Ο πρωθυπουργός της Ινδίας Narendra Modi εξελέγη για τρίτη συνεχή φορά τον Ιούνιο του 2024, όμως το κόμμα του Bharatiya Janata Party (BJP) δεν κατάφερε να συγκεντρώσει πλειοψηφία στην Κάτω Βουλή, εκπλήσσοντας τους πάντες εντός και εκτός της χώρας. Το BJP συγκέντρωσε μόλις 240 από το σύνολο των 543 εδρών, μακράν λιγότερες από τις απαιτούμενες 300 που ήλπιζαν, έτσι ο κ. Modi τώρα ηγείται κυβέρνησης συνασπισμού.
Μια συζήτηση με θέμα «India and the Allure of Modi» («Η Ινδία και η σαγήνη του Modi») στο Athens Democracy Forum 2024 ασχολήθηκε με αυτό το ζήτημα, εστιάζοντας στην απήχηση και στον μεταβαλλόμενο ρόλο αυτής της άφθαρτης φιγούρας και στο μέλλον του ινδουιστικού εθνικισμού, που δείχνει να έχει παγιωθεί.
Πριν από το συνέδριο, δύο από τους συμμετέχοντες, η Yamini Aiyar και η Maya Tudor, έδωσαν βιντεοσκοπημένη συνέντευξη και εξέφρασαν την άποψή τους για το μέλλον του κ. Modi και για το τι προμηνύουν οι εξελίξεις αυτές για την πολυπληθέστερη δημοκρατία του κόσμου και για άλλες δημοκρατίες που αναμένουν εκλογές.
Η Υ. Aiyar είναι υψηλόβαθμο στέλεχος στο Saxena Centre for Contemporary South Asia του Brown University και η Μ. Tudor είναι καθηγήτρια πολιτικής και δημόσιας πολιτικής στο Blavatnik School of Government και συνεργάτρι στο St. Hilda’s College, αμφότερα τμήματα του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης. Το πάνελ συντόνισε η Jyoti Thottam, αρχισυντάκτρια και μέλος της συντακτικής επιτροπής των «New York Times».
Πού εντοπίζεται η γοητεία του Narendra Modi και πώς έχει εξελιχθεί;
MAYA TUDOR: Ο Modi ήρθε στην εξουσία το 2014, έπειτα από πολλά σκάνδαλα διαφθοράς που είχαν στιγματίσει τις προηγούμενες κυβερνήσεις. Κατάφερε να κάνει εθνική μια στρατηγική που είχε οικοδομήσει σε τοπικό επίπεδο, όταν ήταν περιφερειάρχης της Gujarat, με την οποία προκαλούσε πόλωση για να μπορεί να επιβάλλεται.
Υπάρχουν ενδείξεις ότι ο Modi δεν τήρησε τις υποσχέσεις του. Η Ινδία αναπτύσσεται, όμως ταυτόχρονα οι τιμές αυξάνονται. Και νομίζω ότι είδαμε πολλούς ψηφοφόρους που είπαν «ναι, μπορεί να έχουμε έναν νέο πανάκριβο ινδουιστικό ναό, όμως η ακρίβεια μεγαλώνει». Ακόμα δεν υπάρχουν αρκετές θέσεις εργασίας.
Τα ζητήματα της καθημερινότητας είναι αυτά που με τον καιρό κάνουν τη διαφορά. Και είναι αυτό που είδαμε στις πρόσφατες εκλογές, ότι αυτή η λάμψη και η γοητεία έχουν αρχίσει σιγά-σιγά να ξεθωριάζουν.
YAMINI AIYAR: Ο Modi, όπως όλοι οι επιτυχημένοι πολιτικοί, είναι ένας εξαιρετικά χαρισματικός ηγέτης -ο ίδιος αναφέρει συχνά ότι προέρχεται από τη βάση, από τις λιγότερο ευνοημένες ομάδες της κοινωνίας, και παρουσιάζεται ως εναλλακτική πρόταση για την ελίτ. Ένα δεύτερο στοιχείο της απήχησής του είναι ότι παρουσιάζεται αυταρχικός, αλλά οραματιστής. Σχεδίασε πολύ αποτελεσματικά ένα αφήγημα ευκαιριών, ελπίδας, με το βλέμμα στο μέλλον, κάτι πολύ νέο στην πολιτική σκηνή της Ινδίας.
