Οι ρωγμές στο παγκόσμιο σύστημα και τις κοινωνίες είναι ορατές εδώ και καιρό. Μάλιστα, έχουν μία κοινή συνισταμένη: αυτοί που βρίσκονται ή θεωρούν ότι βρίσκονται εκτός παιχνιδιού, θέλουν περισσότερη ισχύ και μεγαλύτερο ρόλο.
Σε διεθνές επίπεδο, ο ανταγωνισμός μεταξύ «μεγάλων δυνάμεων» έχει ενταθεί δραματικά. Στις κοινωνίες, αυξάνονται εκείνοι που θεωρούν ότι αδικούνται από το κυρίαρχο σύστημα, στρεφόμενοι κυρίως προς την ακροδεξιά. Το μόνο βέβαιο είναι ότι δεν υπάρχει δρόμος για να επιστρέψουμε σε πιο «ανέμελες» δεκαετίες. Δεν φαίνεται ότι υπάρχει τρόπος να αντιστραφεί η αναδυόμενη «πολυπολικότητα» στην πλανήτη, ίσως ούτε η αυξανόμενη πόλωση στις κοινωνίες της Δύσης.
Ταυτόχρονα αναδύονται νέες προκλήσεις, από επαναστατικές τεχνολογίες που έχουν τη δυνατότητα να βελτιώσουν, αλλά και να απειλήσουν το μέλλον, όπως η Τεχνητή Νοημοσύνη, μέχρι την κλιματική αλλαγή, που επιφέρει ήδη μεγάλες καταστροφές διεθνώς, χωρίς να έχει διαφανεί μια συγκροτημένη και αποτελεσματική διεθνής προσπάθεια για την αντιμετώπισή της.
Οι τεκτονικές αλλαγές που επέρχονται, δεν αφήνουν χώρο και χρόνο για ημίμετρα και παλινωδίες. Τα παλαιότερα «μοντέλα» αντίδρασης έχουν ξεπεραστεί καθώς η μία κρίση διαδέχεται την άλλη. Οι πολιτικές ηγεσίες αλλά και οι ηγέτες της επιχειρηματικότητας, όπως και οι κοινωνικοί opinion leaders, έχουν μπροστά τους δύο διαδρομές: είτε θα προσαρμοστούν επιτυχώς στις νέες προκλήσεις είτε θα απαξιωθούν από τα γεγονότα.
Η Ελλάδα δεν θα μπορούσε να μείνει ανεπηρέαστη. Οι μεταβολές που συντελούνται στο διεθνές σκηνικό την επηρεάζουν γεωπολιτικά, οικονομικά, αλλά και κοινωνικά. Συν τοις άλλοις, έχει και τις δικές της δομικές και χρόνιες παθογένειες, που δεν αποκλείεται να αποτελέσουν εκ νέου τροχοπέδη. Ιδίως εάν οι επιτυχίες των τελευταίων ετών, κυρίως σε οικονομικό επίπεδο, μείνουν ανεκμετάλλευτες, αν η ανάπτυξη δεν αποκτήσει βαθύτερες ρίζες, ώστε να γίνει βιώσιμη.
Η «φυγή προς τα εμπρός» δεν είναι σήμερα ένα κούφιο σύνθημα, αλλά ούτε και πανάκεια. Θα λειτουργήσει μόνο αν γίνει συναινετικά, αν μεγάλο μέρος της κοινωνίας στοιχηθεί πίσω από τις ηγεσίες και ενστερνιστεί νέα οράματα, καινούργιους στόχους. Ο γενναίος δημόσιος διάλογος, οι εμπεριστατωμένες προτάσεις είναι πιο αναγκαίες από ποτέ. Ελπίζουμε ότι το φετινό τεύχος θα βοηθήσει προς αυτή την κατεύθυνση, είτε πρόκειται για την πολιτική και την οικονομία, είτε για τα κοινωνικά προβλήματα και τον πολιτισμό.
*Ο κ. Γιώργος Παπανικολάου είναι Διευθυντής στο Euro2day.gr