Εκτεταμένα αποσπάσματα από τη συζήτηση στο πάνελ «The Future Is African by 2050» του Athens Democracy Forum 2023.
Συντονιστής:
Steven Erlanger, επικεφαλής διπλωματικός ανταποκριτής στην Ευρώπη των «The New York Times».
Συμμετέχουν:
Caroline Gaita, εκτελεστική διευθύντρια της Mzalendo Trust
Adama Sanneh, συνιδρυτής και διευθύνων σύμβουλοςτου Moleskine Foundation
Namatai Kwekweza, ιδρυτής και διευθυντής της WeLead Trust.
STEVEN ERLANGER: Caroline, ποιες είναι οι γενικεύσεις για την Αφρική που σε ενοχλούν περισσότερο;
CAROLINE GAITA: Το ένα είναι ότι -και το ξέρετε- δεν είμαστε μία χώρα. Είμαστε 54 χώρες και άλλες δύο των οποίων η ανεξαρτησία είναι αμφιλεγόμενη. Άρα 56 συνολικά. Είμαστε διαφορετικοί: διαφορετικές γλώσσες, διαφορετικές κουλτούρες, διαφορετικές θρησκείες, διαφορετικά πολιτικά συστήματα. Έτσι, η Δημοκρατία ορίζεται διαφορετικά ανάμεσα σε αυτές τις 54 χώρες.
S.E.: Θα μπορούσατε να μιλήσετε λίγο περισσότερο γι’ αυτό; Ίσως για τη χώρα σας; Και ποια πιστεύετε ότι είναι τα μοντέλα για την υπόλοιπη Αφρική;
C.G.: Είμαι από την Κένυα και η Κένυα υπήρξε πραγματικά ένα από τα προπύργια της ελπίδας. Παρά τις προκλήσεις που είχα-με στο παρελθόν, είμαστε μια χώρα που έχει σεβαστεί τα όρια πολιτικής θητείας, που έχει ένα προοδευτικό σύνταγμα, που ευνοεί τη θέση και την ένταξη των γυναικών και των νέων. Το αν αυτό είναι εφικτό ή έχει ήδη επιτευχθεί, είναι συζητήσιμο. Αλλά και πάλι, όταν κοιτάξετε τις 54 χώρες, θα βρείτε προέδρους που βρίσκονται στην εξουσία για 40 και πλέον χρόνια. Υπήρχαν άλλοι που ήταν στην εξουσία για 8 χρόνια και που απομακρύνθηκαν πρόσφατα με στρατιωτικά πραξικοπήματα. Κι ακόμα έχετε κι άλλους σαν τον δικό μας. Άρα είναι πραγματικά μια ετερογενής ομάδα. Επίσης, υπάρχουν χώρες όπου οι γυναίκες πρωτοστατούν. Η Ρουάντα είναι παράδειγμα χώρας που, παρά τις προκλήσεις του παρελθόντος, έχει τον μεγαλύτερο αριθμό γυναικών βουλευτών σε όλο τον κόσμο.
Έτσι, για να δούμε ζητήματα όπως τα στρατιωτικά πραξικοπήματα, πρέπει να αναρωτηθούμε γιατί ξαφνικά έχουμε μια αύξηση σε αυτό. Και θα εκπλαγείτε αν μάθετε ότι υπάρχουν κι άλλα αναδυόμενα ζητήματα σχετικά με το πώς λειτουργεί η Δημοκρατία για τους Αφρικανούς πολίτες και τι πρέπει να κάνουν οι φορείς της Δημοκρατίας για να βεβαιωθούν ότι η Δημοκρατία σημαίνει πραγματικά αυτό που πρέπει για την αφρικανική ήπειρο.
ADAMA SANNEH: Όντας μιγάς -ο πατέρας μου ήταν από τη Σενεγάλη της Γκάμπια, η μαμά μου είναι Ιταλίδα- είχα δύο προοπτικές μεγαλώνοντας. Με επηρέασε με διαφορετικούς τρόπους. Από τη μια πλευρά, το ότι ουσιαστικά μπορείς να περιγράψεις την αφρικανική ήπειρο με μία μόνο ιστορία -είναι πάντα εκπληκτικό, ακόμη και το 2023, πόσο φτωχή είναι η γλώσσα όταν μιλάμε για την ήπειρο.