Ο Modi είναι εξαιρετικά έξυπνος πολιτικός. Και παρότι δεν διαφέρει από τους υπόλοιπους λαϊκιστές του κόσμου στον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζει τους διαφωνούντες και την αντιπολίτευση, υπήρξε πολύ αποτελεσματικός στον σχεδιασμό του προφίλ του και στο πώς θα γίνει αποδεκτός από τους ψηφοφόρους.
Ένα από τα εργαλεία που χρησιμοποίησε σε μια αναπτυσσόμενη χώρα σαν την Ινδία, ήταν πολιτικές και προγράμματα πρόνοιας. Με τη βοήθεια της τεχνολογίας δημιούργησε προγράμματα πρόνοιας μέσω παροχών, που στην ουσία είναι επιδόματα. Και αυτό που κατάφερε ήταν, μέσω αυτού, να χτίσει μια άμεση και συναισθηματική σχέση με τους ψηφοφόρους.
Πανό για την υποστήριξη του πρωθυπουργού Narendra Modi και του κόμματός του, στο Varanasi της Ινδίας, την Τετάρτη 29 Μαΐου 2024.
Διαφαίνεται κάποια ελπίδα για τη Δημοκρατία της Ινδίας τώρα που ο Modi δεν «υφάρπαξε» την εξουσία;
M.T.: Οπωσδήποτε. Νομίζω ότι είναι έντονη η εντύπωση στην Ινδία πως κάτι έχει αλλάξει. Έγραψα ένα άρθρο στην «Journal of Democracy» με τίτλο «Γιατί η Δημοκρατία της Ινδίας πεθαίνει», όπου ρώτησα αν αυτό ανατρέπεται. Και η απάντηση ήταν ναι, γίνεται. Το κλειδί για την ανατροπή θα είναι ένα κόμμα που θα διατηρεί αυθεντική επαφή με τη βάση, και αυτό δεν είναι το BJP. Χρειάζεται ένα κόμμα που θα μπορεί να σταθεί ως συστηματικός αντίπαλος για το BJP. Και εδώ και πολλά χρόνια, φαινόταν ότι κάτι τέτοιο απλά δεν υπήρχε στην Ινδία.
Κάτι που επίσης αξίζει τον κόπο να σκεφτεί κανείς, είναι το τι συμβαίνει με την παγκόσμια Δημοκρατία και πώς η Ινδία αποτελεί την επιτομή όλου αυτού. Οι εκλογές είναι απλά ένας από τους πυλώνες της Δημοκρατίας και αυτό είναι ένα πολύ σημαντικό σημείο, καθώς ο θάνατος των δημοκρατιών ανά την υφήλιο στις μέρες μας δεν συμβαίνει με τανκς στους δρόμους και με στρατηγούς να σφετερίζονται τις κυβερνήσεις, αλλά μέσω ηγετών που εκλέγονται στην εξουσία και στη συνέχεια καταργούν τις εκλογές. Η Δημοκρατία δεν πεθαίνει με θόρυβο πια. Εκφυλίζεται αργά και σιωπηλά.
Η αχτίδα ελπίδας για την Ινδία ήταν ότι αποφεύχθηκε η στιγμή που μια κυβέρνηση θα λάμβανε την απόλυτη πλειοψηφία, κάτι που η κυβέρνηση του Modi φυσικά επεδίωκε και που θα της επέτρεπε να αλλάξει το Σύνταγμα στα μέτρα της. Νομίζω ότι πολύς κόσμος αναστέναξε με ανακούφιση και νιώθει πλέον ότι η Δημοκρατία της Ινδίας είναι πιο ασφαλής.
Πείτε μου περισσότερα γι’ αυτόν τον «αναστεναγμό ανακούφισης».
