H πανδημία του κορωνοϊού δεν απειλεί απλώς τις ζωές και τον βιοπορισμό δισεκατομμυρίων ανθρώπων.
Μπορεί επίσης να ανοίγει τον δρόμο για τους παγκόσμιους κολοσσούς της τεχνολογίας να αποκτήσουν ακόμα μεγαλύτερες ποσότητες δεδομένων από την ανθρωπότητα. Αυτό ήταν ένα από τα ισχυρά συμπεράσματα του Athens Democracy Forum. Λόγω των περιορισμών στα ταξίδια και στις συγκεντρώσεις, το Forum του 2020 για την παγκόσμια πολιτική ήταν υβριδικό, καθώς ορισμένοι ομιλητές είχαν φυσική παρουσία στην Ελλάδα και άλλοι συμμετείχαν μέσω livestreaming, προσελκύοντας έως και δεκάδες χιλιάδες θεατές.
Ο βασικός… μάντης κακών της εκδήλωσης ήταν ο Yuval Noah Harari, ο παγκοσμίου φήμης Ισραηλινός ιστορικός και συγγραφέας. Καθισμένος στην ταράτσα ενός αθηναϊκού ξενοδοχείου, με την πλάτη γυρισμένη στον Παρθενώνα -το σύμβολο της αθηναϊκής δημοκρατίας- είχε μια ζωηρή ανταλλαγή απόψεων με τον Έλληνα πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη.
«Ο μεγαλύτερος φόβος μου είναι πως, όταν έπειτα από 40 ή 50 χρόνια ο κόσμος κοιτάξει πίσω στην κρίση της Covid-19, δεν θα θυμάται τις μάσκες, δεν θα θυμάται τον ιό: θα θυμάται πως αυτή ήταν η εποχή που η παρακολούθηση έγινε κανόνας. Αυτή θα είναι η εποχή που η δημοκρατία απέτυχε και τα αυταρχικά καθεστώτα ανέλαβαν τα ηνία», προειδοποίησε ο κ. Harari. «Έχουμε ακόμα τη δύναμη να αποτρέψουμε να συμβεί αυτό, όμως αυτός είναι ο βασικός φόβος».
«Γίνεται πολλή συζήτηση για το χακάρισμα υπολογιστών και smartphones και τραπεζικών λογαριασμών, όμως η πραγματικά μεγάλη επανάσταση που ζούμε είναι η δυνατότητα να χακάρεις ανθρώπους», πρόσθεσε. «Αν έχεις αρκετά δεδομένα για ένα άτομο και έχεις αρκετή υπολογιστική δύναμη, μπορείς να χακάρεις αυτό το άτομο και να το χειραγωγήσεις απόλυτα».
Στο ξέσπασμά του κατά της τεχνολογίας, ο κ. Harari βρήκε έναν απρόσμενο σύμμαχο: τον Brad Smith, πρόεδρο της Microsoft, ο οποίος ήταν επίσης παρών στην Αθήνα και του οποίου η εταιρεία κρίθηκε ένοχη προ δύο δεκαετιών για παραβίαση της αμερικανικής αντιμονοπωλιακής νομοθεσίας, η οποία όμως έχει μια πιο «ευγενή» εικόνα απ’ ό,τι ανταγωνίστριες εταιρείες όπως οι Google, Facebook και Apple, που θεωρούνται από ορισμένους ως οιονεί μονοπώλια που συχνά παραβιάζουν τα προσωπικά δεδομένα των ατόμων.
Ο Brad Smith, πρόεδρος της Microsoft, στο Athens Democracy Forum. Studio Panoulis
Η δημοκρατία «βρίσκεται σε πιο επισφαλή θέση σήμερα απ’ ό,τι στη δεκαετία του 1930 και νομίζω πως ένας από τους λόγους είναι η τεχνολογία», δήλωσε στο Forum ο κ. Smith. Παρουσίασε έναν μακρύ κατάλογο απειλών -η τεχνολογία παρακολούθησης και αναγνώρισης προσώπου (αν και παραδέχθηκε πως και η δική του εταιρεία κατασκευάζει τέτοια τεχνολογία), η «ειδησεογραφική έρημος» που δημιουργεί ο θάνατος της ελευθεροτυπίας και των τοπικών εφημερίδων, οι επιθέσεις κατά δυτικών πολιτικών από ομάδες που βρίσκονται στη Ρωσία, στην Κίνα και στο Ιράν, η παραπληροφόρηση, αλλά και τα ευάλωτα συστήματα ψηφοφορίας που θα μπορούσαν να παραποιηθούν από μια ξένη δύναμη.
Πρότεινε «προστατευτικά κιγκλιδώματα γύρω από την τεχνολογία» για να περιοριστούν η παρακολούθηση και η πολιτική διαφήμιση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, να προωθηθεί η υγιής ελευθεροτυπία και να εισαχθούν νέοι διεθνείς κανόνες - «το ισοδύναμο μιας Συνθήκης της Γενεύης», στο πλαίσιο των οποίων «οι κυβερνήσεις δεν θα επιτρέπεται να επιτεθούν στην πολιτική δομή άλλων χωρών όπως δεν τους επιτρέπεται να επιτεθούν σε πολίτες σε περίοδο πολέμου».
Η διευθύντρια δημόσιας πολιτικής του Facebook, Katie Harbath, κατά τη διάρκεια παράλληλης εκδήλωσης, αναφέρθηκε σε ορισμένες ανησυχίες που σχετίζονταν με τις εκλογές στις ΗΠΑ. Είπε πως το Facebook είναι «μια θεμελιωδώς διαφορετική εταιρεία» από αυτή που ήταν την περίοδο των προεδρικών εκλογών του 2016 στις ΗΠΑ και πως υπήρχαν «πολλά που πράγματι μας ξέφυγαν σ’ εκείνες τις εκλογές».
