H κυβέρνηση µιλά για το τρένο της ανάπτυξης, αλλά ακόµα δεν έχει φτιάξει τις ράγες. Αυτές έχουν όνοµα. Λέγονται καλή διακυβέρνηση. Ένα καλύτερο και αποτελεσµατικότερο κράτος. Οι χώρες κερδίζουν από τη µείωση της γραφειοκρατίας. Στην Εσθονία έχουν υπολογίσει ότι κερδίζουν κάθε χρόνο 2% του ΑΕΠ και απελευθέρωσαν αντίστοιχους πόρους για όσους έχουν πραγµατική ανάγκη.
Από το 2010 και το πρώτο Μνηµόνιο προβάλλεται συνεχώς η αναγκαιότητα των µεγάλων µεταρρυθµίσεων στο κράτος, όµως γίνονται µόνο αποσπασµατικές παρεµβάσεις. Συνήθως αποτυχηµένες. Όπως η περιλάλητη «αποκοµµατικοποίηση του κράτους», για την οποία είχε δεσµευθεί η κυβέρνηση. Και παρότι οι απαιτούµενες παρεµβάσεις ήταν µικρές -και σε καµία περίπτωση δεν θα έθιγαν τα θεµέλια του πελατειακού κράτους- ούτε αυτές κατάφεραν να τις ολοκληρώσουν.
Δίνω τρία παραδείγµατα:
• H αξιολόγηση των δηµόσιων υπαλλήλων ανεκόπη καθότι δεν κατάφεραν να πείσουν τους δηµόσιους υπαλλήλους να συµµετέχουν -παρά τα παρακάλια στην αρχή και τις απειλές στο τέλος.
• Το αντικειµενικό σύστηµα επιλογής προϊσταµένων (Γενικών Διευθυντών) και Γραµµατέων Υπουργείων αλλοιώθηκε µε τις προδιαγραφές που έθετε ο κάθε υπουργός, προδιαγραφές που φωτογράφιζαν για άλλη µια φορά κοµµατικούς φίλους.
• Οι προσλήψεις συµβασιούχων που βρίσκονται εκτός του πλαφόν των επιτρεπόµενων προσλήψεων αυξάνονται συνεχώς, µε αποτέλεσµα οι µισθοδοτούµενοι από το δηµόσιο ταµείο να πληθαίνουν. Πλέον οι πάσης φύσεως υπάλληλοι ανέρχονται σήµερα στους 726.131.
Τα λάθη που µας οδήγησαν στην πτώχευση συνεχίζονται. Η γραφειοκρατία και τα διοικητικά βάρη που επωµίζεται όποιος συναλλάσσεται µε το Δηµόσιο πολλαπλασιάζονται αντί να µειώνονται. Είναι χαρακτηριστικό ότι από το 2000 ως το 2016 ψηφίστηκαν 37 φορολογικά νοµοσχέδια µε επιπλέον 382 φορολογικές ρυθµίσεις σε άλλα άσχετα νοµοσχέδια. Δύο νοµοσχέδια τον χρόνο και δύο ρυθµίσεις κάθε µήνα.
Η µνηµονιακή επιταγή της «αποκοµµατικοποίησης» δεν φτάνει. Η Ελλάδα χρειάζεται ένα πρόγραµµα ριζικών τοµών και ρήξεων στη δηµόσια διοίκηση. Χωρίς αυτές κανένα πρόγραµµα ανάπτυξης δεν θα τελεσφορήσει και η οικονοµία θα λιµνάζει µεταξύ φθοράς και αφθαρσίας. Η κοινωνία θα ιδρώνει για να επιτευχθούν τα ιλιγγιώδη πρωτογενή πλεονάσµατα και οι υπουργοί θα σπαταλούν το µισό ΑΕΠ σε δηµόσιες δαπάνες. Οι τοµές και οι ρήξεις πρέπει να εντάσσονται σε ένα συνολικό και ιεραρχηµένο πρόγραµµα µεταρρυθµίσεων του κεντρικού κράτους και της αυτοδιοίκησης. Λειτουργίες, δοµές, προϋπολογισµοί, ανθρώπινο δυναµικό, πρέπει να οργανωθούν από την αρχή. Η νέα δηµόσια διοίκηση πρέπει να είναι αδιαπέραστη από τα συµφέροντα και τις συντεχνίες.
