Η άνθρωποι αφηγούνταν ιστορίες από τις απαρχές της ύπαρξής τους. Κάποιοι ερευνητές υποστηρίζουν ότι η γλωσσική επικοινωνία εμφανίστηκε περισσότερα από 20 εκατομμύρια χρόνια πριν, ενώ η γραφή πρωτοεμφανίστηκε περί το 3200 π.Χ. Σήμερα, σπηλαιογραφίες, περγαμηνές και ποιήματα γραμμένα πριν από αιώνες έχουν μετεξελιχθεί σε λογοτεχνία, όπερα και... αναρτήσεις στο Twitter.
Αυτή η έμφυτη τάση μας να λέμε ιστορίες για το ποιοι είμαστε, από πού ερχόμαστε και τι σημαίνουμε ο ένας για τον άλλον παραμένει ουσιαστικό γνώρισμα του ανθρώπινου είδους. Διακεκριμένοι ειδικοί από διάφορους τομείς απαντούν, λοιπόν, σ’ αυτό το θεμελιώδες ερώτημα.
Λέμε ιστορίες, είμαστε άνθρωποι
Amanda Gorman, Ποιήτρια και συγγραφέας των βιβλίων «The Hill We Climb» and «Call Us What We Carry».
Στο δημοτικό σχολείο είχα μάθει ότι έχουμε μόνο τους παρακάτω συγκεκριμένους λόγους να γράφουμε: για να εξηγούμε, για να πείθουμε ή για να διασκεδάζουμε ένα κοινό, για να εκφραζόμαστε. Όσο ήμουν μαθήτρια, αυτοί οι σκοποί μού ήταν αρκετοί. Μπορούσα να κάνω τις εργασίες μου και να παίρνω «άριστα». Όμως, όσο μεγάλωνα και δοκίμαζα τον εαυτό μου ως ποιήτρια και ενεργό μέλος της κοινωνίας, αυτοί οι σκοποί, που χωρίς αμφισβήτηση είχα ενστερνιστεί, δεν ήταν πια αρκετοί για μένα.
Έγραφα από τότε που με θυμάμαι, όμως, ήταν γύρω στα 8 που ο έρωτας για τη συγγραφή με χτύπησε… κατακέφαλα. Στη γ’ τάξη, η δασκάλα μάς διάβασε μερικά κεφάλαια από το «Dandelion Wine» («Κρασί από πικραλίδα») του Ray Bradbury και έκτοτε καθημερινά ονειροπολούσα παρασυρμένη από τις μαγευτικές περιγραφές αυτού του σπουδαίου λογοτέχνη. Παρότι ήταν πρόζα και όχι ποίηση, οι πινελιές της ποίησης σ’ αυτό το μυθιστόρημα ήταν ξεκάθαρες και μεθυστικές για το παιδικό μου μυαλό: μεταφορά, παρομοίωση και ρυθμός. Δεν διάλεξα εγώ την ποίηση, μάλλον εκείνη διάλεξε εμένα. Μέσω αυτής βρήκα την ελευθερία να γράφω -κυριολεκτικά- έξω από τα όρια, να αψηφώ τους κανόνες και να ακούγομαι.
Καθώς μεγάλωνα και συνέχιζα να γράφω με τον δικό μου τρόπο, ανακάλυψα ότι δεν το έκανα μόνο για ψυχαγωγία, ερμηνεία ή έκφραση. Έγραφα για παρηγοριά -τόσο σε μένα την ίδια όσο και στον υπόλοιπο κόσμο. Έμαθα ότι δεν είμαι μόνη. Για χιλιετίες οι άνθρωποι διηγούνταν ιστορίες για να έρχονται σε επαφή, να δημιουργούν σχέσεις και να υφαίνουν νέες αλήθειες, οι οποίες τους επέτρεπαν να βλέπουν ο ένας τον άλλο καθαρότερα, με συμπόνια και θάρρος. Η απόκτηση ενσυναίσθησης είναι μια δύσκολη πρόκληση αλλά και ο πιο ανθρώπινος από τους λόγους για να διηγούμαστε ιστορίες. Συχνά, εξηγούμε και εκφραζόμαστε για να μας προσέξουν ή για να μας συμπονέσουν οι άλλοι. Συχνά, αποτελεσματική πειθώς στην πραγματικότητα σημαίνει να βλέπεις τα πράγματα με τη ματιά του άλλου. Συχνά, λειτουργούμε ως διασκεδαστές για να φέρουμε χαρά και φως όχι μόνο στο κοινό μας αλλά και στους εαυτούς μας ως δημιουργούς.
Διηγούμαστε ιστορίες επειδή είμαστε άνθρωποι. Αλλά και γινόμαστε πιο άνθρωποι επειδή διηγούμαστε ιστορίες. Όταν το κάνουμε αυτό, βυθιζόμαστε σε μια αρχαία δύναμη που μας μετατρέπει, τόσο εμάς όσο και τον κόσμο, σε κάτι περισσότερο από αυτό που είμαστε: μια μοναδική φυλή στην αναζήτηση αιτιών και σκοπού, στην αναζήτηση του εαυτού μας.
