Τα τελευταία χρόνια, η ανθρωπότητα βρίσκεται αντιμέτωπη με μια αλυσίδα κρίσεων, από την πανδημία, την ενεργειακή κρίση και τον πρωτοφανή πληθωρισμό μέχρι τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και τη σύρραξη στη Μέση Ανατολή.
Σε αυτό το νέο τοπίο της «αεικρίσης» (permacrisis), η κρίση-«φόντο» είναι η κλιματική απορρύθμιση. Τα πρωτοφανή καιρικά φαινόμενα, που πλέον μας επηρεάζουν όλο και πιο συχνά, κάνουν σαφές ότι τα χρονικά περιθώρια για να αντιδράσουμε, στενεύουν. Και μας υπενθυμίζουν ανά τακτικά χρονικά διαστήματα τη μεγάλη απειλή που συνιστά η κλιματική αλλαγή για το βιώσιμο και ασφαλές μέλλον του πλανήτη.
Η επιβράδυνση και, τελικά, η αναστροφή της κλιματικής αλλαγής, η οποία έχει τεράστιο κοινωνικό και οικονομικό κόστος (στην Ευρώπη, ήδη από τη δεκαετία του 1980 μέχρι σήμερα ξεπερνά τα 450 δισ. ευρώ), είναι ίσως το μεγαλύτερό μας χρέος απέναντι στις επόμενες γενιές και είναι συνυφασμένο με την «πράσινη» ενεργειακή μετάβαση.
Η εγκατάλειψη των ορυκτών καυσίμων και η στροφή προς τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ), ένα εγχείρημα ιδιαίτερα δύσκολο, εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την επέκταση και τον μετασχηματισμό των δικτύων ηλεκτρισμού. Οι αριθμοί μιλούν από μόνοι τους. Η επίτευξη όλων των εθνικών στόχων για το κλίμα και την ενέργεια θα απαιτήσει την προσθήκη ή την αντικατάσταση περίπου 80 εκατομμυρίων χιλιομέτρων ηλεκτρικών δικτύων έως το 2040, ένα μέγεθος ίσο με ολόκληρο το υπάρχον παγκόσμιο δίκτυο!
Μόνο στην Ευρώπη, μέχρι το 2030 θα χρειαστούν επενδύσεις σχεδόν 600 δισ. ευρώ σε υποδομές μεταφοράς και διανομής ηλεκτρικής ενέργειας, προκειμένου οι νέες μονάδες ΑΠΕ να συνδέονται γρήγορα στο δίκτυο και να συνεισφέρουν σε ένα πιο καθαρό και περιβαλλοντικά φιλικό ενεργειακό μείγμα. Οι επενδύσεις αυτές αφορούν τόσο σε εθνικά δίκτυα όσο και σε διεθνείς ή διηπειρωτικές ηλεκτρικές διασυνδέσεις, οι οποίες θα επιτρέψουν τη μέγιστη αξιοποίηση της πράσινης ενέργειας, ανάμεσα σε διαφορετικές γεωγραφικές περιοχές και κλιματικές ζώνες.
Η Ευρώπη χρειάζεται νέους κάθετους και οριζόντιους ηλεκτρικούς διαδρόμους για τη διακίνηση της ανανεώσιμης ενέργειας προς στα μεγάλα κέντρα κατανάλωσης σε κάθε γωνιά της ηπείρου. Η Ελλάδα, μέσω του Διαχειριστή, συμβάλλει σε αυτόν τον στρατηγικό στόχο μέσα από την ενίσχυση των διασυνοριακών διασυνδέσεων στη ΝΑ. Ευρώπη και την ανάπτυξη νέων διηπειρωτικών διασυνδέσεων με τη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική.
Τα έργα αυτά, συνδυαστικά με την απευθείας διασύνδεση Ελλάδας - Γερμανίας («Green Αegean Interconnector»), που ωριμάζει αυτή την περίοδο, θα βοηθήσουν καταλυτικά ώστε η ενέργεια που παράγεται στην Ελλάδα και την Ανατολική Μεσόγειο να μην «εγκλωβίζεται» στη Νότια Ευρώπη, αλλά να μπορεί να διοχετεύεται προς τον Βορρά. Αυτό με τη σειρά του θα δώσει στη χώρα τη δυνατότητα να εκμεταλλευθεί πολύ καλύτερα το πράσινο ενεργειακό της πλεόνασμα και να εξελιχθεί σε έναν ισχυρό εξαγωγέα καθαρής ενέργειας.
