Ο πολιτισμός αποτελεί σήμερα βασικό παράγοντα της κοινωνίας και της οικονομίας και θεωρείται ως ο τέταρτος πυλώνας της βιώσιμης ανάπτυξης, διαδραματίζοντας έναν οριζόντιο ρόλο στην υποστήριξη των λοιπών τριών, δηλαδή της κοινωνικής και οικονομικής ανάπτυξης και της περιβαλλοντικής προστασίας.
Η αξιοποίηση της πολιτιστικής κληρονομιάς πρέπει να στηρίζεται στη θεώρηση ότι ο πολιτισμός αποτελεί έναν τομέα που λειτουργεί ενωτικά, δημιουργικά και πολλαπλασιαστικά για την πολυεπίπεδη και πολυδιάστατη ανάπτυξη των τοπικών κοινωνιών, ενώ μπορεί να αποτελέσει πυρήνα κοινωνικής ενσωμάτωσης και ενδυνάμωσης της κοινωνικής ευθύνης.
Η πανδημία ανέδειξε στον πολιτισμό -όχι μόνο στην Ελλάδα- παθογένειες ετών, ωστόσο έδωσε τη δυνατότητα για την επίσπευση του ψηφιακού μετασχηματισμού του και τη δημιουργία εναλλακτικών τρόπων επαναπροσέγγισης του κοινού αλλά και του ρόλου του. Αυτός ο ρόλος του, λοιπόν, πιο επίκαιρος από ποτέ, έχει προσθέσει ακόμη ένα δομικό στοιχείο.
Εκτός από τους ήδη υπάρχοντες, να αποτυπώνει το παρελθόν και να οδηγεί το παρόν, έχει προστεθεί και ένας τρίτος ρόλος: να οραματίζεται το μέλλον. Να αποτελεί χώρο διαλόγου μεταξύ του πολίτη, του επισκέπτη, του καλλιτέχνη, του επιστήμονα, του εφευρέτη και μια παγκόσμια πλατφόρμα που καλλιεργεί την κριτική σκέψη και ενθαρρύνει την ανταλλαγή ιδεών. Έναν χώρο παιδείας αλλά και δημιουργίας.
Είναι αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι, ειδικά στη χώρα μας, οφείλουμε να επενδύσουμε περισσότερο στον πολιτισμό μας, χάριν του DNA μας, που είναι βαθιά συνυφασμένο με αυτόν. Η τωρινή συγκυρία είναι ευνοϊκότερη από ποτέ προκειμένου να μπορέσουμε να προβάλουμε τον ανεκτίμητο πλούτο του πολιτισμού μας στην υφήλιο.
Τουρίστρια φωτογραφίζει το αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου. Ο πολιτισμός πρέπει να εξελιχθεί πλήρως σε αναπόσπαστο κομμάτι της εμπειρίας των επισκεπτών της χώρας και ενεργό ρόλο σε αυτή τη διαδικασία οφείλει πλέον να παίξει, πλην της πολιτείας και των επιχειρήσεων τουρισμού, και η Τοπική Αυτοδιοίκηση.
Κατά την προσωπική μου άποψη, οι βασικοί πυλώνες εξέλιξης και προβολής του πολιτισμού είναι τέσσερις:
1 Ψηφιακή Μετάβαση: Στο πλαίσιο της ψηφιακής μετάβασης εντάσσονται εφαρμογές προηγμένης τεχνολογίας για την αναβάθμιση των παρεχόμενων εμπειριών προς τους χρήστες των πολιτιστικών δομών, με καινοτόμες υπηρεσίες και προϊόντα, αλλά και για τη συρρίκνωση του διοικητικού φόρτου μέσω της χρήσης υπηρεσιών ψηφιακής διακυβέρνησης. Είναι νωπή η συνεργασία μεταξύ της Microsoft και του Υπουργείου Πολιτισμού σχετικά με την αναβίωση της αρχαίας Ολυμπίας σε επαυξημένη πραγματικότητα (AR). Το Μουσείο Μπενάκη έγινε το πρώτο ελληνικό μουσείο που προσφέρει δυνατότητες 5G και ανταποκρίνεται στις υψηλές προσδοκίες του κοινού του για ψηφιακές δράσεις, υλοποιώντας εναλλακτικές εικονικές εμπειρίες και προωθώντας την ψηφιακή πρόσβαση στον πολιτισμό. Τα παραπάνω είναι μόνο δύο παραδείγματα από το πώς η σύμπραξη του πολιτισμού με τον ιδιωτικό τομέα μπορεί να φέρει επιτυχημένα αποτελέσματα, να προσελκύσει νέο κοινό και νέο ενδιαφέρον, να εκπαιδεύσει την επόμενη γενιά δημιουργών.
