Όταν λέω ότι ήμουν φεμινίστρια από το νηπιαγωγείο, ακόμη πριν η οικογένειά μου μάθει τι είναι φεμινισμός, δεν υπερβάλλω». Έτσι ξεκινάει τις αναμνήσεις της η Isabel Allende στο βιβλίο «Οι γυναίκες της ψυχής μου», μια συλλογή από κείμενα που περιγράφουν λεπτομερώς τις ρίζες της ως υπερασπίστριας των δικαιωμάτων των γυναικών και τη διαρκή ανυπακοή της στα πατριαρχικά ήθη.
Η Allende, με πωλήσεις περίπου 75 εκατομμύρια βιβλίων της σε όλο τον κόσμο, έγραψε το βιβλίο «Οι γυναίκες της ψυχής μου», όπως και το επόμενο μυθιστόρημά της, «Βιολέτα», που θα κυκλοφορήσει το 2022, στο σπίτι της στο Bay Area κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Στη συνέντευξη που ακολουθεί, η Isabel Allende μοιράζεται τις σκέψεις της για τη ζωή στο lockdown, για το συγγραφικό της έργο, αλλά και για μερικές από τις αναμνήσεις της.
Ξεκινήσατε να γράφετε το νέο σας βιβλίο στις 8 Ιανουαρίου, μια ημερομηνία που, όπως έχετε πει στο παρελθόν, ξεκίνησε ως δεισιδαιμονία, αλλά στη συνέχεια έγινε περισσότερο παράδοση. Και αυτές τις μέρες γράφετε στη σοφίτα του σπιτιού σας, κοντά στο Σαν Φρανσίσκο, καθημερινά και για ώρες. Έχετε άλλες τέτοιες συνήθειες ή «παραδόσεις» ως συγγραφέας;
Το να ξεκινάω τα βιβλία μου στις 8 Ιανουαρίου δεν είναι τόσο παράδοση όσο πειθαρχία. Η ζωή μου είναι αρκετά περίπλοκη. Υπάρχουν πάρα πολλές απαιτήσεις από το κοινό, από εκδότες, από δημοσιογράφους, από κριτικούς, από καθηγητές. Πρέπει να χαράξω έναν «ιερό χώρο» για να γράψω.
Το να έχω μια συγκεκριμένη ημερομηνία για να ξεκινήσω να γράφω ένα νέο βιβλίο, με βοηθά να οργανώνω το ετήσιο πρόγραμμά μου και να ενημερώνω όλους τους άλλους γύρω μου πότε είμαι ή δεν είμαι διαθέσιμη. Αυτή είναι ίσως η μόνη μου σταθερή συνήθεια. Τα υπόλοιπα είναι αυτά που κάνει κάθε συγγραφέας: ερευνώ, γράφω παρορμητικά, επεξεργάζομαι, διορθώνω, ξαναγράφω κ.λπ.
Αναφέρατε σε μια συνέντευξη νωρίτερα το 2021 ότι η πανδημία σάς είχε προσφέρει αυτό που χρειάζονται συχνά οι συγγραφείς: χρόνο, μοναξιά και σιωπή. Το lockdown οδήγησε σε περισσότερη ενδοσκόπηση -ή ίσως πυροδότησε περισσότερο προβληματισμό- όπως γράψατε στις «Γυναίκες της ψυχής μου»;
Το lockdown μού έδωσε την ευκαιρία να αναλογιστώ πολλές πτυχές της ζωής μου. Πριν από μερικά χρόνια, μίλησα σε ένα συνέδριο γυναικών στο Μεξικό και, όταν έγινε viral, ο εκδότης μου στην Ισπανία πρότεινε να εκδοθεί η ομιλία μου σε ένα μικρό βιβλιαράκι. Το διάβασα και κατάλαβα ότι ήταν παρωχημένο. Είχαν συμβεί πολλά με τις γυναίκες και τον φεμινισμό από τότε που συμμετείχα σε εκείνο το συνέδριο, όπως είχαν συμβεί πολλά και σε μένα την ίδια.
Αποφάσισα να γράψω ένα εντελώς διαφορετικό βιβλίο, που δεν αφορούσε μόνο τον φεμινισμό και τον αμείωτο πόλεμο κατά των γυναικών, αλλά και την αγάπη, τα γηρατειά, τη γυναικεία αλληλεγγύη, την πατριαρχία και πολλά άλλα.
Το «Σπίτι των πνευμάτων», το πρώτο σας μυθιστόρημα, εκδόθηκε το 1982, ενώ το πιο νέο βιβλίο σας, «Βιολέτα», θα κυκλοφορήσει το 2022. Έχετε επισημάνει αρκετές φορές ότι νιώθετε πιο δημιουργική τώρα απ’ ό,τι στο παρελθόν. Σε αυτά τα 40 χρόνια, έχουν αλλάξει οι πηγές έμπνευσης για τις ιστορίες που θέλετε να πείτε;
Όλα τα βιβλία μου είναι διαφορετικά. Έχω ασχοληθεί με πολλά είδη: φαντασία, ιστορικά μυθιστορήματα, μια τριλογία για νέους, διηγήματα, απομνημονεύματα, ακόμη και ένα αστυνομικό μυθιστόρημα, οπότε υποθέτω ότι η έμπνευση αλλάζει συνεχώς τα τελευταία 40 χρόνια.