Μεταρρυθµίσεις που θα πλήξουν καίρια το πελατειακό κράτος είναι:
1. Αντικατάσταση του απαρχαιωµένου συστήµατος αρµοδιοτήτων µε ολοκληρωµένα πεδία πολιτικής. Σήµερα οι µισοί δηµόσιοι υπάλληλοι απασχολούνται µε τη γραφειοκρατική λειτουργία του κράτους και όχι µε τον πολίτη. Οι µισές από τις 23.000 αρµοδιότητες που ασκούν τα υπουργεία έχουν υποστηρικτικό χαρακτήρα (γραµµατειακή υποστήριξη, καθαριότητα…).
2. Υγεία, πρόνοια, παιδεία πρέπει να ασκούνται από την τοπική αυτοδιοίκηση.
3. Κανένας νόµος και καµία τροπολογία δεν θα πρέπει να ψηφίζεται χωρίς κοστολόγηση των επιπτώσεών τους στην οικονοµία και την απασχόληση.
4. Κατάργηση και συγχώνευση διοικητικών δοµών που επικαλύπτονται. Μείωση των ρετιρέ του Δηµοσίου, των µετακλητών υπαλλήλων και του παχυλού στρώµατος γενικών, ειδικών και λοιπών γραµµατέων.
5. Δηµιουργία Ανεξάρτητης Αρχής (ένα διευρυµένο ΑΣΕΠ) για τη διαχείριση του ανθρώπινου δυναµικού της δηµόσιας διοίκησης. Μόνη αυτή θα είναι αρµόδια για τις προσλήψεις, τα περιγράµµατα θέσεων, την αξιολόγηση και την κινητικότητα των υπαλλήλων.
6. Μετάβαση του κρατικού προϋπολογισµού σε προϋπολογισµό προγραµµάτων. Δηλαδή να συνδεθεί η κρατική χρηµατοδότηση µε συγκεκριµένα αποτελέσµατα.
7. Δέσµευση ότι σε 5 χρόνια το κράτος δεν θα χρησιµοποιεί έγγραφα. Όλες οι συναλλαγές στο Δηµόσιο και µε το Δηµόσιο θα γίνονται ηλεκτρονικά. Οι Γάλλοι θα το κάνουν µέχρι το 2022.
Μαθητές στην πρώτη µέρα της σχολικής περιόδου. Η εκπαίδευση θα πρέπει να ασκείται από την τοπική αυτοδιοίκηση, αποφορτίζοντας τα βάρη και τη δοµή της κεντρικής διοίκησης (Shutterstock/Ververidis Vasilis)
Αν εφαρµοστούν όλα αυτά, οι έρευνες -και οι διεθνείς πρακτικές- δείχνουν ότι θα βελτιωθεί η θέση µας στον δείκτη αποτελεσµατικότητας του Δηµοσίου (να πάψουµε να είµαστε στο τέλος της ευρωπαϊκής κατάταξης µαζί µε τη Σλοβακία και την Ουγγαρία).
Μέσα σε µια τριετία θα πετύχουµε µείωση των δηµόσιων δαπανών κατά 5% του ΑΕΠ και θα απαλλάξουµε την οικονοµία από το 40% του γραφειοκρατικού βάρους, το οποίο σήµερα υπολογίζεται σε 7% του ΑΕΠ.
Η χώρα µας φέτος κατρακύλησε έξι θέσεις στον δείκτη ευκολίας του επιχειρείν -Doing Business- της Παγκόσµιας Τράπεζας και βρέθηκε στην 67η θέση, κάτω από την Κύπρο, αλλά και από την Αλβανία. Οι επενδύσεις 155 δισ. ευρώ που χρειαζόµαστε επιπλέον ως το 2022 (σύµφωνα µε την έκθεση της PwC) δεν θα έρθουν, αν δεν δηµιουργήσουµε τη µεγαλύτερη αναπτυξιακή υποδοµή: µια δηµόσια διοίκηση που θα λειτουργεί σωστά και αποτελεσµατικά.
*O Σταύρος Θεοδωράκης είναι Δηµοσιογράφος και πολιτικός. Τον Φεβρουάριο του 2014 συνίδρυσε το κίνηµα Το Ποτάµι και τον Νοέµβριο του 2017 το Κίνηµα Αλλαγής.