© 2022 The New York Times Company and Amanda Gorman
Δυναστείες από νοήματα
Amy Chua, Καθηγήτρια Νομικής στο Πανεπιστήμιο Yale και συγγραφέας. Πιο πρόσφατο βιβλίο της το «Political Tribes: Group Instinct and the Fate of Nations».
Όταν η μητέρα μου ήταν ενός έτους, η οικογένειά της σαλπάρισε μ’ ένα σαπιοκάραβο και εγκατέλειψε την Κίνα για πάντα. Έβαλαν πλώρη για τις Φιλιππίνες, όπου στο νέο τους σπιτικό η γιαγιά μου τη σαγήνευε με μαγικές ιστορίες μεθυσμένων θεοτήτων και περιπλανώμενων ποιητών, σοφών τρελών και ομιλούντων ζώων, του Κίτρινου Αυτοκράτορα, του Σινικού Τείχους και άλλων θαυμάτων των 5 χιλιετιών της «χρυσής» Κινεζικής Αυτοκρατορίας.
Όταν εγώ μεγάλωνα στη West Lafayette της Indiana, η μητέρα μου μου έλεγε τις ίδιες ιστορίες. Τις εμπλούτιζε, ωστόσο, και με δικές της εμπειρίες από τα φριχτά παιδικά της χρόνια κατά τη διάρκεια της ιαπωνικής κατοχής στις Φιλιππίνες. Μου περιέγραφε Ιάπωνες στρατιώτες να καρφώνουν βρέφη με την ξιφολόγχη ή, κάποια άλλη φορά, να αναγκάζουν έναν από τους θείους της να πιει νερό μέχρι να σκάσει. Μου έλεγε την ιστορία που οι γονείς της την είχαν μεταμφιέσει σε αγόρι -πολύ αργότερα συνειδητοποίησα ότι το έκαναν επειδή είχαν ακούσει τόσο φρικιαστικές ιστορίες γι’ αυτά που έκαναν οι Ιάπωνες στρατιώτες στα κορίτσια. Και αναπολούσε τη συναρπαστική μέρα που ο στρατηγός Douglas MacArthur απελευθέρωσε τις Φιλιππίνες και εκείνη μαζί με τους φίλους της έτρεχαν πίσω από τα αμερικανικά τζιπ ζητωκραυγάζοντας ξέφρενα, ενώ οι στρατιώτες τούς πετούσαν κονσέρβες με κρέας.
Όταν απέκτησα τις δύο δικές μου κόρες, τους διηγήθηκα κι εγώ όλες τις ιστορίες που είχα ακούσει από τη μητέρα μου. Όταν ήταν 13 και 16 χρόνων, έγραψα ένα βιβλίο με τίτλο «Μητέρα Τίγρης», που μιλούσε για το πώς προσπαθούσα να τις αναθρέψω με τον ίδιο τρόπο που με μεγάλωσαν οι γονείς μου και γιατί ζητούσα τόσα πολλά από εκείνες, λέγοντας στα κορίτσια μου τις ίδιες ιστορίες από τη δική μου πλευρά. Το βιβλίο ήταν ένα αμάλγαμα από αγάπη, συγγνώμη και μετάνοια. Ποτέ δεν περίμενα ότι τόσο πολλοί άνθρωποι θα έβρισκαν τις ιστορίες μου τόσο εντυπωσιακές. Όμως, οι ιστορίες αποκτούν διαφορετική σημασία για τον καθένα μας. Και έχουν τον τρόπο να αποκτούν τη δική τους υπόσταση, δημιουργώντας περισσότερες ιστορίες και αντι-ιστορίες και μετα-ιστορίες.
Διηγούμαστε ιστορίες για αναρίθμητους λόγους: για να ευχαριστήσουμε αλλά και για να εξοντώσουμε, για να εξοπλίσουμε αλλά και για να αφοπλίσουμε, για να παρηγορήσουμε αλλά και για να ξεκαρδιστούμε. Αυτό τον καιρό, απολαμβάνω μαζί με τους μαθητές μου ιστορίες απόρριψης και ταπείνωσης που είχα γράψει στα νιάτα μου -αποτυχίες που ακόμα με κάνουν να κοκκινίζω. Οι ιστορίες μπορούν να γεφυρώνουν χάσματα και να μας φέρνουν κοντά στην κοινή μας ασημαντότητα. Ανάμεσα σε αγνώστους, λέμε ιστορίες για να διαιωνίζουμε, για να μεταδίδουμε περηφάνια από γενιά σε γενιά, για να χτίζουμε δυναστείες νοημάτων.
