Ο πρόεδρος Joe Biden και η ομάδα του προσέφεραν στο Ισραήλ μια στρατηγική σε αυτή την κατεύθυνση, αλλά δυστυχώς δεν είχαν το σθένος να την επιβάλουν στον Netanyahu με πειθώ, διπλωματία και τελεσίγραφα.
Μια τέτοια στρατηγική θα έπειθε τους Άραβες συμμάχους της Αμερικής να μεταρρυθμίσουν ριζικά την Παλαιστινιακή Αρχή στη Δυτική Όχθη με μια νέα, αξιόπιστη ηγεσία και στη συνέχεια το Ισραήλ θα δεχόταν να ξεκινήσει διαπραγματεύσεις με την ηγεσία της Παλαιστινιακής Αρχής σε μια μακροπρόθεσμη πορεία προς τη λύση του προβλήματος που ταλανίζει τα δύο κράτη.
Έτσι, θα είχαν επιτευχθεί τα εξής: Πρώτον, θα άνοιγε ο δρόμος ώστε η Χαμάς να απομονωθεί και να συναινέσει σε μια κατάπαυση του πυρός, με τη συμφωνία πως το Ισραήλ θα έφευγε από τη Λωρίδα της Γάζας με αντάλλαγμα την επιστροφή των Ισραηλινών ομήρων. Έτσι, θα τερματιζόταν ο πόλεμος στην περιοχή και η Χεζμπολάχ δεν θα είχε καμιά δικαιολογία να επιτεθεί στο Ισραήλ από τον βορρά.
Δεύτερον, θα άνοιγε ο δρόμος για εξομαλυνθούν οι σχέσεις της Σαουδικής Αραβίας με το Ισραήλ, κάτι που θα έφερνε ένα καταστροφικό πλήγμα στη Χαμάς και το Ιράν.
Τρίτον, θα άνοιγε ο δρόμος για να συνεργαστούν τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα με μια μεταρρυθμισμένη Παλαιστινιακή Αρχή και να εγκαταστήσουν στρατεύματα στο έδαφος της Γάζας, κάτι το οποίο απεύχεται περισσότερο απ’ οτιδήποτε άλλο η Χαμάς, αφού έτσι θα αντικατασταθεί από κυβερνητική αρχή στην περιοχή.
Μάλιστα, η Γάζα, με την υποστήριξη εκατοντάδων εκατομμυρίων δολαρίων για την ανοικοδόμησή της, πιθανόν να γινόταν η πιο δημοφιλής παλαιστινιακή δύναμη εν μία νυκτί.
Μέχρι στιγμής, όμως, ο Netanyahu έχει απορρίψει τον Biden (ενώ συμφωνεί ανοιχτά με τον Donald Trump) επειδή θα έπρεπε να έρθει σε ρήξη με τους δεξιούς «τρελούς» που τον έφεραν στην εξουσία και να σχηματίσει έναν διαφορετικό κυβερνητικό συνασπισμό με πιο μετριοπαθή κόμματα. Ο Netanyahu έχει δώσει προτεραιότητα στην προσωπική του πολιτική ασφάλεια έναντι της εθνικής ασφάλειας του Ισραήλ.
Ο Netanyahu νόμιζε ότι μπορούσε να πείσει τον κόσμο ότι το Ισραήλ υπερασπίζεται τα σύνορά του και την ελευθερία του ενάντια στη Χαμάς, τη Χεζμπολάχ, τους Χούθι και το Ιράν κι ότι θα κατατροπώσει όλους τους εχθρούς του με τη σειρά. «Εσείς τι θα κάνατε στη θέση μου;». Ωστόσο, οι μόνοι στον κόσμο που τον χειροκροτούν είναι στο Κογκρέσο των ΗΠΑ.
Η πόλη Rafah στη Λωρίδα της Γάζας έπειτα από πλήγμα της ισραηλινής αεροπορίας. Οι τεράστιες απώλειες σε ζωές και περιουσίες απομακρύνουν κάθε πιθανότητα να κυβερνήσουν μελλοντικά την περιοχή μετριοπαθείς Παλαιστίνιοι.
Ο υπόλοιπος κόσμος, ιδιαίτερα τα μετριοπαθή αραβικά κράτη και οι Ευρωπαίοι, είπαν στον Netanyahu: «Bibi, δεν τα λέτε καθαρά. Δεν μπορείτε να λέτε στον κόσμο ότι υπερασπίζεστε τα σύνορά σας ενάντια στη Χαμάς και τη Χεζμπολάχ, ενώ επεκτείνετε όλο και πιο βίαια την κατοχή των εποίκων του Ισραήλ στη Δυτική Όχθη. Δεν τα λέτε καθαρά».
Έτσι, ο Ισραηλινός πρωθυπουργός επέλεξε αντ’ αυτού το «δόγμα Netanyahu»: πολέμησε μόνος σε τρία μέτωπα, τη Γάζα, τον Λίβανο και τη Δυτική Όχθη, χωρίς κανένα σχέδιο για την επόμενη μέρα. Έτσι, ναρκοθέτησε τη στρατηγική Biden να ενσωματωθεί το Ισραήλ σε έναν συνασπισμό ΗΠΑ – Ισραήλ - μετριοπαθείς Άραβες, που θα απομόνωνε το Ιράν και τους συμμάχους του και θα εξασφάλιζε την ελπίδα να δούμε δύο κράτη για δύο αυτόχθονες λαούς μεταξύ του ποταμού Ιορδάνη και της Μεσογείου. Απέρριψε τη στρατηγική Biden με την οποία θα γινόταν ξεκάθαρο στον κόσμο ότι η πηγή προβλημάτων στην περιοχή δεν είναι το Κόμμα του Θεού στο Ισραήλ αλλά τα Κόμματα του Θεού στον Λίβανο, την Υεμένη και το Ιράν.
