Ο κόσμος αλλάζει με ταχύτερους ρυθμούς απ’ ό,τι θα μπορούσαμε να έχουμε ποτέ φανταστεί. Στην εποχή των παγκόσμιων ανακατατάξεων που ορίζονται από τις νέες τάσεις και εξελίξεις, η έγκαιρη ανάληψη δράσεων και η διαμόρφωση ενός νέου τρόπου αντίληψης για τη χώρα μας είναι προαπαιτούμενα για την απάντηση στις προκλήσεις και τη βιώσιμη ανάπτυξη.
Οι επιπτώσεις της τεχνολογικής εξέλιξης, οι δημογραφικές και κοινωνικές αλλαγές, η μετατόπιση της παγκόσμιας ισχύος, η ταχεία ανάπτυξη των μεγαλουπόλεων, οι περιβαλλοντικές αλλαγές και η εξάντληση των φυσικών πόρων, έχουν μεγάλες συνέπειες στις αναπτυγμένες οικονομίες, προκαλούν κοινωνικές εντάσεις και απώλεια εμπιστοσύνης στους θεσμούς.
Στο πλαίσιο αυτών των μεγάλων αλλαγών, η Ελλάδα δυστυχώς εξακολουθεί να παλεύει με τα προβλήματα του παρελθόντος, ενώ ο υπόλοιπος αναπτυγμένος κόσμος προσαρμόζεται στις τάσεις που διαμορφώνουν το μέλλον.
Τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο, η ολοκλήρωση των προγραμμάτων προσαρμογής και τα σημάδια επιστροφής της οικονομίας στην ανάπτυξη παρέχουν το υπόβαθρο για την επικέντρωσή μας στο αύριο. Η δημιουργία ενός νέου θετικού αφηγήματος σε επίπεδο χώρας είναι επιτακτική ανάγκη και απαιτεί σκληρή δουλειά και προσεκτικό σχεδιασμό.
Ένα από τα πρώτα βήματα προς αυτή την κατεύθυνση είναι ο επαναπροσανατολισμός της δημόσιας συζήτησης μακριά από την εμμονή στα προβλήματα του παρελθόντος, φέρνοντας στο επίκεντρο νέες ιδέες, που δίνουν ώθηση και αντιμετωπίζουν τις μελλοντικές προκλήσεις.
Η κινητοποίηση των Ελλήνων για την υλοποίηση ενός σχεδίου απαιτεί τη διαμόρφωση:
• ενός εμπνευσμένου οράματος, το οποίο θα βασίζεται σε ένα κοινώς αποδεκτό σύστημα αξιών που θα αφορά όλους, και
• στρατηγικών σχεδιασμών που θα έχουν ως αφετηρία την αξιοποίηση των παγκόσμιων τάσεων, που επηρεάζουν και την Ελλάδα, προωθώντας αλλαγές που ανταποκρίνονται στις προκλήσεις που δημιουργούν.
Για να ευοδωθούν αυτές οι προσπάθειες απαιτείται αλλαγή αξιών. Όπως επισημαίνει η μελέτη «Culture, Competitiveness and Wealth», που δημοσιεύθηκε λίγους μήνες πριν από την PwC Ελλάδας, η ελληνική κοινωνία φοβάται την αλλαγή, είναι εγωκεντρική και χαρακτηρίζεται από έλλειψη διορατικότητας.
Απαιτείται, λοιπόν, η μετατόπιση των σημερινών συμπεριφορικών προτύπων προς νέες αξίες, που εσωκλείουν στοιχεία όπως είναι η ακεραιότητα, το ήθος και η συμμόρφωση. Έτσι, θα διαμορφωθεί μια νέα συλλογική αντίληψη και μοντέλα συμπεριφοράς που απέχουν από την καταστρατήγηση των κανόνων και τη μεροληψία. Οφείλουμε να συνεργαστούμε για την πραγμάτωση ενός κοινού οράματος μακριά από τις αρχές του ατομικισμού, να θέσουμε μακροπρόθεσμους -και όχι βραχυπρόθεσμους ωφελιμιστικούς- στόχους, να επιδιώξουμε την αριστεία σε όλα τα επίπεδα μέσω της σκληρής δουλειάς, της φιλομάθειας και της διαρκούς εκπαίδευσης.