Τα εγχώρια ηλεκτρικά δίκτυα είναι επίσης κομβικά για τη μετάβασή μας προς τις ΑΠΕ. Το ελληνικό σύστημα μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας τα τελευταία χρόνια βρίσκεται σε φάση δυναμικής ανάπτυξης, τόσο στον χερσαίο κορμό του όσο και στη νησιωτική χώρα, μέσα από τα μεγάλα έργα δια-σύνδεσης των μεγαλύτερων ελληνικών νησιών. Ειδικά οι νησιωτικές διασυνδέσεις θα απαλλάξουν την ατμόσφαιρα από εκατομμύρια τόνους CO2 που εκπέμπουν μέχρι σήμερα οι τοπικοί σταθμοί παραγωγής ρεύματος και θα ξεκλειδώσουν το πλούσιο ανανεώσιμο δυναμικό του Αιγαίου, συμπεριλαμβανομένου και του υπεράκτιου αιολικού δυναμικού, που αποτελεί ένα νέο πεδίο ανάπτυξης.
Η επίτευξη όλων των εθνικών στόχων για το κλίμα και την ενέργεια θα απαιτήσει την προσθήκη ή την αντικατάσταση περίπου 80 εκατομμυρίων χιλιομέτρων ηλεκτρικών δικτύων έως το 2040, επισημαίνει ο Μάνος Μανουσάκης, Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος του ΑΔΜΗΕ.
Σε συνθήκες κλιματικής κρίσης, εξίσου σημαντική παράμετρος για την επιτυχημένη ενεργειακή μετάβαση είναι η ανθεκτικότητα και η φυσική θωράκιση των ηλεκτρικών υποδομών. Το ηλεκτρικό σύστημα που ήδη έχουμε, κατασκευάστηκε τις προηγούμενες δεκαετίες με διαφορετικές προδιαγραφές και δοκιμάζεται τακτικά από ακραία κύματα κακοκαιρίας, όπως ο καταστροφικός τυφώνας Daniel που έπληξε πρόσφατα την Ελλάδα και τη Λιβύη.
Για να διατηρήσουμε την αξιόπιστη λειτουργία των δικτύων, επιβάλλεται να επενδύσουμε εντατικά τόσο στον εκσυγχρονισμό τους όσο και στην ενσωμάτωση καινοτόμων τεχνολογιών για την παρακολούθηση και συντήρησή τους. Να διαθέτουμε έμπειρο ανθρώπινο δυναμικό, πόρους και τεχνογνωσία, ώστε να αντιμετωπίζουμε κάθε τεχνική δυσκολία και να αποκαθιστούμε βλάβες και καταστροφές το ταχύτερο δυνατό, προστατεύοντας το κοινωνικό αγαθό της σταθερής ηλεκτροδότησης.
Η ενεργειακή μετάβαση δεν εξαντλείται στην ανάπτυξη και την ανθεκτικότητα των ηλεκτρικών δικτύων. Προϋποθέτει ακόμη την υπέρβαση τεχνολογικών προκλήσεων, που είναι κοινές για όλα τα κράτη και σχετίζονται με τη γεωγραφικά διεσπαρμένη και απρόβλεπτη, αφού εξαρτάται από τις καιρικές συνθήκες, «πράσινη» ηλεκτροπαραγωγή. Προκειμένου, λοιπόν, η στροφή προς τις ΑΠΕ να γίνει με όρους ασφάλειας, τα επόμενα χρόνια θα συνεχίσουμε να στηριζόμαστε όπου απαιτείται στο φυσικό αέριο, που είναι η απαραίτητη γέφυρα για το πέρασμά μας στην εποχή της καθαρής ενέργειας, συμπεριλαμβανομένων και του υδρογόνου και των υπόλοιπων ανανεώσιμων αερίων.
Θα χρειαστούμε, βέβαια, και τις τεχνολογίες αποθήκευσης ώστε να αξιοποιούμε στο μεγαλύτερο δυνατό βαθμό την ενέργεια των ΑΠΕ, χωρίς να την περικόπτουμε όπως συμβαίνει σήμερα -όταν δεν μπορούμε να την εξάγουμε- σε συνθήκες υψηλής παραγωγής και χαμηλής ζήτησης. Επιπλέον, τα ηλεκτρικά δίκτυα θα πρέπει να ψηφιοποιηθούν, να γίνουν πιο «έξυπνα» και να αναβαθμιστούν με ειδικές υποδομές για τη γρήγορη και αποτελεσματική κατανομή της πράσινης ενέργειας προς τους καταναλωτές.
Η ταχύτητα της ενεργειακής μετάβασης και η θωράκιση της αξιόπιστης λειτουργίας των ηλεκτρικών δικτύων θα κρίνουν σε μεγάλο βαθμό την επιτυχή ανταπόκρισή μας στην κλιματική κρίση. Γι’ αυτό πρέπει να θέσουμε ακόμη πιο φιλόδοξους στόχους και να επιταχύνουμε τις ενεργειακές επενδύσεις που χρειάζονται για την απανθρακοποίηση και τον εξηλεκτρισμό των οικονομιών.
*Ο κ. Μάνος Μανουσάκης είναι Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος του ΑΔΜΗΕ