Πριν από λίγο καιρό, δημοσιεύθηκε ταυτόχρονα σε εφημερίδες σε όλη την Ευρώπη κείμενο-έκκληση Ευρωπαίων ιστορικών υπέρ ενός ευρωπαϊκού σχεδίου, το οποίο αντιτίθεται «σε κάθε όραμα μιας “φυλακής των λαών”, που θα μπορούσαν να επινοήσουν και να επιβάλουν οι παγκόσμιες ελίτ».
Αντίστοιχες δηλώσεις μεμονωμένων προσώπων ή φορέων επαναλαμβάνονται κάθε φορά που φτάνει η ώρα της ευρωκάλπης. Δηλώσεις που συνοδεύονται από παρατηρήσεις περί της «πιο κρίσιμης κάλπης» για το μέλλον της Ευρώπης. Αυτή η επανάληψη ίσως θυμίζει τον μύθο με τον ψεύτη βοσκό που φώναζε «λύκος-λύκος», αλλά λύκος πουθενά. Κι όταν τελικά ήρθε ο λύκος, δεν τον πίστευε κανένας.
Ωστόσο, αυτή η ευρωκάλπη είναι πράγματι η σημαντικότερη στην ιστορία της Ευρώπης. Γιατί πλέον απειλούνται τα θεμέλια της ίδιας της Ένωσης, απειλείται η συνοχή της. Κι αν η Ένωση δεν αλλάξει, δεν θα έχει μέλλον.
Με την ολοένα κλιμακούμενη πολιτική αντιπαράθεση εντός συνόρων, ξεχνάμε πως η Ευρωπαϊκή Ένωση απέτυχε να συμβαδίσει με τις ιδρυτικές της αρχές και αξίες, ενόσω οι νεοφιλελεύθερες κυβερνήσεις και τα κόμματα, τα ευρωπαϊκά όργανα και οι αγορές, με τον ενισχυμένο τους ρόλο, επέβαλαν πολιτικές λιτότητας που ώθησαν στο περιθώριο τις ευρύτερες κοινωνικές ομάδες. Ο ελληνικός λαός τα έζησε αυτά στο πετσί του τον «καιρό των μνημονίων». Ταυτόχρονα, καταπατήθηκαν ή δεν ενσωματώθηκαν αιτήματα των κοινωνιών μας για περισσότερη δημοκρατία, αξιοκρατία και διαφάνεια. Αποφάσεις λαμβάνονταν πίσω από κλειστές πόρτες και, μάλιστα, από δευτεροκλασάτους τεχνοκράτες, χωρίς δημοκρατική νομιμοποίηση και λογοδοσία.
Το ερώτημα πλέον δεν είναι «Τι Ευρώπη θέλουμε;». Το ερώτημα διατυπώνεται με ακόμη πιο αφοπλιστικό τρόπο: «Θέλουμε Ευρώπη;». Αν θέλουμε, δεν γίνεται να συνεχίσουμε με το «business as usual». Οι Ευρωπαίοι πολίτες πρέπει να πάρουν θέση μπροστά στο ερώτημα: «Ευρώπη της προόδου με τις δημοκρατικές δυνάμεις ή Ευρώπη της ενίσχυσης των δυνάμεων του νεοφιλελευθερισμού και του εθνικισμού, που πάνε χέρι-χέρι;».
