Tα τελευταία δυόμισι χρόνια έχει γίνει πολλή κουβέντα για τον ψηφιακό μετασχηματισμό του κράτους. Μπορούμε, όμως, να μιλάμε για ψηφιακό μετασχηματισμό αφήνοντας εκτός τους δήμους της χώρας; Για να διατυπώσουμε διαφορετικά το ερώτημα: το επίπεδο διακυβέρνησης που είναι πιο κοντά στην καθημερινότητα του πολίτη, δημότη ή κατοίκου, μπορεί να μην ακολουθήσει την κεντρική κατεύθυνση για παροχή υψηλού επιπέδου ψηφιακών υπηρεσιών;
Η απάντηση προφανώς είναι «όχι». Υπάρχουν, ωστόσο, τρεις σημαντικές παράμετροι που πρέπει να ληφθούν υπόψη:
Κάθε δήμος βρίσκεται σε διαφορετικό επίπεδο ψηφιακής ωριμότητας και έχει διαφορετικές ανάγκες και ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Για παράδειγμα, ένα σύστημα ελεγχόμενης στάθμευσης μπορεί να είναι απαραίτητο σε έναν μεγάλο αστικό δήμο, πλην όμως είναι ασύμβατο με τις ανάγκες ενός μικρού ορεινού δήμου. Επίσης, ένας μικρός νησιωτικός δήμος μπορεί ήδη να εφαρμόζει ένα σύστημα ηλεκτρονικής διαχείρισης εγγράφων, ενώ ένας δήμος που είναι πρωτεύουσα νομού να εφαρμόζει ακόμα τη διεκπεραίωση διαδικασιών σε χαρτί.
Η δεύτερη σημαντικότερη παράμετρος που πρέπει να λάβουμε υπόψη είναι ότι πρέπει να υπάρχει ενιαία φιλοσοφία και δεξαμενή δράσεων, απ’ όπου θα μπορούν οι δήμοι να επιλέγουν εκείνες που ταιριάζουν στα χαρακτηριστικά τους. Αποφεύγοντας έτσι άσχημες πρακτικές προηγούμενων ετών, που αναπτύχθηκαν φαραωνικές ιστοσελίδες, που όμως σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα εγκαταλείφθηκαν, αν και κόστισαν εκατοντάδες χιλιάδες ευρώ.
Εξίσου σημαντικό είναι κάθε δήμος να έχει πρόσβαση σε ένα συγκεκριμένο ποσό για δράσεις, ανάλογα με το μέγεθός του, έτσι ώστε να μην προταχθούν για άλλη μια φορά δήμοι που ήδη βρίσκονται ψηφιακά ένα ή περισσότερα βήματα μπροστά.
Όλα τα παραπάνω συνιστούν το πρόγραμμα των «Έξυπνων Πόλεων» του υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης. Από τους 332 δήμους, οι 16 με πληθυσμό άνω των 100.000 κατοίκων (μαζί με τον πρότυπο στα ψηφιακά Δήμο Τρικκαίων), χρηματοδοτούνται για τον ψηφιακό μετασχηματισμό τους από το Ταμείο Ανθεκτικότητας και Ανάκαμψης, συνολικά με 90 εκατ. ευρώ.
Στους υπόλοιπους 315 δήμους κατανέμεται με πόρους του ΕΣΠΑ ένα ποσό που ξεκινάει από 100.000 ευρώ για τους πολύ μικρούς δήμους και φτάνει τα 2,5 εκατ. ευρώ για εκείνους που έχουν λίγο κάτω από 100.000 κατοίκους. Το ποσό αυτό είναι στη διάθεση κάθε δήμου, ώστε να επιλέξει μέσα από μια δεξαμενή 45 προτάσεων όποια δράση ταιριάζει στα χαρακτηριστικά του ή είναι υψηλότερης προτεραιότητας.
«Έξυπνη» στάση λεωφορείου στη Σιγκαπούρη. Με το πρόγραμμα «Έξυπνες Πόλεις» του υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης, κάθε ελληνικός δήμος μπορεί να επιλέξει μέσα από μια δεξαμενή 45 προτάσεων όποια δράση ταιριάζει στα χαρακτηριστικά του ή είναι υψηλότερης προτεραιότητας και να χρηματοδοτηθεί ανάλογα.
Οι προτάσεις αυτές περιλαμβάνουν κρίσιμες θεματικές ενότητες για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής όλων μας: από συστήματα ελεγχόμενης στάθμευσης και έξυπνων στάσεων Μέσων Μαζικής Μεταφοράς έως ανάπτυξη πλατφορμών για την τοπική επιχειρηματικότητα και την αναζωογόνηση της τοπικής οικονομίας. Και από την προμήθεια έξυπνων μετρητών της ποιότητας αέρα και νερού έως την ψηφιακή διασύνδεση των γονέων και των κηδεμόνων με τους εκπαιδευτικούς ενός σχολείου. Παράλληλα, προωθούνται και προτείνονται δράσεις για την ενίσχυση της κυβερνοασφάλειας, για την ανάπτυξη εσωτερικών δικτύων υψηλής ταχύτητας, αλλά και για την απρόσκοπτη λειτουργία των δήμων σε έκτακτες καταστάσεις.
Το σημαντικότερο είναι ότι οι προτεινόμενες δράσεις θα οριστικοποιηθούν κατόπιν εκτεταμένης διαβούλευσης με τον κάθε δήμο της χώρας, ώστε το υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης να προσεγγίσει καλύτερα τις ανάγκες τους. Η πρόσκληση αναμένεται να έχει εκδοθεί τον Απρίλιο του 2022 και τα πρώτα έργα θα αρχίσουν να παραδίδονται προς το τέλος του έτους.
Παράλληλα, ένας θεσμός που τα προηγούμενα χρόνια συνέβαλε σε μέγιστο βαθμό στη βελτίωση της εξυπηρέτησης του πολίτη, τα ΚΕΠ, αναβαθμίζονται σε χώρους και υποδομές ώστε να συνεχίσουν να παρέχουν υψηλού επιπέδου υπηρεσίες σε όσους συμπολίτες μας επιλέγουν τον παραδοσιακό τρόπο εξυπηρέτησης. Την ίδια στιγμή, εντός του καλοκαιριού του 2022, πάνω από 2.600 δημόσιοι χώροι, πλατείες και δημόσια κτίρια σε όλη την επικράτεια θα αποκτήσουν δωρεάν Internet υψηλής ταχύτητας, ώστε να το αξιοποιούν οι κάτοικοι και οι επισκέπτες της περιοχής.
Ο ψηφιακός μετασχηματισμός της αυτοδιοίκησης αποτελεί κεντρικό ζητούμενο, γιατί οι πολίτες αντιλαμβάνονται τον δήμο ως τον θεσμό που είναι πιο κοντά στην καθημερινότητά του. Γι’ αυτό, ακόμα κι αν λένε οι πολίτες «τα παράπονα στον δήμαρχο», η κεντρική κυβέρνηση οφείλει να τον βοηθήσει ώστε να βελτιώσει τη ζωή των δημοτών του.
*Ο κ. Θοδωρής Λιβάνιος είναι Υφυπουργός Ψηφιακής Διακυβέρνησης