Καλούμαστε να κοιτάξουμε κατάματα το αύριο, να το επαναπροσδιορίσουμε και να προετοιμαστούμε για αυτό. Η μελέτη «Global Megatrends» της PwC παρουσιάζει ορισμένες από τις τάσεις που μπορούν να αποτελέσουν ευκαιρίες, εφόσον αξιοποιηθούν αποτελεσματικά:
• Τα τεχνολογικά επιτεύγματα μεταλλάσσουν τα επιχειρηματικά μοντέλα καθώς και τις δεξιότητες που απαιτούνται από το εργατικό δυναμικό. Οι επιχειρήσεις χρειάζεται να αγκαλιάσουν τις νέες τεχνολογίες για να μπορέσουν να αντεπεξέλθουν και να διακριθούν στο διεθνές ανταγωνιστικό περιβάλλον. Η εκ βάθρων ανασυγκρότηση της εκπαίδευσης, με στόχο την προετοιμασία των νέων μας για τον θαυμαστό αυτό καινούργιο κόσμο, πρέπει να αποτελέσει πρώτη προτεραιότητα.
• Δημογραφικές και κοινωνικές αλλαγές: Ο γηράσκων πληθυσμός, η φυγή των νέων επιστημόνων στο εξωτερικό και τα χαμηλά ποσοστά γεννήσεων συνθέτουν ένα εκρηκτικό μείγμα για την οικονομία γενικότερα, αλλά και για την υγειονομική περίθαλψη και τα συνταξιοδοτικά ταμεία ειδικότερα. Οι πολιτικές χρειάζεται να εστιάσουν στην αύξηση της απασχόλησης, την αναβάθμιση των δεξιοτήτων και τη διαμόρφωση ενός δίκαιου και βιώσιμου συστήματος κοινωνικών παροχών για όλες τις γενιές και να μην επικεντρώνονται στην αναθεώρηση ήδη νομοθετημένων συνταξιοδοτικών μεταρρυθμίσεων. Επίσης, χρειάζεται να διαμορφώσουμε ένα ελκυστικό περιβάλλον που θα ευνοήσει τη μετοίκηση στην Ελλάδα, να υποστηρίξουμε τον θεσμό της οικογένειας και να ενισχύσουμε τα ποσοστά των γεννήσεων.
• Μετατόπιση της παγκόσμιας οικονομικής ισχύος: Η γεωγραφική θέση της Ελλάδας την καθιστά φυσικό διαμετακομιστικό κόμβο ανάμεσα στην αναπτυσσόμενη Ανατολική και την εύπορη Δυτική Ευρώπη για τη μεταφορά εμπορευμάτων και φυσικού αερίου και την παροχή υπηρεσιών αναψυχής. Η πραγματοποίηση επενδύσεων που διαμορφώνουν ευνοϊκό περιβάλλον δραστηριοποίησης είναι μοναδική ευκαιρία, ικανή να αλλάξει δραστικά το τοπίο.
• Ταχεία ανάπτυξη των πόλεων: Ο σχεδιασμός πόλεων με τρόπο που προσελκύει νέα ταλέντα και ευνοεί την ευημερία και την ανάπτυξη αποτελεί παγκόσμιο φαινόμενο, με λαμπρά παραδείγματα τη Σιγκαπούρη και την Κοπεγχάγη. Η μετατροπή των ελληνικών πόλεων σε ιδανικά μέρη για να ζει και να δουλεύει κανείς, αναπτύσσοντας τις υποδομές τους και ενισχύοντας τις πανεπιστημιακές, τεχνολογικές και εκπαιδευτικές δομές, θα μπορούσε να έχει πολλαπλά οφέλη για τη χώρα.
• Εξάντληση φυσικών πόρων και κλιματική αλλαγή: Η Ελλάδα διαθέτει άφθονους ανεκμετάλλευτους φυσικούς πόρους. Η ανάλυση της διαΝΕΟσις εντοπίζει την επίδραση της κλιματικής αλλαγής στη γεωργία, στον τουρισμό, στο αστικό περιβάλλον, στα δάση, στα ιστορικά μνημεία, στις παραλίες και στον τουρισμό. Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής χρειάζεται να επικεντρωθούν όχι μόνο στην αντιμετώπιση των απειλών, αλλά και στην αξιοποίηση των ευκαιριών που προσφέρονται.
Εν κατακλείδι, η Ελλάδα χρειάζεται να δημιουργήσει μια κοινωνία εμπιστοσύνης και μέριμνας και να πιστέψει ότι η επίλυση των προβλημάτων απαιτεί οπτική που εστιάζει στο αύριο και στη μεγάλη εικόνα και όχι στη βελτίωση του χθες. Η αντιμετώπιση των παγκόσμιων τάσεων με ευελιξία, δημιουργικότητα και αξιοποίηση των κατάλληλων πόρων μπορεί να βοηθήσει τη χώρα να θριαμβεύσει και πάλι. Οι πολίτες δεν επιθυμούν ένα καλύτερο παρελθόν, αλλά ένα καλύτερο μέλλον.