Το 2010, το τσουνάμι της οικονομικής κρίσης έπληττε με σφοδρότητα την Ελλάδα, η χώρα εισερχόταν στην εποχή των προγραμμάτων διάσωσης και αναζητούσε τους τομείς της οικονομίας που θα ήταν σε θέση να λειτουργήσουν ως πρώτη γραμμή άμυνας και ταυτόχρονα θα βοηθούσαν τη χώρα να ξανασταθεί στα πόδια της.
Ο ελληνικός τουρισμός φώναξε «παρών» στο προσκλητήριο και αποδείχθηκε αξιόπιστος κυματοθραύστης των επιπτώσεων της κρίσης, ενώ εξελίχθηκε σε ηγετικό τομέα της ελληνικής οικονομίας και βασικό πυλώνα στην προσπάθεια ανασυγκρότησης της χώρας.
Η ελληνική οικονομία, μάλιστα, βρήκε έναν… ήρωα στο πρόσωπο ενός τομέα που μετρούσε ήδη τις πληγές του, βλέποντας τις ταξιδιωτικές εισπράξεις να μειώνονται το 2010 κατά 1 δισ. ευρώ έναντι του 2008, κατρακυλώντας στα επίπεδα των 9,6 δισ. ευρώ.
Ο ελληνικός τουρισμός, ωστόσο, αποδείχθηκε πολύ πιο ανθεκτικός και ευπροσάρμοστος στα νέα δεδομένα απ’ όσο πίστευαν πολλοί εντός και εκτός συνόρων.
Αξιοποιώντας σημαντικές γεωπολιτικές εξελίξεις στην ευρύτερη περιοχή της ανατολικής Μεσογείου, τις νέες διεθνείς ταξιδιωτικές τάσεις και με βασικά όπλα την επιθετική τιμολογιακή πολιτική των ξενοδόχων και το marketing μέσω διαδικτύου, η καθοδική τροχιά αναστράφηκε πλήρως. Κι ο τουρισμός έγινε σημαιοφόρος στην επιχείρηση ανασυγκρότησης της ελληνικής οικονομίας με ένα τρελό ράλι ανόδου, που τον εκτόξευσε σε πρωτόγνωρα ιστορικά επίπεδα επισκεπτών και εσόδων.
Στη διαδρομή από το 2010 μέχρι το 2018, ο ελληνικός τουρισμός κατέγραψε διαδοχικές χρονιές-ρεκόρ υπερδιπλασιάζοντας τους ξένους επισκέπτες από 15 εκατ. ταξιδιώτες το 2010 σε 33,1 εκατ. τουρίστες το 2018.
Στο ίδιο διάστημα, οι άμεσες ταξιδιωτικές εισπράξεις αυξήθηκαν κατά 67,5% φθάνοντας από τα 9,6 δισ. ευρώ το 2010 σε 16,08 δισ. ευρώ το 2018 (Τράπεζα της Ελλάδος), ενώ σύμφωνα με φορείς όπως το Παγκόσμιο Συμβούλιο για τον Τουρισμό και τα Ταξίδια (WTTC) άγγιξαν ακόμα και τα 18,5 δισ. ευρώ.
Το ράλι του τουρισμού σε μια εποχή που η Ελλάδα έβλεπε την εθνική πίτα (ΑΕΠ) να συρρικνώνεται στην περιοχή των 185 δισ. ευρώ ανέδειξε, για πρώτη φορά τόσο έντονα, τον κομβικό ρόλο του τουριστικού τομέα στον πυρήνα ενός νέου παραγωγικού μοντέλου, στο οποίο θα βασιστεί για την ανάπτυξή της τα επόμενα χρόνια. Ένα μοντέλο στο οποίο ο τουρισμός δεν διεκδικεί, αλλά δείχνει να έχει κατοχυρώσει ήδη πολλαπλό πρωταγωνιστικό ρόλο. Όχι ως κύρια ατμομηχανή της οικονομίας, αλλά ως οικονομική δραστηριότητα που συμπαρασύρει σχεδόν το σύνολο των κλάδων της.
