Tο έτος 2023 θα μείνει στη γεωλογική και κλιματική ιστορία της Γης σαν το πρώτο που τα αποτελέσματα της κλιματικής αλλαγής δεν αμφισβητήθηκαν, ακριβώς γιατί ήταν τόσο έντονα, συχνά και με απρόβλεπτη γεωγραφική κατανομή.
Στην Ελλάδα, η πυρκαγιά του Έβρου είναι πλέον η μεγαλύτερη πυρκαγιά που έχει καταγραφεί στην Ευρώπη, τουλάχιστον από το 2000 και μετά. Σε λιγότερο από ένα μήνα, την ακολούθησε η πλημμύρα στη Θεσσαλία, που σε μερικά χωριά στον κάμπο το βάθος των νερών έφτασε τα 4,5 μέτρα.
Στο Ηνωμένο Βασίλειο οι εκτάσεις που κάηκαν τριπλασιάστηκαν και ο αριθμός των πυρκαγιών τετραπλασιάστηκε. Στον Καναδά κάηκαν 18,4 εκατομμύρια εκτάρια και οι πυρκαγιές επιβραδύνθηκαν τον Οκτώβριο. Στην αρκτική ζώνη οι εκτάσεις που κάηκαν διπλασιάστηκαν σε σχέση με το 2018 και κάθε χρόνο πλησιάζουν όλο και περισσότερο τον Βόρειο Πόλο. Στο Ακαπούλκο, φέτος, για πρώτη φορά στη σύγχρονη εποχή, οι εκτιμήσεις για την τροχιά και εξέλιξη ενός τροπικού κυκλώνα δεν ήταν ακριβείς, καθώς μάλλον τα παγκόσμια υπολογιστικά μοντέλα δεν είχαν βαθμονομηθεί με τις σημερινές συνθήκες θερμοκρασίας και ρευμάτων της θάλασσας. Οι πυρκαγιές αυξάνουν τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου σε έναν φαύλο κύκλο και η ανατροφοδότηση αυξάνει τις εκπομπές περισσότερο.
Τυφώνας πλήττει πόλη της Florida στις ΗΠΑ. Στο Ακαπούλκο, φέτος, για πρώτη φορά στη σύγχρονη εποχή, οι εκτιμήσεις για την τροχιά και εξέλιξη ενός τροπικού κυκλώνα δεν ήταν ακριβείς, καθώς τα παγκόσμια υπολογιστικά μοντέλα δεν έχουν βαθμονομηθεί με τις σημερινές συνθήκες θερμοκρασίας και ρευμάτων της θάλασσας, επισημαίνει ο Κώστας Συνολάκης, Πρόεδρος της Επιστημονικής Επιτροπής για την Αντιμετώπιση της Κλιματικής Αλλαγής στην Ελλάδα.
Παγκόσμια, οι προσπάθειες εστιάζονται στον μετριασμό των εκπομπών και στην προσαρμογή στη νέα πραγματικότητα, δηλαδή στην προετοιμασία μας για τα αχαρτογράφητα νερά μπροστά μας. Είναι αχαρτογράφητα γιατί η Γη, τουλάχιστον για 800.000 χρόνια, δεν έχει αντιμετωπίσει τόσο ακραίες τιμές στις συγκεντρώσεις του διοξειδίου του άνθρακα που αντιμετωπίζουμε τώρα.
Έχουμε σχεδόν φτάσει στο σημείο ανατροπής όπου οι ανθρώπινες προσπάθειες για πυρόσβεση γίνονται όλο και περισσότερο άνισες σε σχέση με την έκταση και την ένταση, και αρκετές πυρκαγιές θα επιβραδύνονται μόνον όταν θα αλλάζουν οι καιρικές συνθήκες. Χρειάζεται να επανεξετάσουμε τη διαχείριση μεγάλων πλημμυρικών πεδιάδων όπως ο θεσσαλικός κάμπος με την κοινή παγκόσμια λογική, οι μικροζωνικές μελέτες εξυπηρετούν μόνο τους μελετητές.
Οι παραλίες μας δεν θα μπορέσουν να επιβιώσουν χωρίς γενναίο εμπλουτισμό και ένα μεγάλο κομμάτι του θαλάσσιου μετώπου στις πόλεις ολόκληρου του κόσμου θα πρέπει να ανυψωθεί για να ανταποκριθεί στην αύξηση της στάθμης της θάλασσας. Οι τσιμεντένιες πόλεις μας θα γίνονται όλο και πιο ζεστές. Χρειάζεται αλλαγή προσέγγισης στη διαχείριση καταστροφών, χρειάζεται να αξιοποιήσουμε τις προσεγγίσεις από άλλες χώρες που είναι μερικά βήματα μπροστά μας, αντί να καυχιόμαστε για τις παχυλά χρηματοδοτούμενες ελληνικές δήθεν πατέντες, που κανείς άλλος στον κόσμο δεν χρησιμοποιεί. Το κοινό κλιματικό μας μέλλον δεν θα μας περιμένει.
