Η Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε.) διαθέτει σήμερα ισχυρό και ανταγωνιστικό φαρμακευτικό τομέα με ηγετική θέση στην παραγωγή φαρμάκων σε παγκόσμιο επίπεδο, ο οποίος συμβάλλει σημαντικά στην οικονομία της και στον οποίο απασχολούνται άμεσα περίπου 800.000 άτομα. Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, ότι η αγορά φαρμάκων της Ε.Ε. είναι η δεύτερη μεγαλύτερη αγορά φαρμάκων στον κόσμο μετά την αγορά των ΗΠΑ.
Αν και ο τομέας του φαρμάκου έχει ιδιαίτερη δυναμική στο πεδίο της έρευνας και ανάπτυξης καινοτόμων φαρμάκων, τις τελευταίες δεκαετίες το τοπίο στο πεδίο της παραγωγής φαρμάκων έχει εξελιχθεί. Η φαρμακευτική παραγωγή στην Ε.Ε. έχει επικεντρωθεί σε πιο σύνθετα προϊόντα, για τα οποία απαιτείται υποδομή υψηλής τεχνολογίας, ειδικευμένο εργατικό δυναμικό και εξελιγμένες διαδικασίες.
Από την άλλη πλευρά, η παραγωγή γενόσημων φαρμάκων, τα οποία σήμερα αποτελούν σχεδόν το 70% των φαρμάκων που χορηγούνται στην Ε.Ε., έχει μεταφερθεί εκτός Ευρώπης, ειδικότερα σε χώρες με μεγάλη παραγωγική βάση, όπως η Κίνα και η Ινδία. Αυτή η μετεγκατάσταση της παραγωγής, τόσο τελικών φαρμακευτικών προϊόντων όσο και δραστικών φαρμακευτικών ουσιών (πρώτες ύλες παραγωγής φαρμάκων) σε περιορισμένο αριθμό περιοχών εκτός της Ε.Ε., έχει εντείνει τις ανησυχίες σχετικά με την επάρκεια των φαρμάκων εντός της Ε.Ε.
Σε αυτό περιβάλλον, η Ε.Ε. έχει θέσει ως μία από τις βασικές προτεραιότητές της την έγκαιρη και ισότιμη πρόσβαση σε φάρμακα για όλους τους Ευρωπαίους ασθενείς. Η συνεχής διαθεσιμότητα των φαρμάκων είναι απαραίτητη καθώς οι ελλείψεις θέτουν σε κίνδυνο την υγεία και την ευημερία των ασθενών. Για τον σκοπό αυτό έχει γίνει πλέον ευρέως αντιληπτό ότι απαιτείται μια νέα προσέγγιση για την καλύτερη αντιμετώπιση των ελλείψεων φαρμάκων στην Ε.Ε.
Προς την κατεύθυνση αυτή, μάλιστα, τέθηκαν πρόσφατα σε εφαρμογή οι διαδικασίες αναθεώρησης της φαρμακευτικής νομοθεσίας. Ωστόσο, ενώ η προτεινόμενη αναθεώρηση της φαρμακευτικής νομοθεσίας αφορά τις σχετικές ρυθμιστικές πτυχές, υπάρχει επίσης μια βιομηχανική διάσταση που απαιτεί την κινητοποίηση όλων των ενδιαφερομένων μερών. Ανταποκρινόμενη σε αυτή την ανάγκη, η Ε.Ε. ανακοίνωσε πρόσφατα τη Συμμαχία για τα Φάρμακα Κρίσιμης Σημασίας (Critical Medicines Alliance - CMA) με σκοπό να δοθεί στις εθνικές αρχές, στη βιομηχανία, στους εκπροσώπους της κοινωνίας των πολιτών και στους οργανισμούς της Ε.Ε. η δυνατότητα να συνεργαστούν για την ανάπτυξη συντονισμένης δράσης σε επίπεδο Ε.Ε. κατά των ελλείψεων φαρμάκων σύμφωνα με τους κανόνες ανταγωνισμού και τις διεθνείς δεσμεύσεις της Ε.Ε.
Στο πλαίσιο των διεργασιών στην Ε.Ε., θα μπορούσε να δοθεί έμφαση στην ανάπτυξη καινοτόμων και βιώσιμων τεχνολογιών και διαδικασιών παραγωγής γενόσημων φαρμάκων.
