Οι τριγμοί στον πυρήνα του ΝΑΤΟ, οι τεταμένες σχέσεις της Ευρώπης με τον πρόεδρο Τραμπ, η αυξανόμενη ανισότητα, το μεταναστευτικό, η άνοδος των λαϊκιστών ακόμη και σε κάποτε υποδειγματικές δημοκρατίες, όλα δείχνουν πως η κρίση που περνά η Δύση και η αστική Δημοκρατία, μόνο παροδική δεν είναι.
Το ενθαρρυντικό είναι ότι, έπειτα από μια φάση άρνησης, οι φιλελεύθερες και προοδευτικές δυνάμεις συσπειρώνονται, την ίδια ώρα που σημαντικό μέρος της διεθνούς κοινής γνώμης συνειδητοποιεί σταδιακά πως κάποια από τα «παχιά λόγια» των λαϊκιστών, μετουσιώνονται σε πράξη, είτε πρόκειται για το Brexit είτε για τα πρωτοφανή καμώματα του προέδρου των ΗΠΑ.
Στην Ελλάδα, κατόπιν μιας ομαλούς και δημοκρατικής εναλλαγής στην εξουσία, η χώρα καλείται να σχηματοποιήσει περαιτέρω το μέλλον της, σε συνθήκες διεθνούς αβεβαιότητας, αλλά και να συνεχίσει την καταπολέμηση των φαινομένων που προκάλεσαν την πολύχρονη κρίση της.
Στη βάση των προβλημάτων, όμως, είτε μιλάμε για τη Δύση συνολικά είτε για την Ελλάδα, βρίσκονται δύο κυρίαρχα στοιχεία.
Από τη μια πλευρά η διαχρονική ανθρώπινη ανάγκη για ασφάλεια, που αφορά τόσο το βιοτικό επίπεδο, όσο και θεμελιώδεις έννοιες του δημοκρατικού πολιτεύματος, όπως η ισονομία, ο σεβασμός στους θεσμούς και η έννομη τάξη.
Κι από την άλλη, η διευρυνόμενη αντίθεση ανάμεσα σε έναν διαστρεβλωμένο καπιταλισμό που ευνοεί τους πολύ λίγους και στη θεμελιώδη αρχή της Δημοκρατίας, «μία ψήφος για κάθε πολίτη».
Με άλλα λόγια, στον πυρήνα του προβλήματος ως συνήθως βρίσκεται η οικονομία, η δημιουργία πλούτου, που απαιτεί κεφάλαια, γνώσεις, ιδέες κι ελεύθερη πρωτοβουλία, αλλά και η πολιτική, αρμόδια για τη δίκαιη διάχυση του πλούτου, όπως και για τη διαφύλαξή των θεσμών και την τήρηση των νόμων. Χωρίς αρμονία μεταξύ τους, δύσκολο να προκύψουν λύσεις.
Το γεγονός ότι τα προβλήματα ανακύπτουν ενώ η πρωτοκαθεδρία της Δύσης αμφισβητείται, όχι μόνο εξαιτίας της δυναμικής ανόδου κάποτε «τριτοκοσμικών» κρατών, αλλά και λόγω των ενδημικών προβλημάτων της, όπως η γήρανση του πληθυσμού, αυξάνει τις δυσκολίες.
Εν τούτοις, αυτή δεν είναι η πρώτη ούτε ασφαλώς η τελευταία κρίση που περνά το δημοκρατικό πολίτευμα. Κι όσο εμπεδώνεται η συναντίληψη για τις αιτίες της, όσο πιο κοντά στον πολίτη και στις ανάγκες του έρχονται η πολιτική και η οικονομία, με προπύργιο την κοινωνική δικαιοσύνη, την παιδεία και την εκπαίδευση, τόσο θα αυξάνονται οι πιθανότητες να περιοριστεί η διάρκειά της. Αρκεί να μην κωλυσιεργούν οι ιθύνοντες, εγκλωβισμένοι σε νόρμες του παρελθόντος.
*Ο κ. Γιώργος Παπανικολάου είναι Διευθυντής στο Euro2day.gr