Από την άλλη, είναι απίθανο, έχετε απίστευτα μυαλά ειδικά στη Δύση, κάποιους ειδήμονες στον τομέα τους, και τη στιγμή που μιλάτε για την αφρικανική ήπειρο, είναι σχεδόν σαν να κλείνει η… νοημοσύνη σας. Και αναρωτιέμαι ποιος είναι αυτός ο μηχανισμός που επηρεάζει τη σκέψη; Είναι η αλαζονεία που σε κάνει να νιώθεις ότι είσαι στο κέντρο του κόσμου;
S.E.: Πιστεύετε ότι πηγάζει από την αποικιοκρατία; Και για να σας οδηγήσω στο ζήτημα του εκδημοκρατισμού, υπάρχει η αίσθηση ότι και αυτό είναι μια «εισαγωγή» από παλιές αποικιακές δυνάμεις;
A.S.: Το ζήτημα της αποδόμησης της αποικιακής κληρονομιάς, ειδικά πολιτιστικά, είναι εξαιρετικά δύσκολο. Γιατί η αφρικανική ήπειρος είναι ένας χώρος που ήταν πάντα αντικείμενο κάποιου άλλου. Και είναι εξαιρετικά δύσκολο να το αποτινάξεις.
S.E.: Namatai, δεν ξέρω πόσο χρονών είσαι, αλλά είσαι νικήτρια του βραβείου Kofi Annan, δουλεύεις με νέους ανθρώπους, προσπαθείς να τους κάνεις να δείξουν τον δρόμο. Είστε μια γενιά που μεγάλωσε μετά το αποικιακή περίοδο. Αυτό κάνει μεγάλη διαφορά;
NAMATAI KWEKWEZA: Είμαι 24 χρονών. Γεννήθηκα το 1998 και μεγάλωσα στη Ζιμπάμπουε. Και το 1997 ήταν πραγματικά το χειρότερο σημείο στις εξελίξεις στην πατρίδα μου. Επομένως, δεν έχω δει ποτέ μια λειτουργική κοινωνία όπου υπάρχει λ.χ. σωστή δημόσια υγεία, υπάρχουν απλώς πολύ βασικά πράγματα που είναι απαραίτητα από την άποψη των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Και νομίζω ότι το σημαντικό θέμα για μένα ως ακτιβίστρια, ήταν πως, όταν ασκούμε πίεση στην κυβέρνηση και απαιτούμε να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις της, πάντα καταλήγουν να κατηγορούν για όλα τη Δύση και να λένε «Η Δύση μάς επέβαλε κυρώσεις και βρισκόμαστε σε μια δύσκολη περιοχή», είτε είναι οικονομικά είτε πολιτικά. Και κάποια στιγμή φαίνεται σαν να είναι μόνο λόγια, γιατί προφανώς υπάρχει μεγάλη διαφθορά.
Κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί ότι τα κεφάλαια για την πανδημία Covid-19 λεηλατήθηκαν. Κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί την ερήμωση στα νοσοκομεία μας. Κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί τα ζητήματα γύρω από την έλλειψη ελευθερίας της έκφρασης.
Παρ’ όλ’ αυτά, κάποια από τα επιχειρήματα που παρουσιάζουν ορισμένοι από αυτούς τους πολιτικούς, είναι αληθινά. Και νομίζω ότι για εμάς ως Αφρικανούς πολίτες, ιδιαίτερα για τους νέους, είμαστε βασικά κολλημένοι μεταξύ ενός κακού και ενός χειρότερου. Άρα δεν έχει νόημα να ρίχνουμε το φταίξιμο αλλού και να κουνάμε το δάχτυλο. Ούτε να επαναλαμβάνουμε ότι «εκείνοι έχουν άδικο, εμείς έχουμε δίκιο». Πραγματικά ωφέλιμο θα ήταν να έχουμε έναν ουσιαστικό προβληματισμό γύρω από το πού φέρουμε την ευθύνη τόσο σε εθνικό επίπεδο στην Αφρική όσο και ως διεθνές σύστημα.
S.E.: Για να σας πιέσω λίγο ακόμα, πολλοί από αυτούς τους ηγέτες ήταν οι μαχητές κατά της αποικιοκρατίας. Κέρδισαν τους πολέμους της ανεξαρτησίας. Υπάρχει μια ιστορική αξίωση για ηγεσία, η οποία με κάποιο τρόπο χρησιμοποιείται για να δικαιολογήσει πολλά προβλήματα στο παρόν. Η γενιά σας φέρει αυτό το δυσβάσταχτο βάρος ή το αντιμετωπίζετε διαφορετικά;
N.K.: Η κατάσταση που περιγράφετε είναι πραγματική. Αλλά μιλώντας για μένα, πάντα λέω στους ανθρώπους ότι είμαι ασυγχώρητα Παναφρικανός. Και η ιδεολογία του παναφρικανισμού, που στη συνέχεια ήταν μια από τις κινητήριες δυνάμεις των απελευθερωτικών πολέμων, είναι η ιδέα ότι η ίδια η έννοια της ανθρώπινης αξιοπρέπειας είναι συγκεντρωτική. Είναι η αξιοπρέπεια του Αφρικανού.