Στο πλαίσιο αυτό έχει ήδη παρουσιαστεί ένα ευρύ πλέγμα βραχυπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων δράσεων για την αντιμετώπιση των ελλείψεων φαρμάκων και για την ενίσχυση της ασφάλειας του εφοδιασμού τους στην Ε.Ε., μέσω μιας ολοκληρωμένης και συντονισμένης προσέγγισης με τα ενδιαφερόμενα μέρη σε ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο. Οι βασικοί στόχοι είναι η πρόληψη ή ο μετριασμός των κρίσιμων ελλείψεων σε επίπεδο Ε.Ε. και η απόδοση ιδιαίτερης έμφασης στα φάρμακα πλέον κρίσιμης σημασίας, για τα οποία πρέπει να κατοχυρώνεται η ασφάλεια του εφοδιασμού στην Ε.Ε. ανά πάσα στιγμή, υπό κανονικές συνθήκες, καθώς και σε περιόδους κρίσης.
Μία από τις βασικές δράσεις είναι και η ενίσχυση της καινοτομίας και της παραγωγικής ικανότητας στην Ε.Ε. Στο πλαίσιο αυτό πραγματοποιείται διερεύνηση του τρόπου ενίσχυσης της ικανότητας παραγωγής και καινοτομίας στην παρασκευή φαρμάκων και συστατικών κρίσιμης σημασίας σε ευρωπαϊκό έδαφος με συντονισμένο και ανταγωνιστικό τρόπο. Με τον τρόπο αυτόν αναμένεται να ενισχυθεί η ασφάλεια του εφοδιασμού και η διαθεσιμότητα και να μειωθούν ορισμένες από τις εξαρτήσεις της αλυσίδας εφοδιασμού της Ε.Ε.
Επιπλέον, αντικείμενο συζήτησης των κρατών-μελών στο πλαίσιο της Συμμαχίας αναμένεται να αποτελέσει και η στήριξη της ανάπτυξης προηγμένων και καινοτόμων πράσινων τεχνολογιών, μεταξύ άλλων για την παραγωγή πρωτότυπων φαρμάκων των οποίων έχει λήξει η πατέντα και τα οποία ανήκουν στα λεγόμενα φάρμακα κρίσιμης σημασίας.
Στο πλαίσιο αυτό θα μπορούσε να δοθεί έμφαση στην ανάπτυξη καινοτόμων και βιώσιμων τεχνολογιών και διαδικασιών παραγωγής γενόσημων φαρμάκων. Κατ’ αυτόν τον τρόπο θα καταστεί δυνατή τόσο η αύξηση της καινοτόμου εγχώριας παραγωγής όσο και η προώθηση περιβαλλοντικών προτύπων.
Τέλος, στο πλαίσιο αυτής της συζήτησης αναμένεται να αναζητηθεί εξεύρεση λύσεων σε σημαντικά ζητήματα, όπως η μεταρρύθμιση του συστήματος προμηθειών φαρμάκων, η ανάπτυξη δεξιοτήτων στον κλάδο του φαρμάκου και η οικονομική υποστήριξη της φαρμακευτικής παραγωγής μέσω νέων και βελτιωμένων χρηματοδοτικών εργαλείων, με τελικό σκοπό τη βελτίωση της ανθεκτικότητας των συστημάτων υγείας στην Ευρώπη.
Η ελληνική φαρμακοβιομηχανία, αποτελούμενη από 45 παραγωγικές μονάδες και υλοποιώντας επενδύσεις ύψους 1,2 δισ. ευρώ έως το 2026, μπορεί να διαδραματίσει πρωταγωνιστικό ρόλο σε αυτό το νέο περιβάλλον. H προστιθέμενη αξία που προσφέρει ο κλάδος στο εγχώριο σύστημα υγειονομικής περίθαλψης και στην ελληνική οικονομία γενικότερα, έχουν αναγνωριστεί από πολλούς έγκυρους αναλυτές τα τελευταία χρόνια. H DEMO πρωταγωνιστεί σε αυτήν την προσπάθεια, επενδύοντας σημαντικά στην ανάπτυξη και στην παραγωγή φαρμάκων και δραστικών πρώτων υλών κρίσιμης σημασίας, σε νέα, καινοτόμα συστήματα χορήγησης ενέσιμων φαρμάκων, καθώς και στην ανάπτυξη και παραγωγή βιοφαρμακευτικών προϊόντων (μονοκλωνικών αντισωμάτων).
Η Ελλάδα μπορεί να πρωταγωνιστήσει στο νέο αυτό τοπίο ως ένα κέντρο παραγωγής φαρμάκων για ολόκληρη την Ε.Ε., με όλα τα πολλαπλά προφανή οφέλη που αυτό συνεπάγεται ως προς τη δημιουργία νέων και καλά αμειβόμενων θέσεων εργασίας, την προσέλκυση επιπλέον επενδύσεων και την αξιοποίηση του ταλέντου που υπάρχει στη χώρα μας.
*Ο κ. Βασίλης Παρετζόγλου είναι Group Director – Corporate Development στην DEMO ABEE