© 2022 The New York Times Company and Amy Chua
Πύλη προς την αλήθεια
Wendell Pierce, Ηθοποιός και συνθέτης
Ο άνθρωπος δεν μπορεί να φεύγει όπως ήρθε», λέει ο Willy Loman στο έργο του Arthur Miller «Ο θάνατος του εμποράκου». «Ο άνθρωπος πρέπει κάτι να προσφέρει».
Κάθε φορά που σκέφτομαι αυτή την ατάκα από αυτό τον ρόλο, έχω κατά νου ότι αποτελεί την επιτομή της βαθιάς επιθυμίας κάθε ανθρώπου να αφήσει το αποτύπωμά του στον κόσμο πριν από τον θάνατο. Ως καλλιτέχνης, είχα πάντα το προνόμιο να λέω ιστορίες, είτε ηχογραφώντας μουσική, είτε με την αφήγηση σε ένα ντοκιμαντέρ, είτε υποδυόμενος έναν χαρακτήρα επί της οθόνης. Το να αφηγούμαστε την προσωπική μας διαδρομή δίνει στη ζωή μας σκοπό, νόημα και αντοχή στον χρόνο, ενώ προσφέρει την οπτική μιας ανθρώπινης ύπαρξης που μπορεί να μοιραστεί από γενιά σε γενιά και που φέρει τη δύναμη να αλλάζει προοπτικές.
Η αφήγηση ιστοριών επίσης είναι μια πύλη προς την αλήθεια, κάτι που μας βοηθά να διαμορφώνουμε τις απόψεις μας, να παίρνουμε αποφάσεις και να γνωρίζουμε τον εαυτό μας. Το να μοιραζόμαστε τις ιστορίες μας μας επιτρέπει να ερχόμαστε πιο κοντά, να δηλώνουμε ποιες είναι οι αξίες μας και να ενεργούμε με βάση αυτές.
Χωρίς την αφήγηση ιστοριών, δεν θα είχαμε τα κομμάτια ιστορίας που διαμορφώνουν το παρόν μας και επηρεάζουν το μέλλον μας. Είναι αδύνατο να φανταστούμε έναν κόσμο όπου οι πρόγονοί μας δεν θα είχαν μοιραστεί τα βιώματά τους της σκλαβιάς, του κατατρεγμού, του τρόμου, της τιμής και του θριάμβου.
Σκεφτείτε πώς θα ήταν το σκηνικό της ιστορίας της jazz -η ιδέα της συνύπαρξης ελευθερίας και φόρμας στην τέχνη-, χωρίς τύπους σαν τον Miles Davis, την Ella Fitzgerald και τον Louis Armstrong. Τότε δεν θα είχαμε ούτε Terence Blanchard, ούτε Cécile McLorin Salvant, ούτε Wynton Marsalis, ούτε όλους εκείνους τους μουσικούς που συνέχισαν την jazz μέχρι σήμερα. Κι όταν ξεκίνησε η πανδημία του κορωνοϊού, η αφήγηση ιστοριών έγινε το επίτιμο μέσο παρηγοριάς και δημιουργικότητας. Ανακαλύψαμε νέους συγγραφείς και σκηνοθέτες, ξεθάψαμε ταινίες και αγαπημένες τηλεοπτικές σειρές και παρακολουθήσαμε εξ αποστάσεως θεατρικές παραστάσεις απ’ όλο τον κόσμο.
Εγώ ανακάλυψα τη διέξοδο της αφήγησης από παιδί, καθώς μεγάλωνα στη Νέα Ορλεάνη, εμπνευσμένος από το ιστορικό Free Southern Theater και, κατά τη διάρκεια της 40ετούς καριέρας μου, έχω εκτιμήσει απόλυτα τη δύναμή της. Κάθε στιγμή που είμαι πάνω στο σανίδι ή μπροστά σε μια κάμερα, χτίζω μια σχέση με τους θεατές, ελπίζοντας να τους αφήσω με μια δική τους ιστορία για να διηγηθούν, όταν η εμπειρία τους ολοκληρωθεί.
Όταν βρισκόμουν στη σκηνή κάθε μέρα στον «Θάνατο του Εμποράκου», μετενσαρκώνοντας τον εμβληματικό ρόλο του Willy Loman, δεν ήταν απλώς ένα ορόσημο στη ζωή και την καριέρα μου, ήταν επίσης η προσθήκη ενός απαραίτητου ιστορικού κεφαλαίου, που τώρα αφήνει την πόρτα ανοιχτή για την ιστορία αυτή να ειπωθεί από πολυάριθμες και διαφορετικές φωνές και καλλιτέχνες. Ελπίζω ότι με κάθε παράσταση καίμε ένα σπίτι που μας περιόρισε, ώστε εμείς ως καλλιτέχνες να χτίσουμε ένα μεγαλύτερο σπίτι, προσιτό στους πάντες, τέτοιο που θα παρέχει θαλπωρή και προστασία και εκεί θα δοξάζουμε τις φορτωμένες πλούτο ιστορίες μας.