Η πορεία προς την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση συνιστά καθημερινό στοίχημα. Ας πάρουμε για παράδειγμα την τραπεζική ένωση. Δεν γίνεται να επιδιώκουμε μια κοινή οικονομική πολιτική, να έχουμε ένα κοινό νόμισμα, που χρησιμοποιεί η πλειονότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και να μην μπορούμε να προχωρήσουμε στην αμοιβαιοποίηση των χρεών του χρηματοπιστωτικού κλάδου. Η αδυναμία αυτή οδήγησε ήδη μια φορά στη μετακύλιση των βαρών της κρίσης στους πολίτες. Μπορούμε να το επιτρέψουμε και πάλι αυτό σε μια νέα ενδεχόμενη ύφεση;
Είναι αναγκαίο «να ολοκληρώσουμε» την ατελή Ευρωπαϊκή Ένωση. Εκτός του χρηματοπιστωτικού τομέα, η Ε.Ε. αποτελεί μια ατελή νομισματική ένωση, ατελή οικονομική ένωση, ατελή πολιτική ένωση. Για να προχωρήσουμε μπροστά, θέλουμε μια ολοκληρωμένη στροφή από το δόγμα της ατελέσφορης λιτότητας προς την ανάπτυξη. Αυτό μπορούν να το κάνουν οι προοδευτικές δυνάμεις. Και μπορούν να το κάνουν με την εφαρμογή ενός πλέγματος προτάσεων, όπως η αύξηση του προϋπολογισμού της Ε.Ε., η αλλαγή του ρόλου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, η αύξηση των εξουσιών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, η θέσπιση ευρωπαϊκού υπουργείου Οικονομικών, με κοινό υπουργό που θα υπόκειται σε δημοκρατική λογοδοσία, η δημιουργία ευρωπαϊκού υπουργείου Κοινωνικής Συνοχής, το οποίο θα ασχολείται με την κοινωνική σύγκλιση, η παροχή ευρωπαϊκού επιδόματος ανεργίας, η δημιουργία μηχανισμών αναδιανομής των πλεονασμάτων, αλλά και η εναρμόνιση της φορολογικής διαδικασίας για να πιαστούν τα μεγάλα ψάρια της φοροδιαφυγής που εκμεταλλεύονται «παραθυράκια», κερδίζοντας εις βάρος της υγιούς επιχειρηματικότητας.
Πρόκειται για προτάσεις που δεν ακούγονται για πρώτη φορά. Ωριμάζουν και σηματοδοτούν την κατεύθυνση της δημοκρατικής εμβάθυνσης και ομοσπονδοποίησης της Ευρώπης απέναντι στον ακροδεξιό νεοφιλελευθερισμό, που προτάσσει το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα, κλείνοντας παράλληλα το μάτι στις εθνικιστικές αναδιπλώσεις και στους εκφραστές τους.
Διαδήλωση μαθητών και σπουδαστών στις Βρυξέλλες κατά των πολιτικών που καταστρέφουν το περιβάλλον. Οι προοδευτικές δυνάμεις της Ευρώπης καλούνται να δώσουν το ανάλογο στίγμα σε όλο το πλέγμα αποφάσεων της Ε.Ε.
Ως κυβέρνηση, αποτελούμε υπόδειγμα για τις πολιτικές που έχουμε εφαρμόσει με στόχο την ανακούφιση της πλειονότητας των πολιτών και ως κόμμα, παράδειγμα για την κουλτούρα διαλόγου που συντηρούμε εντός και εκτός συνόρων. Η δε Συμφωνία των Πρεσπών ανέδειξε την Ελλάδα και τον ΣΥΡΙΖΑ σε εγνωσμένου κύρους δύναμη σταθερότητας στην ευρύτερη περιοχή των Βαλκανίων και της Νοτιοανατολικής Μεσογείου. Παράλληλα, ο προοδευτικός ευρωπαϊκός Νότος (Ελλάδα, Ισπανία, Πορτογαλία) απέδειξε πως η λιτότητα δεν είναι μονόδρομος.
Η ευρωκάλπη είναι κοντά. Και το αποτέλεσμά της κρίσιμο. Και αυτό διότι έπειτα από δεκαετίες θα έχουμε την αναπόφευκτη σύγκρουση δύο κόσμων: από τη μια, η αναβαπτισμένη ακροδεξιά όλων των μορφών, είτε εκφράζεται από τον Βέμπερ και τον Μητσοτάκη είτε από τον Κουρτς και τον Σαλβίνι, και από την άλλη, οι αριστερές προοδευτικές δυνάμεις της συλλογικής προόδου, της κοινωνικής δικαιοσύνης και συνοχής.
Στις ευρωεκλογές, όλοι εμείς οι προοδευτικοί πολίτες θα υψώσουμε ανάχωμα στη μισαλλοδοξία της ακροδεξιάς. Θα είμαστε στη σωστή πλευρά της Ιστορίας. Θα είμαστε με την Ελλάδα των πολλών, με την Ευρώπη των λαών.
*Ο Νίκος Παππάς είναι Υπουργός Ψηφιακής Πολιτικής, Τηλεπικοινωνιών και Ενημέρωσης. Βουλευτής με τον ΣΥΡΙΖΑ στη Β’ Περιφέρεια της Αθήνας από το 2015. Σπουδές και μεταπτυχιακές σπουδές στα Οικονομικά, διδακτορικό στα Οικονομικά της Κοινωνικής Ασφάλισης από το Strathclyde University στη Γλασκόβη.