Ήδη, η συνολική (άμεση και έμμεση) συμβολή του τουρισμού στην οικονομία της χώρας υπολογίζεται πως ξεπερνά τα 37 δισ. ευρώ και αντιπροσωπεύει πλέον το 20,6% του ΑΕΠ -σύμφωνα με πρόσφατες δηλώσεις της υπουργού Τουρισμού Έλενας Κουντουρά, «κάθε 1 στα 5 ευρώ που κυκλοφορεί στην ελληνική αγορά συνδέεται με την τουριστική δραστηριότητα».
Μία στις τέσσερις θέσεις απασχόλησης στην Ελλάδα συνδέεται πλέον με τον τουρισμό, ενώ οι 95.000 άμεσες θέσεις εργασίας που δημιουργήθηκαν στον τομέα την περίοδο 2015-2018 υπολογίζεται πως συνέβαλαν στη μείωση της ανεργίας κατά 10%. Το 2019 υπολογίζεται πως οι εργαζόμενοι στον τουρισμό θα ξεπεράσουν το 1,2 εκατ.
Η εκτίναξη των μεγεθών του τουρισμού σε ιστορικά υψηλά επίπεδα οδηγεί ήδη κορυφαίους παράγοντες του χώρου να επισημαίνουν τα στοιχήματα της επόμενης μέρας, που δεν αφορούν αποκλειστικά όσους συνδέονται με αυτόν (επιχειρηματίες, εργαζόμενοι), αλλά την ελληνική οικονομία στο σύνολό της.
«Ο ελληνικός τουρισμός εισέρχεται στην εποχή της ωριμότητας», υποστήριξε πρόσφατα ο πρόεδρος του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων (ΣΕΤΕ) Γιάννης Ρέτσος, στο πλαίσιο των εαρινών εκτιμήσεων του Συνδέσμου για το 2019, εξηγώντας πως η Ελλάδα συγκαταλέγεται, πλέον, στους 15 κορυφαίους τουριστικούς προορισμούς του πλανήτη.
Ο Ευτύχιος Βασιλάκης, πρόεδρος του ομίλου Θ. Βασιλάκη (Aegean Airlines, Autohellas/Hertz) και αντιπρόεδρος του ΣΕΤΕ, περιέγραψε ανάγλυφα το νέο τοπίο στο οποίο καλείται να κινηθεί ο ελληνικός τουρισμός μιλώντας πρόσφατα στο Φόρουμ των Δελφών. Όπως εξήγησε, οι ξένες αεροπορικές εταιρείες εμφανίζονται να φρενάρουν φέτος την αύξηση των επενδύσεών τους στην ελληνική αγορά ύστερα από τη σημαντική ενίσχυση της παρουσίας τους τα τελευταία χρόνια. Εκτίμησε ταυτόχρονα πως η Αθήνα θα καταγράψει νέα άνοδο, ενώ μικτή αναμένεται να είναι η εικόνα στην περιφέρεια, με άλλους προορισμούς να καταγράφουν νέα αύξηση, ενώ άλλοι υποχωρούν.
Οι επιδόσεις του ελληνικού τουρισμού το 2019 θεωρούνται από παράγοντες του χώρου κρίσιμες, για να διαπιστωθεί αν ο τομέας θα κερδίσει το πρώτο μεγάλο στοίχημα στην εποχή της ωριμότητάς του: να σταθεροποιηθεί στα νέα υψηλά επίπεδα μεγεθών που κατέκτησε εν μέσω κρίσης. Αν αυτό επιτευχθεί, λένε, θα αποτελέσει το ισχυρό εφαλτήριο για τον επόμενο ανοδικό του κύκλο.
Η παρατεταμένη τουριστική άνοιξη των τελευταίων χρόνων, σύμφωνα με οικονομικούς παράγοντες, ανέδειξε το πραγματικό στοίχημα που αφορά τη χώρα στο σύνολό της. Αν, δηλαδή, θα καταστεί εφικτό να αξιοποιηθεί ο τουρισμός για την εκ βάθρων ανασυγκρότηση της ελληνικής οικονομίας.