© 2022 The New York Times Company and Wendell Pierce
Εργαστήριο σκέψης
Liu Cixin, Συγγραφέας επιστημονικής φαντασίας, τιμημένος με το Βραβείο Hugo για το μυθιστόρημά του «The Three-Body Problem»
Η αφήγηση ιστοριών -χρησιμοποιώντας τη φαντασία για να δημιουργείς εικονικούς κόσμους εκτός πραγματικότητας- είναι μια σημαντική και μοναδικά ανθρώπινη ικανότητα. Μέχρι στιγμής δεν υπάρχει κάποιο στοιχείο που να υποδεικνύει ότι υπάρχει άλλο είδος στη Γη με αυτή τη δύναμη. Οι φαντασιακοί κόσμοι, που ορίζουν την ουσία της ανθρώπινης διήγησης, μπορεί μερικές φορές να μοιάζουν με τον πραγματικό κόσμο, αλλά και να έχουν πολύ λίγα κοινά με αυτόν. Η ιστορία πρέπει να έχει αρκετή ομοιότητα με τον πραγματικό κόσμο, έτσι ώστε οι άνθρωποι να βρίσκουν σημεία επαφής με αυτόν, αλλά και αρκετές διαφορές που να επιτρέπουν την εξερεύνηση.
Αυτός ο φαντασιακός κόσμος -η ιστορία- εξυπηρετεί πολλές σημαντικές λειτουργίες. Πρώτον, είναι μια επέκταση της πραγματικής ζωής. Οι άνθρωποι δημιουργούν ή εκτιμούν εμπειρίες σε ιστορίες που δεν είναι δυνατό να προκύψουν στην πραγματικότητα. Επομένως, σε αυτόν τον χώρο οι άνθρωποι μπορούν να έχουν πνευματικά και συναισθηματικά ερεθίσματα που δεν μπορούν να βρουν σε άλλα πλαίσια.
Επίσης, οι ιστορίες επιτρέπουν στους ανθρώπους να κατανοήσουν τον κόσμο από μια διαφορετική οπτική γωνία. Ο φαντασιακός κόσμος που σχηματίζεται από ιστορίες είναι ένα εργαστήριο σκέψης, στο οποίο η φύση μπορεί να λειτουργήσει σε διάφορες ακραίες καταστάσεις, επιτρέποντας στον αφηγητή να εξερευνήσει διάφορες θεωρίες και υποθέσεις σχετικά με τη φύση και τη σύνδεσή τους με τους ανθρώπους. Η εξερεύνηση των ορίων του φυσικού κόσμου σε αυτό το εικονικό σκηνικό μπορεί να αποκαλύψει πτυχές της θεμελιώδους ουσίας του, οι οποίες δεν έχουν ακόμα δοκιμαστεί στην πραγματικότητα.
Οι ιστορίες δεν υπάρχουν μόνο στον φαντασιακό χώρο. Μπορούν να δημιουργήσουν επαφή με τον πραγματικό κόσμο. Όταν οι άνθρωποι διαβάζουν ή ακούνε την ίδια ιστορία, εισέρχονται σε ένα κοινό εικονικό σύμπαν. Αυτή η συλλογική εμπειρία μπορεί να οδηγήσει στη δημιουργία μιας κοινότητας στην πραγματική ζωή που βασίζεται σε συναντήσεις με αυτόν τον φαντασιακό χώρο.
© 2022 The New York Times Company and Liu Cixin
Το σύμπαν είναι μια ιστορία
Michelle Thaller, Αστρονόμος (Κέντρο Διαστημικών Πτήσεων Goddard της NASA), εκλαϊκευτής της επιστήμης
Το μυαλό του ανθρώπου έχει να κάνει με συνάψεις, τους συνδέσμους μεταξύ των νεύρων. Ένας νευρώνας μόνος του, μια σκέψη ή ένα γεγονός δεν σημαίνουν τίποτα. Είναι αυτοί οι σύνδεσμοι και οι χάρτες που δημιουργούν, οι οποίοι μας επιτρέπουν να αναλύουμε την πραγματικότητα. Πριν από χιλιάδες χρόνια, ίσως γύρω από μια φωτιά, οι πρώτοι αφηγητές πρέπει να είχαν ανακαλύψει την προηγουμένως κρυμμένη δύναμη του ανθρώπινου μυαλού. Σήμερα, κολλάμε σε ιστορίες σαν να πεινά γι’ αυτές ο εγκέφαλός μας. Μας επιτρέπουν να οργανώσουμε τη γνώση και να τη μεταδώσουμε σε άλλους. Η αφήγηση μπορεί κάλλιστα να είναι αυτό που μας έκανε να αποκτήσουμε πλήρη συνείδηση.
