Σε ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο διεθνώς σκηνικό, η Ελλάδα κατέχει πρωταγωνιστικό και βαρύνουσας σημασίας ρόλο, δεδομένης και της ιδιαίτερης γεωπολιτικής της θέσης, η οποία και ευνοεί τους συσχετισμούς ισχύος στην ευρύτερη περιοχή -και όχι μόνο.
Από τον συνεχιζόμενο πόλεμο στην Ουκρανία και τη ρωσική εισβολή με τις γενικότερες εχθροπραξίες στον Καύκασο, μέχρι τις εμπόλεμες καταστάσεις σε Ισραήλ και Γάζα, η παρατηρηθείσα ηρεμία στις ελληνοτουρκικές σχέσεις σίγουρα αποτελεί μια θετική εξέλιξη στην περιοχή. Παρ’ όλα αυτά, δεν πρέπει να παραβλέπουμε τον τουρκικό καιροσκοπικό τρόπο δράσης, ο οποίος κινείται με σχέδιο και προοπτική, προκειμένου να υπάρχουν συγκεκριμένα οφέλη.
Πιο αναλυτικά, η ευόδωση των ελληνοτουρικών επαφών και η μακροπρόθεσμη ισορροπία στην περιοχή του Αιγαίου και της Ανατολικής Μεσογείου, ασφαλώς και αποτελεί μεγάλης σημασίας ευκαιρία για τη χώρα μας εν έτει 2024, ωστόσο φαίνεται πως οι μέχρι τώρα κυβερνητικές επιλογές δεν έχουν αποδώσει καρπούς μακροπρόθεσμου χαρακτήρα.
Πρόσφατο παράδειγμα, η νέα παράνομη τουρκική NAVTEX, με την οποία γίνεται λόγος περί αποστρατιωτικοποιήσεως των νησιών του Αιγαίου. Ως εκ τούτου καθίσταται σαφές ότι η Διακήρυξη των Αθηνών, για την οποία η κυβέρνηση Μητσοτάκη πανηγύριζε, βρίσκεται «στον αέρα».
Παράλληλα, καθίσταται επιτακτική η ανάγκη διευθέτησης των διαφορών των δύο χωρών αναφορικά με την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών και συγκεκριμένα την οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ, θέματα τα οποία πρέπει διαρκώς να θέτουμε επίμονα στην ατζέντα των συναντήσεων με τη γείτονα.
Η Ελλάδα, σεβόμενη τους κανόνες του Διεθνούς Δικαίου, καθώς και τη Σύμβαση του 1982 για το Δίκαιο της Θάλασσας, πρέπει να εξακολουθεί να κινείται προς την κατεύθυνση των διερευνητικών επαφών, ενώ σε περίπτωση που αυτές αποβούν άκαρπες, θα πρέπει η διαφωνία Ελλάδος - Τουρκίας να τεθεί ενώπιον του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης, κατόπιν συνάψεως συνυποσχετικού.
Σε ενδεχόμενη, δε, οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών, πρέπει να εστιάσουμε επίσης στη δυνατότητα που θα αποκτήσει η Ελλάδα για αξιοποίηση των θαλάσσιων πόρων της Ανατολικής Μεσογείου, γεγονός που θα αναβαθμίσει περαιτέρω την ήδη σημαίνουσα γεωπολιτική της θέση, θα προσδώσει σημαντικά οικονομικά οφέλη στη χώρα, ενώ θα αυξήσει τα ενεργειακά της αποθέματα. Παράλληλα, η Ελλάδα, λόγω και της γεωπολιτικής της θέσης στο σταυροδρόμι τριών ηπείρων, φαίνεται πως έχει στρατηγικό πλεονέκτημα στη διεκδίκηση ισχυρού ρόλου και στη μεταφορά της πράσινης ενέργειας από την Ανατολή προς τη Δύση και την Ε.Ε.
Εν ολίγοις, θεωρώ ότι η παρατηρηθείσα ηρεμία μεταξύ των δύο χωρών αποτελεί σημαντική ευκαιρία για την Ελλάδα για το νέο έτος, την οποία και πρέπει να αξιοποιήσουμε κατάλληλα, ώστε να αποδώσουν οι επαφές μας με την Τουρκία. Όμως, δεν πρέπει να είμαστε υπέρμετρα αισιόδοξοι.
Προς αυτή την κατεύθυνση εξομάλυνσης των σχέσεων με τη γείτονα, πρέπει ως χώρα να ασκήσουμε πολιτικές πιέσεις και για την εντατικοποίηση του διαλόγου σχετικά με το Κυπριακό, υπό την αιγίδα, βεβαίως, του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, και του Συμβουλίου Ασφαλείας, και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δεδομένης και της πεντηκοστής «μαύρης επετείου».
Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι το Κυπριακό αποτελεί διεθνές ζήτημα εισβολής και κατοχής, με βαθιές ιστορικές ρίζες. Γι’ αυτό τον λόγο η Ελλάδα οφείλει να παραμείνει προσηλωμένη στον στόχο επανέναρξης των διαπραγματεύσεων, στο δεδομένο πλαίσιο των σχετικών Αποφάσεων των Ηνωμένων Εθνών. Η διευθέτηση του Κυπριακού θα πρέπει να λειτουργήσει ως πρωταρχική και απαράβατη προϋπόθεση, για να καθίσουν οι δύο χώρες στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων.
Σχετικά με τον μεγαλύτερο κίνδυνο που ελλοχεύει στην άσκηση της εξωτερικής πολιτικής και της εθνικής άμυνας της Ελλάδας, αυτός θα λέγαμε πως συνδέεται με μια ενδεχόμενη αδυναμία της κυβέρνησης να αντεπεξέλθει στις έκτακτες διεθνείς συνθήκες. Πέραν της πολιτικής κρίσης και των εμπόλεμων συρράξεων σε Ουκρανία, Ισραήλ και Γάζα, οι οποίες δεν θα σταματήσουν σύντομα, ορατός είναι ο κίνδυνος διάχυσης του πολέμου στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, αλλά και στην ευρύτερη περιοχή, με την κλιματική αλλαγή και τις επιπτώσεις της να είναι πλέον ορατές σε κάθε φάσμα και τομέα της χώρας, επιτάσσοντας ένα συντονισμένο πλάνο δράσης διαχείρισης κρίσεων από την κυβέρνηση, προκειμένου να αντιμετωπισθούν έγκαιρα οι καταστροφικές συνέπειες.
Οι φυσικές καταστροφές αποτελούν διαχρονικά πληγή για την Ελλάδα, καθώς η χώρα στερείται οργανωμένου μηχανισμού πρόληψης, με αποτέλεσμα σημαντικές υλικές καταστροφές σε ανθρώπινες περιουσίες, μέχρι και ανθρώπινες απώλειες.
Συνεπώς, οι πολιτικές προοπτικές και προκλήσεις για την Ελλάδα, σε αμυντικό επίπεδο και σε επίπεδο εξωτερικής πολιτικής διαφαίνονται αυξημένες. Σε κάθε περίπτωση, πρέπει να κάνουμε συνετές επιλογές που να ανταποκρίνονται στις δυνατότητες της χώρας, δημοσιονομικές και αμυντικές, και να μη δρούμε βεβιασμένα.
* Ο κ. Ευάγγελος Αποστολάκης είναι εν αποστρατεία ναύαρχος του Ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού, επίτιμος Αρχηγός ΓΕΕΘΑ, βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ - Π.Σ., πρώην υπουργός Εθνικής Άμυνας.