2 Τουρισμός: Παρότι τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει σημαντικά βήματα, είναι απαραίτητη η διασύνδεση με τον πολιτισμό της προβολής της χώρας, των υποδομών και των υπηρεσιών που παρέχονται. Ξεκινώντας από την προώθηση της χώρας στο εξωτερικό και τον συσχετισμό της με τις κατά τόπους κοιτίδες πολιτισμού μέχρι την ενημέρωση του επισκέπτη και την προσφορά υπηρεσιών που κάνουν τον πολιτισμό αναπόσπαστο κομμάτι της εμπειρίας του στη χώρα. Ενεργό ρόλο σε αυτή τη διαδικασία οφείλει πλέον να παίξει, πλην της πολιτείας και των επιχειρήσεων τουρισμού, και η Τοπική Αυτοδιοίκηση, η οποία πρέπει, εκμεταλλευόμενη σχετικά ευρωπαϊκά προγράμματα, να επιταχύνει τους ρυθμούς της και να πάψει να δημιουργεί προσκόμματα. Στις προτεραιότητες αυτές πρέπει να εντάσσεται και η ενεργειακή αναβάθμιση των πολιτιστικών υποδομών -μουσείων και χώρων τεχνών- καθώς και η προστασία των πολιτιστικών πόρων -αρχαιολογικών χώρων και μνημείων- από τις φυσικές καταστροφές, καθώς και η θωράκισή τους από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.
3 Κοινωνική και παραγωγική δραστηριότητα: Η ανάδειξη του πολιτιστικού και δημιουργικού τομέα ως ολοκληρωμένου, βιώσιμου αναπτυξιακού μοχλού των τοπικών κοινωνιών, που δημιουργεί θέσεις εργασίας και οικοσυστήματα επιχειρηματικότητας και εκπαίδευσης, συμβάλλοντας καθοριστικά στην κοινωνική συνοχή, πρέπει να αποτελεί ακόμη έναν βασικό πυλώνα. Πώς; Ενισχύοντας στρατηγικά τις δομές πολιτισμού και κάνοντας ολόκληρες τοπικές κοινωνίες και περιοχές κοινωνούς αυτού του εγχειρήματος. Δημιουργώντας έτσι ένα τοπικό οικοσύστημα που παράγει νέες θέσεις εργασίας και μπορεί να συνεργάζεται με χειροτέχνες και παραγωγούς της περιοχής, καθώς και να καταναλώνει και να προωθεί τοπικά προϊόντα. Με τον τρόπο αυτό, ενισχύεται το εισόδημα των κατοίκων της περιοχής, βελτιώνεται η ποιότητα ζωής και προβάλλεται ο πολιτισμός ως αποτέλεσμα μιας βιωματικής εμπειρίας.
4 Πολιτιστική διπλωματία: Έχουμε δει διαχρονικά τον πολιτισμό να λειτουργεί ως μέσο διπλωματίας. Υπάρχουν πολλά παραδείγματα, με πιο πρόσφατο ίσως τη δημιουργία του Louvre Abu Dhabi, προϊόν διακρατικής συμφωνίας, στην οποία όμως συμμετέχουν 13 γαλλικά μουσεία. Θα έβρισκα εξαιρετικά ενδιαφέρουσα τη δημιουργία ελληνικών μουσείων και χώρων πολιτισμού στο εξωτερικό, σε χώρες με τις οποίες υπάρχουν παραδοσιακά καλές σχέσεις, αλλά επίσης είναι έντονο το ελληνικό στοιχείο. Άλλωστε, η επίδραση του ελληνικού πολιτισμού είναι παγκόσμια αλλά και ο τρόπος με τον οποίο ενισχύεται ο διαπολιτισμικός διάλογος μέσω των μουσείων και των χώρων πολιτισμού, αθεράπευτα διαχρονικός. Δεν θα μπορούσα να φανταστώ καλύτερο πρεσβευτή του ελληνικού πολιτισμού, της ελληνικής γλώσσας και της ελληνικής κουλτούρας. Άλλωστε, αν πρόκειται να διατηρήσουμε τον πολιτισμό μας, πρέπει να συνεχίσουμε να τον δημιουργούμε.
*Ο κ. Χάρης Σιαμπάνης είναι Διευθύνων Σύμβουλος του Μουσείου Μπενάκη. Πτυχίο Χημικού Μηχανικού ΕΜΠ, μεταπτυχιακές σπουδές στο Πανεπιστήμιο Tufts, κάτοχος διπλώματος στελεχών ανώτατης διοίκησης του Harvard Business School, με ειδικότητα στις διαπραγματεύσεις, την ηγεσία και τη λήψη στρατηγικών αποφάσεων. Έχει εργαστεί ως Σύμβουλος Επιχειρήσεων στην Boston Consulting Group.