M.T.: Η ικανότητα της κοινωνίας να θέτει καίριες ερωτήσεις -να τις θέτει και να τις συζητά- αυτής της μορφής η διαβούλευση, όπως επίσης και το είδος δικαιωμάτων που έχουν τα fora και η αντιπολίτευση να προτάσσουν τέτοιες ερωτήσεις, είναι η ραχοκοκαλιά της Δημοκρατίας. Σημειώνεται ότι τα δικαιώματα αυτά αποκτούν βασικά σημασία όταν άτομα αντιτίθενται στην υπάρχουσα κυβέρνηση, διότι αν απλά κάποιος είναι σύμφωνος με όσα κάνει η κυβέρνηση, τότε τα δικαιώματά του συνήθως προστατεύονται.
Όμως, όταν κάποιος διαφωνεί, τότε είναι που το δικαίωμα του λόγου και της συνάθροισης θα πρέπει πραγματικά να προστατεύονται. Η μικρή ελπίδα που βλέπουμε τώρα είναι ότι αυτά τα δικαιώματα προστατεύονται και πάλι -τόσο επειδή ο συνασπισμός περιορίζει την κυβέρνηση όσο και επειδή πλέον κι άλλα κόμματα, κι άλλοι κρατικοί θεσμοί αρχίζουν δειλά να διεκδικούν ξανά λίγη ανεξαρτησία.
Τηρεί ο Modi τις δημοκρατικές διαδικασίες;
Y.A.: Ναι, το κάνει, αλλά δεν είναι τόσο απλό. Η προεκλογική εκστρατεία δεν ξεκίνησε με ίσους όρους. Τον Μάρτιο επιστρατεύθηκαν θεμιτά και αθέμιτα μέσα προκειμένου να εξασφαλιστεί η απόλυτη κυριαρχία. Ανάμεσα σε αυτά, το πάγωμα των λογαριασμών του κόμματος του Ινδικού Εθνικού Κογκρέσου και η φυλάκιση ανώτερων πολιτικών ηγετών της αντιπολίτευσης.
Ποινικές υποθέσεις ασκήθηκαν ενάντια σε αντιπολιτευόμενους πολιτικούς, περιορίζοντας τις ανεξάρτητες φωνές, καθώς επίσης ασκήθηκε πλήρης και απόλυτος έλεγχος των κυρίαρχων μέσων ενημέρωσης. Όλα αυτά ήταν τα στοιχεία που οδήγησαν αρκετούς από εμάς να υποστηρίξουν ότι η Δημοκρατία υποχωρούσε.
Τι διαφορετικό είχαν αυτές οι εκλογές για την Ινδία;
Y.A.: Νομίζω ότι πολύ σημαντικό στοιχείο αυτών των εκλογών ήταν ο ρόλος των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Ενώ τα συμβατικά μέσα ενημέρωσης ήταν υπό απόλυτο έλεγχο, τα social media έδωσαν χώρο σε όσους αναζητούσαν εναλλακτικές φωνές. Κι αυτό έπαιξε ρόλο στην οικοδόμηση του αφηγήματος που υποστήριζε μια εναλλακτική ιδέα ή τουλάχιστον υπενθύμιζε στους ψηφοφόρους κάποιους από τους κινδύνους της υπερβολικής κυριαρχίας ενός και μόνο αυταρχικού -ή σχεδόν αυταρχικού- κόμματος.
Ένας πολιτικός στην Ινδία είπε κάποτε σε έναν συνάδελφό μου: «Δεν ανησυχώ πραγματικά για την ανισότητα. Ανησυχώ για την ανακούφιση των φτωχών. Εγώ θέλω όλες τις βάρκες ψηλά». Σύμφωνοι, η παλίρροια του καπιταλισμού θα ανασηκώσει όλες τις βάρκες στην επιφάνεια, όμως αν δεν τεθούν έλεγχοι και ισορροπίες στις πιο καταστροφικές πτυχές της, το τεράστιο χάσμα ανάμεσα στις βάρκες που είναι ήδη στην επιφάνεια και σε εκείνες που προσπαθούν να επιπλεύσουν, έχει σοβαρές επιπτώσεις για τη μορφή της κοινωνίας που χτίζουμε και για το είδος των πολιτικών που στη συνέχεια θα εφαρμόζονται.