Ποια είναι η εικόνα που έχετε αποκομίσει αναφορικά με την πορεία της οικονομίας, αλλά και ευρύτερα της χώρας για τη χρονιά που ολοκληρώνεται;
Η ελληνική οικονομία, παρά τις διεθνείς προκλήσεις της ενεργειακής κρίσης και το εκτεταμένο κύμα ανατιμήσεων, μεγεθύνεται πιο γρήγορα από τις προβλέψεις και τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Κομισιόν, το 2022 αναμένεται να καταγράψει ποσοστό ανάπτυξης κοντά στο 6%, επιτυγχάνοντας ρεκόρ σε τουριστικές εισπράξεις, εξαγωγές και άμεσες ξένες επενδύσεις. Παράλληλα, παρά τις σημαντικές ενισχύσεις που έχουν δοθεί, η εκτέλεση του προϋπολογισμού φαίνεται ότι θα υπερβεί τον δημοσιονομικό στόχο.
Οι ελληνικές επιχειρήσεις, από την πλευρά τους, έχουν επιδείξει ιδιαίτερη ανθεκτικότητα και ταχύτερη προσαρμοστικότητα στα νέα δεδομένα, με τον τζίρο τους να σημειώνει αύξηση 48,4% το γ' τρίμηνο του 2022 (σε σχέση με το αντίστοιχο διάστημα του 2021), οδηγούμενο κυρίως από τον κλάδο της μεταποίησης.
Όλα τα παραπάνω καταδεικνύουν ότι η χώρα μας έχει χτίσει σημαντική αξιοπιστία, κερδίζοντας την εμπιστοσύνη των χρηματοπιστωτικών αγορών, γεγονός που τη θωρακίζει τους επόμενους δύσκολους μήνες.
Θεωρείτε ότι αυτή η θετική πορεία είναι διατηρήσιμη και το 2023 και αν ναι, υπό ποιες προϋποθέσεις;
Το 2023 αποτελεί αυτή τη στιγμή «terra incognita» σε διεθνές και εγχώριο επίπεδο. Εντούτοις, η Ελλάδα ξεκινά την κούρσα από μια πολύ θετική αφετηρία. Συγκεκριμένα, η εισροή κεφαλαίων και η χορήγηση δανείων μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης θα βοηθήσουν σημαντικά τη ρευστότητα, σε μια περίοδο που το κόστος δανεισμού αυξάνεται.
Οι επενδύσεις θα συνεχίσουν να κινούνται ψηλά, αντισταθμίζοντας πιθανές απώλειες στην ιδιωτική κατανάλωση και τις εξαγωγές, ως αποτέλεσμα του πληθωρισμού και μιας πιθανής παγκόσμιας οικονομικής ύφεσης.
Αντίστοιχα, η υψηλότερη ανάπτυξη του 2022 δίνει τον δημοσιονομικό χώρο για μέτρα που θα στηρίξουν την οικονομία και τα νοικοκυριά το 2023, χωρίς να υπονομεύουν το πρωτογενές πλεόνασμα. Σε κάθε περίπτωση, είναι αναγκαίο η χώρα μας να διατηρήσει το θετικό momentum του τουρισμού και τη γεωπολιτική σταθερότητα στην περιοχή.
Τέλος, καθώς το 2023 είναι εκλογική χρονιά, ζητούμενο παραμένει η προσήλωση στις μεταρρυθμίσεις, η δημοσιονομική πειθαρχία και η τήρηση των σφιχτών χρονοδιαγραμμάτων του Ταμείου Ανάκαμψης, ώστε να διατηρηθεί η εμπιστοσύνη.
Υπό το πρίσμα των παραπάνω, μπορούμε να μιλάμε για μια -έστω και σε αρχικό στάδιο- αλλαγή στο παραγωγικό μοντέλο της χώρας; Πώς μπορεί να επιτευχθεί αυτό;
Η διαδικασία αλλαγής του παραγωγικού μοντέλου είναι μακροχρόνια και ενίοτε επίπονη. Η Ελλάδα φαίνεται να προβάλλει μια νέα, πιο εξωστρεφή ταυτότητα στη διεθνή επιχειρηματική και οικονομική σκηνή.