Μια ιστορία είναι μια κίνηση από ένα σημείο σε ένα άλλο, η οποία δίνει νόημα στα γεγονότα και τα περιστατικά που περιλαμβάνει. Αφήστε το αγαπημένο σας βιβλίο να ανοίξει σε οποιαδήποτε σελίδα και ρίξτε μια ματιά στην πρώτη πρόταση που βλέπετε. Αμέσως θα αποκτήσετε πρόσβαση στο σύνολο της ιστορίας. Θα ξέρετε ποια γεγονότα έχουν προηγηθεί, ποιος χαρακτήρας μιλάει και πώς θα τελειώσουν όλα. Μια ολότητα ύπαρξης μπορεί να κρύβεται σε ένα μόνο σημείο.
Η πραγματικότητα μπορεί να μην είναι τίποτε άλλο από συνδέσεις. Μπορεί να μην υπάρχουν γεγονότα ή μέρη, χώρος ή χρόνος όπως τα καταλαβαίνουμε. Το σύμπαν μπορεί να είναι παρόμοιο με ένα ολόγραμμα (όχι, αυτό δεν σημαίνει ότι βρισκόμαστε σε κάποιο είδος προσομοίωσης υπολογιστή) και η αντίληψή μας για τον χώρο και τον χρόνο μπορεί να είναι μέρος ενός ευρύτερου συνόλου που δεν γνωρίζουμε. Έκανα ένα ολόγραμμα στο κολέγιο: ένα γυάλινο πιάτο αλειμμένο με φωτοευαίσθητο τζελ. Ανέπτυξα μια εικόνα ενός μικρού βάζου με λουλούδια και θαύμασα το τρισδιάστατο εφέ, όταν έριξα ένα λέιζερ μέσα από το γυαλί γυρνώντας το πιάτο για να δω τα λουλούδια από διαφορετικές γωνίες. Τότε, ο εκπαιδευτής μου είπε να σπάσω το πιάτο μου με ένα σφυρί. Κοιτάζοντας μέσα από ένα μικρό, εύθραυστο θραύσμα του αρχικού γυαλιού, μπορούσα ακόμα να δω ολόκληρη την εικόνα. Κάθε σημείο ενός ολογράμματος περιέχει όλα τα υπόλοιπα μέρη.
Εδώ αποκαλύπτεται η βαθιά φύση των ιστοριών. Αυτό που σκεφτόμαστε ως ένα σύμπαν που εκτείνεται στον χώρο και τον χρόνο είναι ακριβώς το πώς οι πεπερασμένοι εγκέφαλοί μας αντιλαμβάνονται τη δομή μιας καθαρής σύνδεσης.
Μου αρέσει να πιστεύω ότι το σύμπαν είναι μια ιστορία που υπάρχει ταυτόχρονα από την αρχή μέχρι το τέλος. Η σελίδα έχει ανοίξει μέχρι αυτή τη στιγμή που βιώνετε τώρα, αλλά όλες οι άλλες σελίδες εξακολουθούν να υπάρχουν. Όλη η ιστορία βρίσκεται σε κάθε σημείο, ακόμα και στο μικροσκοπικό σημείο του χώρου και του χρόνου στο οποίο διαβάζετε αυτό το κείμενο. Είμαστε όλοι μαζί σε αυτή την ιστορία, για όλο τον χώρο και τον χρόνο. Ας προσπαθήσουμε να το κάνουμε να αξίζει.
© 2022 The New York Times Company and Michelle Thaller
Ο πιο καλοσυνάτος και καρτερικός μας σύντροφος
Fang Fang, Συγγραφέας, τιμημένη με το Βραβείο Λογοτεχνίας Lu Xun. Έργο της το βιβλίο «Wuhan Diary: dispatches from a quarantined city».
Όσο οι άνθρωποι αναπνέουν, θα μιλάνε, θα γράφουν και θα λένε ιστορίες. Ιστορίες υπήρχαν ακόμη και πριν η ανθρωπότητα αποκτήσει την ικανότητα να τις διηγείται. Η διάδραση μεταξύ των ζωών των ανθρώπων και των πρωτόγονων συναισθημάτων τους οδήγησε σίγουρα στη δημιουργία κάθε είδους ιστοριών. Μόλις οι άνθρωποι άρχισαν να αλληλεπιδρούν και να σχηματίζουν κοινωνικούς δεσμούς, αυτές οι ιστορίες άρχισαν να εμφανίζουν την παραστατικότητα και την πολυπλοκότητά τους, αποκαλύπτοντας σταδιακά τη λειτουργικότητά τους στην ψυχαγωγία και την εκπαίδευση.
Ανεξάρτητα από το στάδιο στο οποίο βρίσκεται η ανθρωπότητα, οι ιστορίες είναι πάντα δίπλα μας, γίνονται ο πιο καλοσυνάτος και καρτερικός μας σύντροφος. Από τις πρώτες μας στιγμές, ως μωρά που αρχίζουμε να μιμούμαστε ήχους, ακούμε ήδη με προσήλωση ιστορίες. Προέρχονται από την οικογένειά μας, από τους γείτονές μας, από τους αγρούς και τους δρόμους, από τα βιβλία. Από αυτές τις ιστορίες, μαθαίνουμε για αρχές όπως η δικαιοσύνη, για τελετουργίες, για τη φύση της σοφίας και τι σημαίνει να έχεις πίστη. Με αυτές μαθαίνουμε να ξεχωρίζουμε το καλό και το κακό, κατανοούμε τον πολιτισμό και την πνευματική καλλιέργεια, την ευφυΐα και την άγνοια.
Αν και ο τρόπος με τον οποίο μεταφέρονται οι ιστορίες μπορεί να αλλάξει με την πάροδο του χρόνου, ο πυρήνας τους παραμένει σταθερός. Σε κάθε στάδιο της ανθρώπινης ύπαρξης, βλέπουμε την επανάληψη ιστοριών με παρόμοια θέματα. Η γέννηση, τα γηρατειά, η αρρώστια και ο θάνατος, η λύπη του αποχωρισμού και η χαρά της επανένωσης: αυτές είναι παγκόσμιες εμπειρίες. Όμως, οι λεπτομέρειες του τρόπου προσέγγισης και αφήγησης αυτών των θεμάτων εξελίσσονται κατά τη διάρκεια διαφορετικών εποχών και αποκτούν διαφορετικές μορφές ανάλογα με τις συνθήκες, όπως το μορφωτικό επίπεδο, η φυλή και το φύλο.
Αμέτρητες μεμονωμένες ιστορίες συνενώνονται για να σχηματίσουν τη συλλογική ιστορία όλης της γνώσης και των συναισθημάτων των ανθρώπων. Μερικές ιστορίες είναι σύντομες, άλλες είναι μεγάλες και κάποιες είναι αμφίσημες και ελλιπείς -αλλά είναι όλες μέρος της εξέλιξής μας. Καθώς προχωράμε στη ζωή, γινόμαστε και εμείς αφηγητές. Καθώς οι ζωές μας ξεδιπλώνονται σαν σπείρα, έτσι και οι ιστορίες μας συνεχώς εξυψώνονται.
© 2022 The New York Times Company and Fang Fang
Ο κόσμος μας γίνεται μεγαλύτερος
Hikaru Nakamura, Grandmaster στο σκάκι, πέντε φορές πρωταθλητής των ΗΠΑ. Ο πιο δημοφιλής σκακιστής του Twitch και του YouTube.
Λέω ιστορίες γιατί, ως streamer του Twitch, πρέπει να είμαι διασκεδαστικός. Εκ πρώτης όψεως, οι άνθρωποι συντονίζονται στο κανάλι μου για να με παρακολουθούν να παίζω σκάκι, αν όμως δεν συνόδευα τις κινήσεις μου με μια ιστορία, θα ήμουν απλά ένα πρόγραμμα σε υπολογιστή. Πρέπει να ενισχύσω με -ή να δημιουργήσω- λίγο δράμα στο παιχνίδι για να διατηρήσω την προσοχή των θαυμαστών μου και να δημιουργήσω περισσότερο ενδιαφέρον.
Στις μεταδόσεις μου λέω ιστορίες για σκάκι, τουρνουά σκακιού, ιστορικά γεγονότα και παιχνίδια. Επίσης, βάζω τον εαυτό μου να συμμετέχει στην ιστορία του σκακιού. Εξάλλου, από την πείρα μου, μόνο μερικές εκατοντάδες άνθρωποι μπορούν να ανεχθούν μια στεγνή ανάλυση σκακιστικών κινήσεων, όμως εκατοντάδες χιλιάδες θέλουν να ακούσουν ότι ο αντίπαλος με κλώτσαγε συνέχεια κάτω από το τραπέζι ή ότι η ανάσα του ήταν τόσο φριχτή που μου αποσπούσε την προσοχή! Υπό αυτό το πρίσμα, η ιστορία του σκακιού είναι μια ευρύτερη ανθρώπινη ιστορία. Ακόμη και άτομα που δεν γνωρίζουν πολλά για το παιχνίδι, μπορούν να καταλάβουν έναν παίκτη που έχει αντιμετωπίσει έναν πανίσχυρο αντίπαλο, βίωσε μια οδυνηρή ήττα ή πέτυχε μια δραματική νίκη εκεί που δεν το περίμενε.
Για όσους αγαπάμε το σκάκι, ωστόσο, η αφήγηση ιστοριών για το παιχνίδι εξυπηρετεί έναν άλλο σκοπό. Η αφήγηση των αγώνων και των εμπειριών των σκακιστών επιτρέπει στους κατά τόπους συλλόγους να οραματίζονται έναν κόσμο πέρα από τον μικρό κύκλο των τακτικών αντιπάλων τους. Μπορούν να φανταστούν τον εαυτό τους ως μέρος μιας τεράστιας παγκόσμιας κοινότητας, που αποτελείται από πολύχρωμους, ταλαντούχους ανθρώπους, οι οποίοι μπορεί να μιλούν διαφορετικές γλώσσες και να προέρχονται από διαφορετικούς πολιτισμούς, μπορούν ωστόσο να επικοινωνούν μέσω των κινήσεών τους στη σκακιέρα.
