H εξέταση PET αποτελεί μέθοδο της πυρηνικής ιατρικής που απεικονίζει μεταβολικές αλλαγές σε κυτταρικό επίπεδο. Είναι μια μοναδική απεικονιστική μέθοδος που παρατηρεί in vivo τις βιολογικές αλλαγές, χρησιμοποιώντας ραδιοφάρμακα που μιμούνται ενδογενή μόρια. Η εξέταση περιλαμβάνει την ενδοφλέβια χορήγηση μιας πολύ μικρής δόσης ραδιοφαρμάκου, το οποίο «ταξιδεύει» σε όλο το σώμα και προσλαμβάνεται από όργανα και ιστούς. Η PET/CT δίνει ανατομικές και μεταβολικές πληροφορίες ταυτόχρονα, απεικονίζοντας ταχέως, σε 10 με 15 λεπτά, ολόκληρο το σώμα.
Στην κλινική πράξη, η PET/CT χρησιμοποιείται στη συντριπτική πλειονότητα για την ανίχνευση κακοήθειας. Σε μικρότερο, αλλά συνεχώς αυξανόμενο βαθμό, η PET/CT χρησιμοποιείται για διερεύνηση φλεγμονών, νευρολογικών διαταραχών και προβλημάτων μυοκαρδίου.
Ποιες είναι, όμως, οι διαφορές της εξέτασης PET από την αξονική ή τη μαγνητική τομογραφία; Η αξονική τομογραφία (CT) και η μαγνητική τομογραφία (MRI) είναι ανατομικές απεικονιστικές μέθοδοι. Αυτός σημαίνει ότι «βλέπουν» το μέγεθος και το σχήμα των οργάνων και των δομών στο σώμα. Η PET, μέθοδος της πυρηνικής ιατρικής, απεικονίζει μεταβολικές αλλαγές σε κυτταρικό επίπεδο και «βλέπει» πώς λειτουργούν τα όργανα και οι ιστοί. Αυτό είναι σημαντικό, γιατί συχνά προηγούνται οι λειτουργικές αλλαγές και η PET μπορεί να ανιχνεύσει νωρίτερα τη νόσο, πριν να γίνει εμφανής στις άλλες απεικονιστικές μεθόδους.
Υπάρχει κάποιος κίνδυνος στην εξέταση PET/CT; Τα ραδιοφάρμακα που χορηγούνται στην ΡΕΤ, όπως και σε όλες τις μεθόδους της πυρηνικής ιατρικής, θεωρούνται ασφαλή, γιατί η χορηγούμενη δόση είναι χαμηλή. Το ραδιοϊσότοπο έχει μικρό χρόνο ημιζωής και διασπάται ταχέως, ώστε δεν υπάρχει ανιχνεύσιμη ακτινοβολία έπειτα από λίγες ώρες. Το ραδιοφάρμακα που χρησιμοποιούνται στην εξέταση ΡΕΤ, δεν σχετίζονται με τα σκιαγραφικά που χορηγούνται στη CT και την MRI και επομένως δεν προκαλούν περιστατικά αλλεργίας.
Ασθενείς με νεφρική δυσλειτουργία-ανεπάρκεια μπορούν να υποβληθούν στην PET/CT χωρίς καμιά νεφρική επιβάρυνση. Δεν υπάρχει καμία επίδραση σε ασθενείς με θυρεοειδικές διαταραχές, γιατί τα ραδιοφάρμακα δεν έχουν ιώδιο.
Η απεικόνιση παίζει σημαντικό ρόλο στην αξιολόγηση των ασθενών με καρκίνο του προστάτη για την ανίχνευση, τον χαρακτηρισμό, τον εντοπισμό και την καθοδήγηση της βιοψίας, τον σχεδιασμό της θεραπείας, την αξιολόγηση της ανταπόκρισης στη θεραπεία και την παρακολούθηση.
Ο καρκίνος του προστάτη αποτελεί τον πιο συχνό καρκίνο στον άνδρα, καθώς ένας στους 8 άνδρες αναμένεται να διαγνωστεί με καρκίνο του προστάτη κατά τη διάρκεια της ζωής του. Η απεικόνιση παίζει σημαντικό ρόλο στην αξιολόγηση των ασθενών με καρκίνο του προστάτη για την ανίχνευση, τον χαρακτηρισμό, τον εντοπισμό και την καθοδήγηση της βιοψίας, τον σχεδιασμό της θεραπείας, την αξιολόγηση της ανταπόκρισης στη θεραπεία και την παρακολούθηση.