Για να διασφαλιστεί πως οι ψηφοφόροι παίρνουν τις σωστές πληροφορίες, είπε, το Facebook παρακολουθεί τώρα τις πολιτικές διαφημίσεις, προσλαμβάνει ανθρώπους για να διασταυρώνουν πληροφορίες και καταπολεμά τις ξένες παρεμβάσεις. «Δεν θα υπάρξει γραμμή τερματισμού σ’ αυτό το έργο», είπε. «Οι κακόβουλοι παράγοντες και οι εχθροί θα συνεχίσουν να προσπαθούν να βρουν διάφορους τρόπους για να διαταράξουν ή να βλάψουν την αξιοπιστία των εκλογών».
Το συνέδριο τόνισε επίσης τις πολλές επιθέσεις που δέχεται η δημοκρατία πέραν του δυτικού κόσμου -από το Χονγκ Κονγκ και την Ουκρανία μέχρι το Τόγκο και τη Βενεζουέλα. Μιλώντας ζωντανά από το Καράκας, ο ηγέτης της αντιπολίτευσης της Βενεζουέλας Juan Guaido, αρνήθηκε πως έχει μειωθεί η βάση στήριξής του και για ακόμα μία φορά αρνήθηκε να θέσει υποψηφιότητα στις σχεδιαζόμενες για τον Δεκέμβριο εκλογές όσο υπάρχουν ακόμα πολιτικοί κρατούμενοι, βασανιστήρια και απουσία εκλογικής εποπτείας στη Βενεζουέλα. «Αυτό που θέλουμε είναι να γίνουν πραγματικές εκλογές και όχι η νομιμοποίηση μιας δικτατορίας», είπε.
Το Forum φιλοξένησε πολλούς νέους ακτιβιστές που έχουν πάρει στα χέρια τους την υπόθεση της δημοκρατίας και προτείνουν λύσεις σε βασικά εθνικά ή παγκόσμια προβλήματα. Ένας από αυτούς ήταν ο Παλαστινιοκαναδός συγγραφέας και ομιλητής Chaker Khazaal, ο οποίος μεγάλωσε σε παλαιστινιακό στρατόπεδο προσφύγων στη Βηρυτό του Λιβάνου και τώρα είναι υπέρμαχος των δικαιωμάτων των προσφύγων.
Μεταξύ των συμμετεχόντων ήταν επίσης οι Andrea Venzon και Colombe Cahen-Salvador, ιδρυτές του «Now!» -ενός παγκόσμιου κινήματος που χρησιμοποιεί ψηφιακά εργαλεία και καμπάνιες από τη βάση για να πιέσει κυβερνήσεις και πολιτικούς.
Μια βασική ανησυχία για τους νέους είναι οι θέσεις εργασίας - και ο κ. Harari διατύπωσε άλλη μία ζοφερή πρόγνωση για το θέμα. Είπε πως η πανδημία στην πραγματικότητα αναγκάζει ολόκληρες βιομηχανίες να επιταχύνουν μια διαδικασία αυτοματοποίησης που προηγουμένως θα χρειαζόταν 10 ή 20 χρόνια.
«Πολλοί άνθρωποι που χάνουν τις δουλειές τους, δεν θα έχουν κάποια δουλειά στην οποία θα επιστρέψουν επειδή η βιομηχανία έχει αλλάξει ή έχει προχωρήσει», είπε, προειδοποιώντας για τη δυνητική εμφάνιση, ιδιαίτερα στις φτωχές χώρες, μιας «άχρηστης τάξης» με δεξιότητες που δεν τις θέλει κανείς.
Ο πρωθυπουργός της Ελλάδας, κ. Κ. Μητσοτάκης, συμφώνησε πως η Covid-19 είναι ένας «ψηφιακός επιταχυντής». Αλλά είπε πως η κυβέρνησή του επανεξετάζει την τεχνική εκπαίδευση και πως ενθαρρύνει τους νέους Έλληνες να επιδιώξουν εναλλακτικές σταδιοδρομίες, μαθαίνοντας συγκεκριμένες δεξιότητες και τέχνες.
«Ίσως οι υδραυλικές και ηλεκτρολογικές εργασίες να μην ανατεθούν σε ρομπότ πριν από άλλες δουλειές», είπε.
Ο Anand Giridharadas -συγγραφέας του βιβλίου «Winners Take All», που αναφέρεται στις παγκόσμιες ελίτ και πώς χρησιμοποιούν τη φιλανθρωπία ως εργαλείο για να συντηρήσουν ένα άνισο status quo- δήλωσε πως μέχρι στιγμής, το αποδεκτό δόγμα είναι πως «οι αγορές είναι ο καλύτερος τρόπος για να προσφέρονται τα δημόσια αγαθά και πως η δουλειά της κυβέρνησης είναι να μην μπλέκεται στα πόδια τους».
Πρότεινε πως ήρθε η ώρα να γίνει η ιδέα της δημοκρατίας και της συνεργασίας για το κοινό καλό πιο ελκυστική για τους νέους -να πειστούν πως «η ιδέα να θέσουν υποψηφιότητα για δημοτικοί σύμβουλοι είναι πιο συναρπαστική από την ιδέα να πάνε στη Silicon Valley για να δημιουργήσουν μια ανόητη εφαρμογή».
*Η Farah Nayeri είναι τακτική συνεργάτρια των «The New York Times»