Οι ιστορίες που λέω για το σκάκι μπορεί να αφορούν παγκόσμια θέματα, αλλά προέρχονται από έναν βαθιά προσωπικό χώρο. Όταν μιλάω για τους ανθρώπους που με δίδαξαν, που με εξέπληξαν, που μου μετέδωσαν ιδιαίτερες γνώσεις για το σκάκι, έρχομαι σε επαφή με το μέρος του εαυτού μου που αγαπά αυτό το παιχνίδι.
Αυτές οι ιστορίες με ενθαρρύνουν να αναζητήσω νέες ιδέες και πιο όμορφα θέματα στις σκακιστικές κινήσεις, ανακαλύπτοντας νέα πράγματα για το παιχνίδι -και για τον εαυτό μου.
© 2022 The New York Times Company and Hikaru Nakamura
Η κληρονομιά της ζωής
Naomi Watanabe, Κωμικός
Όσοι οι ανθρωποι, τόσες και οι ιστορίες. Θέλω να ακούσω και να μάθω όσο περισσότερες γίνεται. Ως καλλιτέχνης του σανιδιού και της οθόνης, συναναστρέφομαι με πολλούς διαφορετικούς τύπους ανθρώπων. Επιδιώκω να ακούω τις περιπέτειες όλων και να καταλαβαίνω πώς ζουν και τι αισθάνονται.
Οι ιστορίες προσφέρουν ευκαιρίες να δεις τον κόσμο με διαφορετικά μάτια. Ο καθένας μας βάζει στο τραπέζι ένα μοναδικό παρελθόν. Είναι μια πρόκληση να βγούμε από τη δική μας γυάλα και να συναντήσουμε άλλες οπτικές. Όμως, η ζωή είναι σύντομη, έτσι επιδιώκω να παίρνω στοιχεία από την οπτική όλων για ό,τι συμβαίνει στον κόσμο γύρω μου.
Η δική μου ιστορία δεν είναι φτιαγμένη μόνο από τις δικές μου εμπειρίες. Οι ιστορίες όλων πλέκονται με τη δική μου και γίνονται μέρος της. Αυτές οι ιστορίες των άλλων μάς βοηθούν να βρούμε σκοπό και πληρότητα στη ζωή μας -αν επιλέξουμε να μάθουμε από αυτές. Γι’ αυτό τον λόγο για μένα είναι πολύ σημαντικές οι διηγήσεις όλων.
Αυτά τα αφηγήματα μας επιτρέπουν να βγαίνουμε από τη σφαίρα του εαυτού μας και να βλέπουμε την πραγματικότητα με νέα ενέργεια. Σκεφτείτε ότι η ζωή είναι ένας μπουφές και τσιμπάμε μπουκίτσες απ’ όσα προσφέρει. Κάποιες φορές, μπορεί να σκεφτούμε: «Πρώτα ήθελα να φάω αυτό, αλλά τελικά προτιμώ να δοκιμάσω το άλλο». Αφήνουμε, λοιπόν, τον μπουφέ με ένα πιάτο γεμάτο λιχουδιές που υπό άλλες συνθήκες δεν θα δοκιμάζαμε. Αυτό συμβαίνει και με τις ζωές μας καθημερινά. Δυστυχώς, όμως, πολύ συχνά παρασυρόμαστε τόσο πολύ εστιάζοντας στη μεγάλη εικόνα, που ξεχνάμε τις μικρότερες αλλά εξίσου πολύτιμες στιγμές που διαμορφώνουν τις ιστορίες μας. Γι’ αυτό προσπαθώ να δημοσιεύω στο Instagram. Χρησιμοποιώ τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για να καταγράφω και να μοιράζομαι όσα συναντώ στην καθημερινότητά μου.
Οι ιστορίες είναι η κληρονομιά της ζωής. Ξετυλίγονται κάθε μέρα, κάθε λεπτό και κάθε δευτερόλεπτο. Οι ιστορίες μάς αφήνουν έναν πλούτο συλλογικών εμπειριών και αν επιλέξουμε να ανοίγουμε την καρδιά και το μυαλό μας σε αυτά τα πολύτιμα κειμήλια, οι ζωές μας θα γίνονται πολύ πιο πλούσιες.