Ωστόσο, τα θέματα δεν έχουν αλλάξει τόσο πολύ. Ακόμα γράφω για την αγάπη, τον θάνατο, τη βία, το σύστημα δικαιοσύνης, τις δυνατές γυναίκες, τους απόντες πατέρες, τους ανθρώπους που κινδυνεύουν και την εξουσία που μένει ατιμώρητη.
Τα νέα σας κείμενα αγγίζουν συχνά διάφορες πτυχές των γηρατειών. Στο βιβλίο περιγράφετε πώς ο θετός σας πατέρας, ο Tio Ramόn, θρηνούσε για το μεγαλύτερο λάθος του, που δεν ήταν άλλο από τη συνταξιοδότησή του σε ηλικία 80 ετών. Λέτε ότι συμφωνείτε, σημειώνοντας ότι η κατάπτωσή του άρχισε εκείνη την εποχή, και με ποιον τρόπο αυτό ενίσχυσε την απόφασή σας να μη σταματήσετε να εργάζεστε ποτέ. Συγκεκριμένα γράφετε: «Δεν πρόκειται να βγω στη σύνταξη, θα κάνω ανακαίνιση». Αυτή η φράση επαναπροσδιορίζει μάλλον συναρπαστικά αυτό το στάδιο της ζωής. Πώς θα μοιάζει για εσάς αυτή η «ανακαίνιση»;
Ανακαίνιση για μένα σημαίνει να παίρνω ρίσκα, να δοκιμάζω νέα πράγματα, να έχω περιέργεια και να ασχολούμαι με τον κόσμο, να χτίζω κοινότητες, να κάνω νέους φίλους, να ανταποδίδω όσο το δυνατόν περισσότερα, να προκαλώ τον εαυτό μου με διαφορετικά θέματα για να γράψω, να ερωτεύομαι.
Οι ηλικιωμένοι θέλουν ασφάλεια και άνεση. Θέλω να γράφω, να αγαπώ, να παίζω με τα σκυλιά μου και να βοηθάω γυναίκες και κορίτσια μέσα από το ίδρυμά μου. Δεν μου αρέσει το γκολφ ή το μπίνγκο.
Στις «Γυναίκες της ψυχής μου», γράφετε επίσης: «Οι άντρες φοβούνται τη γυναικεία δύναμη. Γι’ αυτό οι νόμοι, η θρησκεία και τα αυστηρά ήθη έχουν επιβληθεί εδώ και αιώνες -κάθε είδους περιορισμοί στην πνευματική, οικονομική και καλλιτεχνική ανάπτυξη των γυναικών». Και αποκαλείτε τη βία κατά των γυναικών τη «μεγαλύτερη κρίση που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα». Ελπίζετε ότι μια μέρα οι κοινωνίες θα ενισχύσουν τη θέση των γυναικών και θα αντιστρέψουν αυτή την κρίση; Τι χρειάζεται να γίνει για να το πετύχουμε αυτό;
Έχω ζήσει αρκετά για να δω μεγάλες αλλαγές στην κατάσταση των γυναικών. Σιγά σιγά οι γυναίκες καταργούν την πατριαρχία. Το γεγονός ότι δεν μπορέσαμε να την εξαλείψουμε ακόμη δεν σημαίνει ότι έχουμε αποτύχει, σημαίνει ότι η αποστολή αυτή είναι κολοσσιαίου μεγέθους. Ωστόσο, δεν είναι αδύνατο να εξαλειφθεί η πατριαρχία.
Πιστεύω ότι θα συμβεί, αλλά όχι όσο ζω, και θα συμβεί μόνο αν οι γυναίκες είναι μορφωμένες, ενημερωμένες, συνδεδεμένες σε δίκτυα και ενεργές. Δεν θέλει πολύ για να χάσουμε τα δικαιώματα που αποκτήσαμε. Το καλύτερο πρόσφατο παράδειγμα: οι Ταλιμπάν. Σε λίγες μέρες, οι γυναίκες έχασαν όλα τα δικαιώματά τους στο Αφγανιστάν και η πιο απαίσια μορφή πατριαρχίας σκέπασε τη χώρα. Πρέπει να είμαστε σε εγρήγορση. Στις λάθος συνθήκες, αυτό μπορεί να συμβεί οπουδήποτε.
Ιδρύσατε το Ίδρυμα Isabel Allende πριν από 25 χρόνια στη μνήμη της κόρης σας, Paula Frίas. Ποια είναι τα σχέδιά σας για το Ίδρυμα από το 2022 και μετά;
Το Ίδρυμα επενδύει στη δύναμη των γυναικών και των κοριτσιών στους τομείς της υγείας και των δικαιωμάτων αναπαραγωγής, στην εκπαίδευση ή την επαγγελματική τους κατάρτιση, ώστε να μπορούν να συντηρηθούν και να προστατεύονται από τη βία και την εκμετάλλευση.
Τα τελευταία χρόνια, κάνουμε πολλή δουλειά με τους πρόσφυγες σε όλο τον κόσμο. Σκοπεύουμε να συνεχίσουμε τη δουλειά μας όσο ζω και μπορώ να γράφω. Το Ίδρυμα χρηματοδοτείται μόνο από τη δουλειά μου.