Η στρατηγική του Netanyahu είναι καταστροφική. Όπως μου είπε ιδιωτικά ένας βετεράνος στρατιωτικός διοικητής των ΗΠΑ, που έχει παρακολουθήσει από κοντά την πολεμική στρατηγική του Ισραήλ στη Γάζα, όποιος έχει μυαλό ξέρει ότι ο μόνος τρόπος για να νικήσει τη Χαμάς είναι μια στρατηγική «καθαρίστε, κρατήστε και χτίστε»: Καταστρέψτε τον εχθρό, κρατήστε το έδαφος και στη συνέχεια οικοδομήστε μια εναλλακτική, τοπική, νόμιμη παλαιστινιακή κυβερνητική αρχή. Η στρατηγική του Ισραήλ στη Γάζα, αντίθετα, μου είπε πως είναι: «Καθαρίστε, φύγετε, επιστρέψτε, καθαρίστε ξανά το ίδιο μέρος, φύγετε ξανά, επιστρέψτε και καθαρίστε ξανά».
Πρόσθεσε, μάλιστα, πως η στρατηγική του Netanyahu αποτελεί το τέλειο παράδειγμα για το πώς να μετατραπεί η Χαμάς «από σχεδόν στρατιωτική σε κλασική εξέγερση». Αν είχατε διαβάσει το κύριο άρθρο της «Haaretz» την ημέρα της ισραηλινής επίθεσης στη Χεζμπολάχ, θα θυμάστε τους τέσσερις νεαρούς Ισραηλινούς στρατιώτες που σκοτώθηκαν εκείνη τη μέρα, πολεμώντας τη Χαμάς στη Γάζα, σχεδόν ένα χρόνο μετά την έναρξη του πολέμου. Επίσης, διαβάζετε σχεδόν καθημερινά για μεγάλους αριθμούς Παλαιστινίων αμάχων που χάνουν τη ζωή τους σε ισραηλινές επιχειρήσεις εναντίον λίγων μαχητών της Χαμάς που ζουν ανάμεσά τους. Εν τω μεταξύ, κανείς δεν κυβερνά τη Γάζα.
Ναι, ναι, ξέρω τον αντίλογο: Βρίσκεσαι σε παραλήρημα! Ποιος Ισραηλινός ή Παλαιστίνιος ηγέτης θα συναινούσε σε ένα σχέδιο ειρήνης; Λοιπόν, το έχουν ήδη κάνει δύο φίλοι μου: ο πρώην πρωθυπουργός του Ισραήλ Ehud Olmert και ο πρώην υπουργός Εξωτερικών της Παλαιστινιακής Αρχής Nasser al-Qudwa. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ θα πρέπει να τους καλέσει και τους δύο στο Οβάλ Γραφείο το συντομότερο δυνατό για να βάλουν σε εφαρμογή το σχέδιό τους, το οποίο δίνει λύση στη διαμάχη των δύο κρατών, η οποία, μάλιστα, είναι απολύτως σύμφωνη με τα συμφέροντα των ΗΠΑ.
Επαναλαμβάνω: Το Ισραήλ βρίσκεται σε τρομερό κίνδυνο. Απαντώντας στη βάναυση, απρόκλητη δολοφονία και απαγωγή γυναικών, παιδιών και ηλικιωμένων από τη Χαμάς, διεξάγει τον πιο δίκαιο πόλεμο στην ιστορία του και, παρ’ όλα αυτά, θεωρείται περισσότερο από ποτέ κράτος-παρίας.
Γιατί; Διότι όταν διεξάγεται ένας πόλεμο σαν αυτόν, χωρίς πολιτικό ορίζοντα και για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα, ένας πόλεμος που αρνείται κάθε πιθανότητα να κυβερνήσουν τη Γάζα μετριοπαθείς Παλαιστίνιοι, η ισραηλινή στρατιωτική επιχείρηση φαίνεται ότι σκοτώνει απλά για να σκοτώσει. Αυτό ακριβώς θέλουν η Χαμάς, η Χεζμπολάχ και το Ιράν.
Υπάρχει πάντα κι άλλη λύση. Ξέρω σίγουρα ότι θα λειτουργήσει; Φυσικά και όχι. Το μόνο πράγμα που ξέρω με βεβαιότητα είναι ότι ο δρόμος στον οποίο ο Netanyahu έχει εγκλωβίσει το Ισραήλ, οδηγεί στην καταστροφή, περικυκλωμένος από ένα «πύρινο στεφάνι». Αν μείνει σ’ αυτήν την πορεία, οι πιο προικισμένοι Ισραηλινοί θα αρχίσουν να εγκαταλείπουν τη χώρα τους και το Ισραήλ που ξέρατε, θα εξαφανιστεί για πάντα.
*Ο Thomas L. Friedman είναι συγγραφέας, ρεπόρτερ και αρθρογράφος. Έχει κερδίσει 3 βραβεία Πούλιτζερ