Η ανάδειξη των επενδύσεων και των εξαγωγών ως κύριων πηγών αύξησης του ΑΕΠ, το υψηλής ποιότητας δυναμικό, η μετατροπή της χώρας σε ενεργειακό κόμβο, η ευρύτατη ψηφιοποίηση και η άνοδος των βιομηχανικών και βιοτεχνικών κλάδων καταδεικνύουν ότι το παραγωγικό μοντέλο της χώρας αλλάζει.
Ωστόσο, προϋπόθεση για την επίτευξη ενός βιώσιμου παραγωγικού μοντέλου είναι οι γενναίες μεταρρυθμίσεις στους τομείς κωδικοποίησης της νομοθεσίας και επιτάχυνσης της απονομής της δικαιοσύνης, αλλά και στον τομέα της παιδείας. Η διασύνδεση της εκπαίδευσης με την αγορά εργασίας είναι αναγκαία προκειμένου να καλλιεργηθούν δεξιότητες που θα υποστηρίξουν τις αναδυόμενες ανάγκες.
Είναι εντέλει επιτεύξιμος ο στόχος ανάκτησης της επενδυτικής βαθμίδας το 2023;
Η εξασφάλιση της επενδυτικής βαθμίδας αποτελεί την κορωνίδα των προσπαθειών που υλοποιούνται τα τελευταία χρόνια, ανοίγοντας τον δρόμο για το επόμενο βήμα της οικονομίας και της κοινωνίας.
Υπό κανονικές συνθήκες, η χώρα μας θα έπρεπε ήδη να την έχει εξασφαλίσει, κρίνοντας από την πορεία της οικονομίας, την αύξηση του ΑΕΠ, τη μείωση του χρέους αλλά και την εκτίναξη στους δείκτες ανταγωνιστικότητας. Εντούτοις, οι συνθήκες διεθνώς δεν είναι κανονικές, με τις επιπτώσεις από την ενεργειακή κρίση να δημιουργούν καθυστερήσεις. Παράλληλα, σε εγχώριο επίπεδο, η διατήρηση της σταθερότητας μετά τις εθνικές εκλογές αποτελεί ορόσημο για τους οίκους αξιολόγησης.
Σε κάθε περίπτωση, εφόσον η χώρα συνεχίσει να κινείται με την ίδια δημοσιονομική σταθερότητα, να προσελκύει σταθερά άμεσες ξένες επενδύσεις, να προχωρά τις μεταρρυθμίσεις και να αξιοποιεί τις ευκαιρίες του Ταμείου Ανάκαμψης, είναι ζήτημα χρόνου να εξασφαλίσει την επενδυτική βαθμίδα.
Σε αυτό το περιβάλλον, ποια είναι η δική σας στρατηγική;
Το στοίχημα της επόμενης δεκαετίας είναι ο διαρκής μετασχηματισμός. Επιδίωξή μας είναι να είμαστε φορέας αλλαγής προς όφελος των εργαζομένων, των πελατών μας αλλά και της κοινωνίας. Για τον σκοπό αυτό προσελκύουμε και αναπτύσσουμε ταλέντα. Με όχημα τα satellite offices, μετασχηματίζουμε την εταιρική μας δομή ώστε να αξιοποιήσουμε ταλέντα απ’ όλη την Ελλάδα και να τους δώσουμε την ευκαιρία να εργαστούν σε μεγάλα projects χωρίς να αναγκαστούν να μετακινηθούν από την πόλη τους.
Αυτή τη στιγμή το καταφέρνουμε χάρη στα τοπικά γραφεία μας σε Θεσσαλονίκη και Πάτρα, είμαστε έτοιμοι να προχωρήσουμε σε αντίστοιχη επένδυση στα Ιωάννινα, ενώ μέχρι το τέλος του 2024 σκοπεύουμε να έχουμε 10 συνολικά satellite offices ανά την Ελλάδα. Ώστε να δημιουργήσουμε τους συμβούλους της επόμενης γενιάς, οι οποίοι θα μπορούν να αντιλαμβάνονται τις προκλήσεις και να δίνουν λύσεις στις ανάγκες που δημιουργεί το νέο επιχειρηματικό περιβάλλον.