Όταν καταλήγαμε στον τίτλο «Εποχή υπερβάσεων» για το «Turning Points 2022», δεν γνωρίζαμε ότι τη μεγάλη υπέρβαση, αλλά προς λάθος κατεύθυνση, θα την έκανε ο Βλαντίμιρ Πούτιν, ο οποίος, αποφασίζοντας εισβολή στην Ουκρανία, διέλυσε δεδομένα και γεωπολιτικές σταθερές δεκαετιών.
Αυτό που ορίζαμε ως «διεθνή τάξη», το status που είχε διαμορφωθεί μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ, η παγκοσμιοποίηση, οι διεθνείς οργανισμοί, η Ευρωπαϊκή Ένωση, σχεδόν τα πάντα αλλάζουν δραματικά, ενδεχομένως και τελεσίδικα. Αντί για το, κατά τον Φουκουγιάμα, «τέλος της ιστορίας», ίσως βλέπουμε την εκδίκησή της, μια τάση επιστροφής σε ένα πιο σκοτεινό παρελθόν.
Σε κάθε περίπτωση, φαίνεται να τελειώνει η εποχή της μακαριότητας στη φιλελεύθερη Δύση, η οποία έβαζε, τακτικά αλλά και συστηματικά, κάτω από το χαλί όλα τα δυσοίωνα φαινόμενα, από την κατάρρευση της Lehman Brothers το 2007 και μετά: από την έκρηξη των οικονομικών ανισοτήτων μέχρι την ολοένα και πιο ευδιάκριτη επιστροφή του λαϊκισμού και την υποχώρηση της Δημοκρατίας ανά τον κόσμο, όλα έδειχναν ότι κάπου υπάρχει «λάθος».
Τα θέματα που αναπτύσσονται στη συνέχεια, τόσο τα διεθνούς όσο και τα ελληνικού ενδιαφέροντος, καταγράφουν με σαφήνεια την ανάγκη υπερβάσεων σε μια σειρά από ζητήματα, καταθέτοντας προτάσεις και ιδέες. Από την ψηφιοποίηση, που μπορεί να αλλάξει ριζικά την Ελλάδα και να της δώσει ανταγωνιστικό πλεονέκτημα, ως την κρίσιμη παγκόσμια μάχη ενάντια στους κινδύνους της κλιματικής αλλαγής, και από το μέλλον της εργασίας ως τη θέση της γυναίκας και τον νέο ρόλο του πολιτισμού, τα ζητούμενα είναι πολλά και η ανάγκη για προσεγγίσεις «out of the box» επιβεβλημένη.
Η διαφαινόμενη έξοδος από την πλέον βλαπτική φάση της πανδημίας δεν αλλάζει το γεγονός ότι άφησε πίσω της κοινωνικά και οικονομικά σημάδια, ούτε το ότι βρισκόμαστε σε μια περίοδο μεγάλων αλλαγών, σε γεωπολιτικό, τεχνολογικό, οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο.
Σε μια περίοδο με έντονες προκλήσεις, σημαντικούς κινδύνους αλλά και μεγάλες ευκαιρίες. Ενεργειακή μετάβαση, αυξημένη πολιτική προστασία, νέες αμυντικές πολιτικές, καταπολέμηση της ανισότητας, όλα αυτά απαιτούν σχεδιασμό αλλά και δαπάνες, το ύψος των οποίων δημιουργεί δέος. Δύσκολο να επιτευχθούν παράλληλα αυτοί οι στόχοι, χωρίς μεγάλες υπερβάσεις, χωρίς όραμα για την «επόμενη μέρα» το οποίο θα συσπειρώσει τις κοινωνίες.
Κατά συνέπεια, είναι σαφής η πρόκληση για τις φιλελεύθερες δημοκρατίες να θυμηθούν τα ιστορικά δράματα που έχουν περάσει για να φτάσουν ως εδώ που βρίσκονται σήμερα, να σταθούν κόντρα σε όσους θέλουν να γυρίσουν τον κόσμο πίσω. Να πείσουν τους πολίτες ότι αξίζει η μεγάλη προσπάθεια που μάλλον θα απαιτηθεί, για να διασφαλιστεί η πορεία προς ένα καλύτερο μέλλον.
*Ο κ. Γιώργος Παπανικολάου είναι Διευθυντής του Euro2day.gr