H χώρα μας δεν διαθέτει αναπτυξιακή στρατηγική. Αυτό δεν είναι κάτι το νέο. Από τη δεκαετία του 1990, η υποχώρηση των δημόσιων πολιτικών και η ταύτιση της έννοιας της ανάπτυξης με την κυριαρχία συγκεκριμένων κλάδων, αλλά και συγκεκριμένων οικονομικών συμφερόντων, οδήγησαν σε μια λογική αυτόματου πιλότου.
Η συρρίκνωση της παραγωγικής βάσης και οι προκλήσεις της παγκοσμιοποίησης δεν απασχόλησαν σοβαρά την πολιτική ηγεσία της χώρας, η οποία προσκόμιζε ως αποδεικτικά επιτυχίας τον φθηνό δανεισμό, τη διόγκωση των υπηρεσιών (και ιδιαίτερα του χρηματοπιστωτικού τομέα) και την έκρηξη του εμπορικού ελλείμματος.
Τα όρια αυτής της αναπτυξιακής περιόδου φάνηκαν -με εξαιρετικά επώδυνο τρόπο- στη συντριβή της ελληνικής οικονομίας στα χρόνια της οικονομικής κρίσης και οδήγησαν στην επιβολή ενός βίαιου προγράμματος λιτότητας, στο οποίο απουσίαζε κάθε πραγματική συζήτηση για την «επόμενη μέρα». Η αναπτυξιακή στρατηγική παρέμεινε ένα θεωρητικό ζητούμενο, ενώ ο παραγωγικός ιστός της χώρας διαλυόταν από τα διαδοχικά αντικοινωνικά μέτρα δημοσιονομικής πειθάρχησης.
Η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ επιχείρησε μια ριζική αναστροφή. Σε εξαιρετικά δυσμενείς συνθήκες, κατάφερε να βάλει σε τάξη τα δημόσια οικονομικά, να προωθήσει μέτρα που σταμάτησαν τον κοινωνικό κατήφορο και, τέλος, να θέσει τις βάσεις για ένα νέο αναπτυξιακό υπόδειγμα. Προφανώς κάτι τέτοιο δεν μπορεί να επιτευχθεί μέσα σε μια τετραετία. Όμως, η συστηματική επένδυση στην ίδια τη λογική του σχεδίου -όπως φάνηκε στον θεσμό των Περιφερειακών Αναπτυξιακών Συνεδρίων για παράδειγμα- είχε αποτελέσματα. Το ιστορικό ρεκόρ των εξαγωγών το 2018 και η εκτίναξη των επενδύσεων την ίδια χρονιά πιστοποιούν του λόγου το αληθές.
Δεν είναι, όμως, μόνο θέμα ποσοτικό. Αυτό που πέτυχε ο ΣΥΡΙΖΑ ήταν να συνδυάσει την ποσοτική βελτίωση των δεικτών με την καταπολέμηση της κοινωνικής ανισότητας, με την προώθηση ριζοσπαστικών τομών σε συγκεκριμένους κλάδους και εντέλει τη διαμόρφωση ενός σχεδίου -πραγματικού σχεδίου- για την αναπτυξιακή προοπτική της χώρας. Όλα αυτά συμπυκνώθηκαν στην Εθνική Αναπτυξιακή Στρατηγική που εκπονήθηκε το 2018.
Αυτή η θετική παρακαταθήκη ξηλώνεται συστηματικά από το 2019. Η Νέα Δημοκρατία επανέφερε τη χώρα σε μια γνώριμη τροχιά: παλαιοκομματικού τύπου παροχές, άναρχη ανάπτυξη και ταύτιση της έννοιας του αναπτυξιακού σχεδίου με τα συμφέροντα μεγάλων και ισχυρών επιχειρηματικών ομίλων. Τα αποτελέσματα είναι ήδη ορατά. Η χώρα μας χάνει την ιστορική ευκαιρία να χρησιμοποιήσει τους πολύτιμους πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης για την προώθηση ενός νέου παραγωγικού μοντέλου. Την ίδια στιγμή, η ελληνική βιομηχανία γονατίζει κάτω από το βάρος της επιβάρυνσής της με το αυξημένο ενεργειακό κόστος. Παράλληλα, οι ανισότητες εντείνονται. Οι ρυθμοί της ανάπτυξης εξαϋλώνονται στην πράξη: ο πληθωρισμός ροκανίζει το εισόδημα των πολιτών, αποδιαρθρώνει την παραγωγική βάση της χώρας, οδηγεί υγιείς και δυναμικές επιχειρήσεις σε αδιέξοδο.