Έχει αρχίσει να φαίνεται ότι, σαν παγκόσμια κοινότητα, μάλλον δεν θα καταφέρουμε να κερδίσουμε τον πανανθρώπινο στόχο να περιορίσουμε την αύξηση της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη στον1,5οC μέχρι το 2050. Η συμφωνία των Παρισίων προβλέπει μέχρι τότε κλιματική ουδετερότητα, δηλαδή στοχεύει να απορροφώνται οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου που δεν έχουμε καταφέρει να εξαλείψουμε. Με άλλα λόγια, μετά το 2050, οι συγκεντρώσεις των αερίων του θερμοκηπίου πρέπει να παραμείνουν αμετάβλητες και στη συνέχεια θα χρειαστεί να τις μειώσουμε, αν θέλουμε τα δισέγγονά μας να μεγαλώσουν με συνθήκες όπως εκείνες που είχαμε σαν παιδιά, δηλαδή χωρίς ακραίες διακυμάνσεις της θερμοκρασίας, με διαχειρίσιμα ακραία φαινόμενα και με οικοσυστήματα που εμπνέουν ποιητές και ζωγράφους.
Εδώ είναι η μεγάλη πρόκληση. Οι γονείς που ανά τον κόσμο κάνουν ό,τι μπορούν για να εξασφαλίσουν στα παιδιά τους ένα καλύτερο μέλλον, οικονομικό και κοινωνικό, πρέπει να αρχίσουν να μεριμνούν ώστε να εξασφαλίσουν ένα καλύτερο κλιματικό μέλλον.
Είναι γεγονός, τουλάχιστον στη Βόρεια Αμερική και στην Ευρώπη, ότι οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) καλύπτουν σταδιακά όλο και μεγαλύτερα ποσοστά των ενεργειακών αναγκών. Αυτό δεν είναι αρκετό αν δεν υπάρξουν αλλαγές στις διατροφικές μας συνήθειες, αν δεν μειωθεί ο υπερκαταναλωτισμός και δεν αλλάξει η διαχείριση των δασών. Μάλιστα, υπάρχουν ορισμένες απαισιόδοξες προβλέψεις με βάση τις οποίες οι σταδιακές μειώσεις από τις ΑΠΕ εξισορροπούνται από τις αυξήσεις στην κατανάλωση και την αύξηση του παγκόσμιου πληθυσμού. Υπάρχει ακόμη και ο όρος green washing, δηλαδή εταιρείες και κυβερνήσεις μειώνουν τις εκπομπές επικοινωνιακά, αλλά όχι στην πραγματικότητα.
Εμείς χρειάζεται να εστιάσουμε στην πραγματικότητα, δηλαδή στο τι είδαμε το 2023 με τα μάτια μας. Δεν είναι δυνατόν οι κυβερνήσεις να κάνουν ακόμη και τώρα μεγαλεπήβολα σχέδια για εξορύξεις υδρογονανθράκων ή σαν άνθρωποι να συνδέουμε το επίπεδο ζωής και την προσωπική μας ευτυχία με την υπερκατανάλωση. Στην Ελλάδα έχουμε έναν ιδιαίτερα καλό κλιματικό νόμο που, αν εφαρμοστεί, θα μας φέρει πιο κοντά στον παγκόσμιο στόχο, που είναι η εξασφάλιση της πραγματικής ποιότητας της καθημερινότητάς μας.
Εμείς πρέπει να ελέγχουμε τους πολιτικούς μας, ώστε να κάνουν αυτά που υπόσχονται. Εμείς, οι πολίτες, πρέπει να αναλάβουμε τις ευθύνες που μας αναλογούν και να καταλάβουμε ότι με μικρές αλλαγές στην καθημερινή μας συμπεριφορά μπορούμε να αλλάξουμε τον κόσμο, ξεκινώντας από την ανακύκλωση, μειώνοντας την υπερκατανάλωση αγαθών και ενέργειας και επιμένοντας τα προϊόντα που αγοράζουμε να έχουν ελάχιστο ανθρακικό αποτύπωμα.
Πότε ήταν η τελευταία φορά που υπήρξε διαδήλωση για το τσιμέντωμα των πόλεων και των παραλιών μας, που συνεχίζεται χωρίς καν να εξετάζουμε εναλλακτικές λύσεις; Το «μπουζουκοξεφάντωμα» εις βάρος του φυσικού μας κόσμου ποτέ δεν ήταν καλό και, αν συνεχιστεί, θα μας απομακρύνει ανεπιστρεπτί από το κλίμα και τον κόσμο που θέλουμε για μας και τα παιδιά μας.
*Ο κ. Κώστας Συνολάκης είναι τακτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, Πρόεδρος της Επιστημονικής Επιτροπής για την Αντιμετώπιση της Κλιματικής Αλλαγής στην Ελλάδα, Καθηγητής Φυσικών Καταστροφών στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Καλιφόρνιας