© 2022 The New York Times Company and Naomi Watanabe
Η βασανισμένη κραυγή της ανθρώπινης κατάστασης
Christopher Wheeldon, Χορογράφος και σκηνοθέτης, πιο πρόσφατη δουλειά του το «MJ: The Musical»
Λέμε ιστορίες γιατί κάνουν ευκολότερη την κατανόηση της βαθύτερης αλήθειας, μέσα από μύθους, θρύλους και ιδέες. Επειδή η μουσική και η κίνηση είναι καθολικές, αρχέγονες, το κομμάτι του εαυτού μας που κατανοεί το πλαίσιο μιας ιστορίας διαφωτίζεται ιδιαιτέρως από τον χορό.
Κάποιος θα περίμενε ότι όλο το δράμα σε μια παράσταση μπαλέτου θα εκφραζόταν από τον συνδυασμό μουσικής και βημάτων. Όμως, ακόμα και μια στιγμή χωρίς κίνηση μπορεί να είναι εξίσου συγκλονιστική. Για παράδειγμα, η τρίτη πράξη της κλασικής παραγωγής του μπαλέτου «Ρωμαίος και Ιουλιέτα» του Sir Kenneth MacMillan. Μετά τον φόνο του Τυβάλτου από τον Ρωμαίο και ενώ η Ιουλιέτα είναι αντιμέτωπη με έναν αναγκαστικό γάμο με τον Πάρη, ο MacMillan επιλέγει την αδράνεια για να περιγράψει το μαρτύριο της Ιουλιέτας.
Αφού εξέφρασε τόσο επιδέξια τα θυελλώδη πάθη των πρωταγωνιστών μέσα από ένα πάντρεμα βημάτων κλασικού μπαλέτου με την παρτιτούρα του Sergei Prokofiev, ο MacMillan επιλέγει να μας δείξει τις στροβιλιζόμενες μηχανορραφίες του μυαλού της Ιουλιέτας απλά καθίζοντάς την στην άκρη του κρεβατιού της. Δεν κινείται, τα δάχτυλα των ποδιών της ακουμπούν μαζί στις πουέντ. Ακόμη και το βλέμμα της είναι απλανές, επιτρέποντας στη μουσική των εγχόρδων και των χάλκινων πνευστών να αφηγηθεί τις σκέψεις της Ιουλιέτας, καθώς ο συναισθηματικός της στροβιλισμός έρχεται στο επίκεντρο.
Κάθε πιρουέτα, κάθε κίνηση, μας φέρνει σε αυτή τη στιγμή όπου η ακινησία βασιλεύει. Είναι ένα πολύ ωραίο παράδειγμα του πώς η κίνηση -και οι ενδιάμεσες παύσεις- συνηχούν μαζί μας σε ένα βαθιά αισθαντικό επίπεδο. Ο χορός μπορεί να προκαλέσει φόβο, αγάπη ή χαρά, ή ακόμα και να εντρυφήσει στη βασανισμένη κραυγή της ανθρώπινης κατάστασης.
© 2022 The New York Times Company and Christopher Wheeldon
Έτσι ολοκληρώνουμε τους εαυτούς μας
Diana Gabaldon, Συγγραφέας. Το πιο πρόσφατο μυθιστόρημά της «Go Tell the Bees That I Am Gone», η 9η ενότητα της σειράς «Outlander».
Λέμε ιστορίες γιατί έχουμε ανάγκη τα μοτίβα. Όλοι με ρωτούν: «Πώς έφτασες από επιστήμονας να γίνεις μυθιστοριογράφος;». «Έγραψα ένα βιβλίο», απαντώ σηκώνοντας τους ώμους. «Δεν χρειάζεσαι πτυχίο».
Η τέχνη και η επιστήμη δεν είναι διαφορετικά πράγματα, είναι οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος. Κι αυτό που κάνει καλό έναν συγγραφέα ή οποιοδήποτε άλλο είδος καλλιτέχνη, είναι το ίδιο πράγμα που κάνει καλό έναν επιστήμονα: η ικανότητα να αντιλαμβάνεται μοτίβα μέσα σε αυτό που μοιάζει με χάος.
Ένας επιστήμονας παρατηρεί τον εξωτερικό κόσμο και εργάζεται περιγράφοντας μια μικρή ποσότητα χάους (για παράδειγμα, ένα οικοσύστημα, ένα πλανητικό σύστημα, έναν οργανισμό ή μοριακές δομές) και μαντεύοντας τα μοτίβα του. Ένας καλλιτέχνης κάνει κάτι παρόμοιο, αλλά αντλεί από τον εσωτερικό κόσμο του προσωπικού του χάους.
Τα μοτίβα είναι η λογική τόσο του υλικού όσο και του πνευματικού κόσμου και οι ιστορίες είναι το πώς κάνουμε αυτή τη λογική εμφανή ο ένας στον άλλο. Κάθε μοτίβο εξηγεί και συνδέει, συμπληρώνει ένα κενό και δίνει ένα σκαλοπάτι για κάτι περισσότερο.
Οι ιστορίες είναι ο τρόπος που ολοκληρώνουμε τους εαυτούς μας.
© 2022 The New York Times Company and Diana Gabaldon