Τα τελευταία χρόνια στη φαρέτρα της απεικόνισης έχει προστεθεί και η τομογραφία εκπομπής ποζιτρονίων (PET/CT), η μέθοδος αυτή της πυρηνικής ιατρικής, κατά την οποία χορηγούμε στον ασθενή συγκεκριμένο ραδιοφάρμακο που εκπέμπει ποζιτρόνια και ακολουθεί η απεικόνιση έπειτα από ένα προκαθορισμένο χρονικό διάστημα.
Πολλά ραδιοφάρμακα έχουν χρησιμοποιηθεί διεθνώς στην απεικόνιση ασθενών με καρκίνο του προστάτη, όμως τα τελευταία χρόνια η απεικόνιση με PET/CT έχει κερδίσει έδαφος, κυρίως λόγω της διαθεσιμότητας του ειδικού ραδιοφαρμάκου PSMA (prostate specific membrane antigen), επισημασμένου είτε με 68Ga είτε με 18F-PSMA
Από το 2022, στις ενδείξεις που καλύπτει ο ΕΟΠΥΥ για τους ασθενείς στην Ελλάδα, συμπεριλήφθηκαν οι εξής που αφορούν σε ασθενείς με καρκίνο του προστάτη:
1. Προεγχειρητική σταδιοποίηση ασθενών υψηλού κινδύνου με αμφίβολα ευρήματα στη συμβατική απεικόνιση. Μια μεγάλη μελέτη που πραγματοποιήθηκε στην Αυστραλία, συνέκρινε την εξέταση PSMA-PET/CT με τη συμβατική απεικόνιση (αξονική τομογραφία και σπινθηρογράφημα οστών) σε ασθενείς υψηλού κινδύνου για να διαπιστώσει αν αυξάνει την ακρίβεια και επηρεάζει τη διαχείριση των ασθενών. Τα συμπεράσματα έδειξαν ότι το PSMA PET/CT έχει κατά 27% μεγαλύτερη ακρίβεια συγκριτικά με συμβατική απεικόνιση (92% έναντι 65%), ενώ ανέδειξε υψηλότερη ευαισθησία και υψηλότερη ειδικότητα. Η ανωτερότητα αυτή του PSMA PET/CT ίσχυε και για μεταστάσεις σε πυελικούς λεμφαδένες και για απομακρυσμένες μεταστάσεις, όπως στα οστά. Επιπρόσθετα, το PSMA PET/CT είχε λιγότερα αμφίβολα ευρήματα (7% έναντι 23%), οδηγούσε πιο συχνά σε τροποποίηση της θεραπευτικής αντιμετώπισης, ενώ είχε συνολικά μικρότερη ακτινική επιβάρυνση για τον ασθενή συγκριτικά με τη συμβατική απεικόνιση.
2. Ανίχνευση υποτροπής σε ασθενείς με ταχέως αυξανόμενα επίπεδα ΡSΑ και αρνητικά ή αμφίβολα ευρήματα στη συμβατική απεικόνιση. Η βιοχημική υποτροπή (δηλαδή η αύξηση του PSA) αποτελεί την πρώτη εφαρμογή της εξέτασης PSMA PET/CT σε ασθενείς με καρκίνο του προστάτη και υπάρχουν πολλές μελέτες που δείχνουν την ανωτερότητά της. Το ποσοστό ανίχνευσης των εστιών υποτροπής σχετίζονται με την τιμή του PSA ορού. Η μέθοδος έχει πολύ υψηλή ευαισθησία για τιμές PSA>1ng/ml (84%-97%), αλλά ακόμα και σε χαμηλές τιμές PSA τα ποσοστά ανίχνευσης είναι ικανοποιητικά. Η ανίχνευση της εντοπισμένης νόσου σε χαμηλές τιμές PSA είναι πολύ σημαντική, καθώς επιτρέπει μεγαλύτερο εύρος θεραπευτικών στρατηγικών, για μια πιο σωστή αντιμετώπιση προς όφελος των ασθενών.
*Η κα Ευαγγελία Σκούρα είναι Πυρηνικός ιατρός, Αναπληρώτρια Διευθύντρια/Υπεύθυνη PET/CT στο Κέντρο Διαγνωστικής και Θεραπευτικής Πυρηνικής Ιατρικής «Ερρίκος Ντυνάν»