Εάν είστε απελευθερωτές και πήγατε στον πόλεμο για να εξασφαλίσετε ότι ο Αφρικανός θα αποκτούσε ισότιμη θέση, θα ήταν υγιής, θα είχε φαγητό, θα είχε εκπαίδευση, πρόσβαση σε ευκαιρίες, θα μπορούσε να αναπνεύσει, να υπάρχει, να ζει όπως κάθε άλλος άνθρωπος και οποιοσδήποτε άλλος πολιτισμός, αξίζει την αξιοπρέπεια να αναγνωριστεί ως άνθρωπος, αλλά τελικά συμμετέχετε άμεσα ή έμμεσα στην πολιτική και δημιουργείτε τη βάση και τις υποδομές και τα συστήματα που οδηγούν ακούσια στη δυστυχία και τα βάσανα ενός Αφρικανού, τότε δεν νομιμοποιείστε να επικαλείστε τους αγώνες σας. Η υπόσχεση του παναφρικανικού ονείρου πρέπει να εκπληρωθεί στη διάρκεια της ζωής μας.
Εμείς οι νέοι θα συνεχίσουμε να αγωνιζόμαστε. Και εκεί ακριβώς εδράζεται η ένταση μεταξύ παλαιότερων και νεότερων γενεών.
C.G.: Επομένως, η μεγαλύτερη πρόκληση για τη Δημοκρατία στην Αφρική είναι ότι η δημοκρατία δεν φαίνεται να λειτουργεί για τους πολίτες. Και έτσι οι πολίτες λένε «Κοίτα, θέλουμε να λειτουργήσει η Δημοκρατία». Υποστηρίζουν τη στρατιωτική παρέμβαση με συγκεκριμένους τρόπους, κάτι που δεν είναι καλό σημάδι για την ήπειρο. Υποθέτουμε, λοιπόν, ότι η μεγαλύτερη πρόκληση για τη Δημοκρατία δεν είναι τόσο οι στρατιωτικοί ηγέτες που ανατρέπουν κυβερνήσεις, αλλά στην πραγματικότητα οι δημοκρατικά εκλεγμένοι ηγέτες που δεν εργάζονται για τον λαό τους.
Αυτό για το οποίο μιλάει η Namatai είναι η προσκόλληση στο παρελθόν, η προσκόλλησή τους στη διαφθορά, η ανασφάλεια, το αυξανόμενο κόστος ζωής. Κι έτσι, για να λειτουργήσει η δημοκρατία, πρέπει πραγματικά να ορίσουμε και να αρχίσουμε να αναρωτιόμαστε πώς ανταποδίδει στους πολίτες. Είναι κάτι που πρέπει να αντιμετωπίσουμε.
S.E.: Adama, αυτό το κύμα πραξικοπημάτων είναι μια προσωρινή απάντηση ή το βλέπετε περισσότερο ως έναν οιωνό για το μέλλον;
A.S.: Αν εξετάσουμε μερικά από αυτά τα πραξικοπήματα, που είναι προφανώς ενάντια στις αρχές της Δημοκρατίας, δεν μπορούμε να αγνοήσουμε ότι γεννιούνται από υπάρχουσες αδικίες. Ξέρετε, μερικοί από τους ανθρώπους που βρίσκονται σε πόλεμο, είναι σε πόλεμο επειδή υπάρχουν συγκεκριμένοι λόγοι. Οπότε νομίζω ότι έχουμε μετακινηθεί από την εποχή της πληροφόρησης, όπου τα πάντα αφορούσαν την πρόσβαση στην πληροφορία, στην κοινωνία της γνώσης, όπου το θέμα της πληροφορίας ήταν πώς τη μετατρέπεις σε γνώση. Τώρα ξέρουμε πως ό,τι ξέραμε χθες, είναι ξεπερασμένο αύριο. Τώρα, λοιπόν, το ερώτημα είναι πώς θα μπορούσαμε να χρησιμοποιήσουμε τη γνώση με δυναμικό τρόπο. Κι αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό στο πλαίσιο της Δημοκρατίας. Πιστεύω ακράδαντα ότι ζούμε σε μια στιγμή πολλαπλής κρίσης, αλλά η βαθύτερη κρίση είναι η κρίση της γλώσσας.
C.G.: Νομίζω ότι έχεις απόλυτο δίκιο. Νομίζω ότι αυτό που άλλαξε είναι ότι τώρα δεν βρισκόμαστε μόνο σε έναν κόσμο πολυκρίσεων, είμαστε σε έναν κόσμο με πολλές φωνές.
© 2023 The New York Times Company