Αναλυτές εξηγούν το πολλαπλό στοίχημα του μέλλοντος χρησιμοποιώντας τα μεγέθη του τουρισμού το 2018. Τα 33,1 εκατ. ξένοι επισκέπτες που ήρθαν το 2018 στην Ελλάδα, λένε, τετραπλασιάζουν επί της ουσίας την αγορά στην οποία δραστηριοποιούνται οι ελληνικές επιχειρήσεις στο σύνολό τους και όχι μόνο οι τουριστικές. Έτσι, με την προσθήκη των 10 εκατ. μόνιμων κατοίκων στην Ελλάδα δημιουργείται μια de facto αγορά που πλησιάζει τα 45 εκατ. ανθρώπους.
Σκεφτείτε, λένε οι ίδιες πηγές, πως οι ελληνικές επιχειρήσεις μπορούν να εξάγουν (οι πωλήσεις σε αλλοδαπούς θεωρούνται εξαγωγές) προϊόντα και υπηρεσίες σε 35 εκατ. ξένους καταναλωτές, χωρίς καν να περάσουν τα σύνορα αφού έρχονται εκείνοι στην πόρτα τους…
Το μεγάλο στοίχημα, σύμφωνα με τους ίδιους, αφορά τη διασύνδεση του τουρισμού με τον αγροτικό-διατροφικό τομέα και τον πολιτισμό. Κι αν αυτά ακούγονται γενικά, ας σκεφτεί κανείς τις ποσότητες τροφίμων που καταναλώνουν κάθε χρόνο τα ελληνικά ξενοδοχεία. Κι ακόμα πως η αύξηση της τουριστικής κίνησης μόνο κατά την περίοδο 2015-2018 οδήγησε σε αύξηση κατά 4,5 εκατ. τους επισκέπτες και 12% τις εισπράξεις στα μουσεία και στους αρχαιολογικούς χώρους της χώρας.
Η Σαντορίνη συγκαταλέγεται στους πιο δημοφιλείς προορισμούς παγκοσμίως και συγκεντρώνει εκατομμύρια επισκεπτών. Πλέον, η συνολική συμβολή του τουρισμού στην ελληνική οικονομία υπολογίζεται πως ξεπερνά τα 37 δισ. ευρώ και αντιπροσωπεύει το 20,6% του ΑΕΠ.
Η περίπτωση της ψηφιακής πλατφόρμας κρατήσεων ιδιωτικών κατοικιών σε τουρίστες, Airbnb, αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα των ωφελειών αλλά και των προκλήσεων που καλείται να διαχειριστεί η χώρα λόγω της τουριστικής ανάπτυξης.
Η αλματώδης ανάπτυξη της Airbnb αρχικά στην Αθήνα και πλέον σε όλους τους δημοφιλείς προορισμούς αλλάζει τα δεδομένα και όχι εξαιτίας των εσόδων από τη φορολόγηση της νέας δραστηριότητας. Τα ακίνητα που εντάσσονται στην πλατφόρμα ανακαινίζονται ενεργοποιώντας ένα ευρύ φάσμα επαγγελμάτων που συνδέονται με την οικοδομή. Από αρχιτέκτονες και τεχνίτες μέχρι προμηθευτές. Την ίδια στιγμή, αυξάνονται οι τιμές ακινήτων και εκτινάσσονται οι τιμές ενοικίων στο κέντρο των πόλεων.
Οι υψηλές πτήσεις του τουρισμού, παράλληλα, συνοδεύτηκαν από στρατηγικής σημασίας αλλαγές, που αντανακλούν ευθέως στη διεθνή εικόνα της χώρας. Η αναρρίχηση της Ελλάδας στους κορυφαίους προορισμούς του πλανήτη προσέλκυσε ήδη στη χώρα μας αρκετές κινηματογραφικές και τηλεοπτικές παραγωγές, ενισχύοντας περαιτέρω το brand «Greece». Την ίδια στιγμή, κορυφαία διεθνή ξενοδοχειακά brand τοποθετούν την υπογραφή τους σε γνωστά ελληνικά ξενοδοχεία, ενισχύοντας τη σύνδεση της Ελλάδας με κρίσιμες αγορές του πλανήτη.
Όσο για τη δυναμική του ελληνικού τουρισμού, ας υπενθυμίσουμε πως στην Ελλάδα και στον Αστέρα Βουλιαγμένης λειτουργεί πλέον το μοναδικό συγκρότημα «Four Seasons» στη Μεσόγειο…
*Ο Παναγιώτης Δ. Υφαντής είναι Δημοσιογράφος στο Euro2day.gr