Προφανώς η παγκόσμια οικονομική δοκιμασία δεν είναι αποκλειστικά ελληνική υπόθεση. Για την κυβέρνηση Μητσοτάκη, όμως, η αυτονόητη αυτή παραδοχή έχει μετατραπεί σε επιχείρημα για τις αδράνειες και τις καταστροφικές της επιλογές. Το αντίθετο θα έπρεπε να συμβαίνει. Οι διαστάσεις και η ένταση της παγκόσμιας οικονομικής και ενεργειακής κρίσης θα έπρεπε να οδηγήσουν στη συνειδητοποίηση ότι το παραγωγικό μοντέλο της χώρας μας και η απουσία αναπτυξιακής στρατηγικής μάς οδηγούν σε ένα νέο κύκλο διαδοχικών κρίσεων.
Η Ελλάδα, δυστυχώς, τα τελευταία χρόνια δεν συγχρονίζεται με τις προοδευτικές πολιτικές που κυρίως στις Ηνωμένες Πολιτείες και εν μέρει στην Ευρωπαϊκή Ένωση επιχειρούν να υπερβούν τα αδιέξοδα του σήμερα, μέσα από την επένδυση στην ενίσχυση και διεύρυνση της παραγωγικής βάσης.
Δεν έχουμε την πολυτέλεια της αναμονής. Οι εκλογές του 2023 θα πρέπει να είναι η αφετηρία για μια νέα εποχή επένδυσης στις δυνατότητες των ανθρώπων και των παραγωγικών δυνάμεων της χώρας. Αυτό βεβαίως προϋποθέτει τη λήψη άμεσων μέτρων για την ανάσχεση του κύματος της ακρίβειας. Θα είναι, όμως, μετέωρη αυτή η προσπάθεια, αν μείνουμε μόνο εκεί. Η δίκαιη και συμπεριληπτική ανάπτυξη είναι ο στρατηγικός μας στόχος. Και η δίκαιη ανάπτυξη είναι η ανάπτυξη με συγκεκριμένο σχέδιο: στήριξη και ενδυνάμωση των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων, στροφή στην παραγωγική βάση (βιομηχανία, μεταποίηση, αγροτική παραγωγή), επένδυση στην έρευνα και στην καινοτομία.
Η ανακύκλωση του παλιού και πλέον οριστικά αποτυχημένου μοντέλου θα είναι καταστροφική. Εμείς από την πλευρά μας φιλοδοξούμε να εκφράσουμε εκείνες και εκείνους που αντιλαμβάνονται ότι δεν μπορούμε να συνεχίσουμε με τον ίδιο τρόπο και ότι έχουμε τις δυνατότητες για μια αναπτυξιακή προοπτική με κανόνες και δικαιοσύνη για όλους. Γιατί η ανάπτυξη δεν είναι μια ουδέτερη έννοια. Είναι το εργαλείο για έναν δικαιότερο και ασφαλέστερο κόσμο.
Το κτίριο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στις Βρυξέλλες, καλυμμένο με banner για την προβολή του Ταμείου Ανάκαμψης & Ανθεκτικότητας. Η Ελλάδα, δυστυχώς, χάνει την ιστορική ευκαιρία να χρησιμοποιήσει τους πολύτιμους πόρους του για την προώθηση ενός νέου παραγωγικού μοντέλου.
*Ο κ. Αλέξης Χαρίτσης είναι Βουλευτής - Τομεάρχης Ανάπτυξης και Επενδύσεων ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ.