«Η δημογραφία είναι το πεπρωμένο». Πρόκειται για μια φράση που συχνά αποδίδεται στον Γάλλο φιλόσοφο Auguste Comte, η οποία υποδηλώνει ότι μεγάλο μέρος του μέλλοντος είναι προδιαγεγραμμένο από τις πολύ απλές γραμμές τάσης των πληθυσμών.
Θέλετε να καταλάβετε πώς θα αλλάξει η δυναμική ισχύος μεταξύ των ΗΠΑ και της Κίνας τα επόμενα 20 χρόνια; Ένας οικονομολόγος θα σας έλεγε να κοιτάξετε τα δημογραφικά στοιχεία των δύο χωρών: η οικονομία της Κίνας είναι πιθανό να ξεπεράσει την οικονομία των ΗΠΑ μέχρι το 2028, αλλά να παραμείνει μικρότερη σε κατά κεφαλήν δείκτες.
Θέλετε να μάθετε πόσο λίθιο θα χρειαστεί να εξορύξουμε για να φτιάξουμε μπαταρίες τα επόμενα 20 χρόνια; Η δημογραφία θα δώσει πιθανότατα την απάντηση: είναι πιθανό να χρειαστούμε 13 έως 42 φορές την ποσότητα που χρησιμοποιούμε σήμερα, σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας.
Και πάει λέγοντας.
Μπορεί να είναι ανόητο να προσπαθούμε να προβλέψουμε το μέλλον. Αλλά η χρήση δημογραφικών δεδομένων για να αξιολογήσουμε τις ευκαιρίες και τις προκλήσεις στις επόμενες δύο δεκαετίες είναι κάτι που οι επιχειρηματίες και οι πολιτικοί ηγέτες δεν κάνουν αρκετά. Είμαστε όλοι πολύ απορροφημένοι στο εδώ και τώρα, στο επόμενο τρίμηνο και στο επόμενο έτος. Φυσικά, τα δημογραφικά στοιχεία δεν μπορούν να προβλέψουν πανδημίες ή άλλες κρίσεις. Αλλά όσο κοσμογονικά κι αν μοιάζουν όταν συμβαίνουν, τέτοια γεγονότα είναι σπάνια.
Όταν το DealBook άρχισε να εκδίδεται πριν από 20 χρόνια, μετά την 11η Σεπτεμβρίου, οι προβλέψεις έλεγαν ότι τα ταξίδια ίσως περιορίζονταν για πάντα. Είναι αλήθεια ότι τα αεροπορικά ταξίδια μπορεί να άλλαξαν για πάντα μετά τις επιθέσεις, αλλά μέσα σε λίγους μήνες οι αεροπορικές μετακινήσεις επανήλθαν σε ανοδική τροχιά. Γιατί; Δημογραφικά στοιχεία. Περισσότεροι άνθρωποι σε όλο τον κόσμο είχαν μεγαλύτερο διαθέσιμο εισόδημα και επέλεγαν όλο και περισσότερο να ζουν πιο κοντά σε πόλεις με καλύτερη πρόσβαση σε αεροδρόμια. Αυτό, σε συνδυασμό με την κοινωνικότητα που χαρακτηρίζει το είδος μας, δηλαδή ότι οι άνθρωποι θέλουν να βρίσκονται κοντά σε άλλους ανθρώπους, κάνει την πρόβλεψη ορισμένων στοιχεί-ων του μέλλοντος κάτι σαν μαθηματική άσκηση.
Μια πτυχή του μέλλοντος, όπου τα δημογραφικά στοιχεία δεν μπορούν να βοηθήσουν στην πρόβλεψη, είναι οι τεχνολογικές καινοτομίες. Αλλά ακόμη κι αυτές έχουν βραδύτερο αντίκτυπο στην καθημερινότητα απ’ ό,τι εκτιμούμε μερικές φορές. Ο Peter Thiel είπε το 2013 την περίφημη φράση «Θέλαμε ιπτάμενα αυτοκίνητα. Αλλά πήραμε 140 χαρακτήρες» -αντί για μια εκπληκτική εφεύρεση, βολευτήκαμε με το Twitter.
Τι θα ακολουθήσει, λοιπόν; Αν ξυπνούσατε σε 20 χρόνια από τώρα, στο 2041, τι θα ήταν διαφορετικό; Ακολουθούν μερικές ιδέες που βασίζονται σε αριθμούς και δεν απαιτούν τη χρήση… κρυστάλλινης σφαίρας:
• Περίπου το 70% του παγκόσμιου πληθυσμού αναμένεται να ζει σε αστικές περιοχές μέχρι το 2050, σύμφωνα με στοιχεία των Ηνωμένων Εθνών. Αυτό σημαίνει ότι οι περισσότερες πόλεις θα χρειαστούν καλύτερες και πιο εκτεταμένες υποδομές. Οι δρόμοι, οι δημόσιες συγκοινωνίες και η διαχείριση των αποβλήτων θα χρειαστούν μαζική επέκταση και αναβάθμιση. Ο μέσος άνθρωπος παράγει 4,9 κιλά απορριμμάτων τη μέρα από τα 3,66 κιλά το 1980. Αλλά εδώ υπάρχει μια τάση που πηγαίνει προς την αντίθετη κατεύθυνση ως αποτέλεσμα της τεχνολογίας: το χαρτί και το χαρτόνι μειώθηκαν από 87,7 εκατομμύρια τόνους το 2000 σε 67,4 εκατομμύρια τόνους το 2018, σύμφωνα με την Υπηρεσία Προστασίας Περιβάλλοντος των ΗΠΑ.
• Θα χρειαστούμε επίσης περισσότερη ενέργεια. Η Αμερικανική Υπηρεσία Ενεργειακών Πληροφοριών (U.S. Energy Information Administration) προβλέπει ότι ο κόσμος θα χρειάζεται περίπου 28% περισσότερη ενέργεια το 2040 απ’ ό,τι το 2015, με βάση τον αριθμό των κατοίκων της χώρας και τα καταναλωτικά πρότυπα -με την τρέχουσα πορεία μας, περίπου το 42% της ηλεκτρικής ενέργειας στις ΗΠΑ θα προέρχεται από ανανεώσιμες πηγές.
• Πού θα παράγεται αυτή η ηλεκτρική ενέργεια; Η ηλιακή ενέργεια θα μπορούσε να παράγεται σε μεγάλες έρημες εκτάσεις και να μεταφέρεται στα πληθυσμιακά κέντρα, μια ιδέα που ο Elon Musk έθεσε για την Κίνα πριν από 5 χρόνια. Η Κίνα έχει «μια τεράστια έκταση γης, μεγάλο μέρος της οποίας είναι σχεδόν ακατοίκητο», είπε, σημειώνοντας ότι το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού της Κίνας είναι συγκεντρωμένο σε παράκτιες πόλεις. «Έτσι, θα μπορούσατε εύκολα να τροφοδοτήσετε όλη την Κίνα με ηλιακή ενέργεια».
• Μια άλλη τάση που, όπως και οι αυξανόμενες ενεργειακές ανάγκες, δεν είναι νέα και δεν πρόκειται να εξαφανιστεί: τα πάντα κατά παραγγελία. Η τεχνολογία μάς έχει οδηγήσει στο να περιμένουμε ότι τα αγαθά και οι υπηρεσίες θα μας παραδίδονται με το πάτημα ενός κουμπιού, μέσα σε λίγα λεπτά. Αυτό θα μπορούσε να αλλάξει την ακίνητη περιουσία, ιδίως τον χώρο στις πόλεις που σήμερα χρησιμοποιείται για το λιανικό εμπόριο. Καθώς οι εταιρείες εργάζονται προς την κατεύθυνση των άμεσων παραδόσεων, θα πρέπει να αποθηκεύουν αντικείμενα όλο και πιο κοντά στους πελάτες. Επενδυτές ακινήτων μελετούν ήδη σχέδια για μίνι αποθήκες σε κάθε οικοδομικό τετράγωνο. Και η πυκνότητα των ανθρώπων στις πόλεις είναι πιθανό να επηρεάσει τη γεωργία και την παράδοση τροφίμων. Για να φτάνουν τα φρέσκα προϊόντα στους πελάτες γρήγορα, η κάθετη καλλιέργεια -σε εσωτερικούς χώρους, σε ελεγχόμενα περιβάλλοντα- θα μπορούσε να μετατραπεί από όνειρο που έχουν κάποιες νεοφυείς επιχειρήσεις σε μια νέα πραγματικότητα.
• Και θα αυξηθεί το προσδόκιμο ζωής. Στις ΗΠΑ, είναι πιθανό να ζούμε μέχρι τα 82,4 έτη, αντί για 79,1 έτη σήμερα, όπως προβλέπουν τα Ηνωμένα Έθνη. Αυτό είναι καλό για τις εταιρείες υγειονομικής περίθαλψης και άλλες που απευθύνονται σε ηλικιωμένους. Αλλά το να ζούμε τρία χρόνια πε-ρισσότερο θα είναι πιο ακριβό, γεγονός που θα έχει επιπτώσεις τόσο στην εργασία όσο και στην αποταμίευση. Σύμφωνα με το Urban Institute, οι κυβερνητικές «προβλέψεις δείχνουν ότι θα υπάρχουν 2,1 εργαζόμενοι ανά δικαιούχο κοινωνικής ασφάλισης το 2040, από 3,7 το 1970».
• Οι επιχειρηματίες, οι ηγέτες της βιομηχανίας και οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής εργάζονται ήδη για την επίλυση ορισμένων από τα προβλήματα που τα δημογραφικά δεδομένα υποδηλώνουν ότι έχουμε μπροστά μας, είτε πρόκειται για την εξεύρεση τρόπων παροχής κινήτρων στους αγρότες για τη δέσμευση του άνθρακα, είτε για τη χρήση της ασφάλισης ως εργαλείου για τη μείωση της παραγωγής άνθρακα, είτε για την επανεφεύρεση των κινητήρων που τροφοδοτούν τη βαριά βιομηχανία, ώστε να χρησιμοποιούν λιγότερη ενέργεια, είτε για τη σύνταξη νόμων που βοηθούν στη ρύθμιση των κωδίκων πληροφορικής.
Τι γίνεται με το metaverse; Ή με την τεχνολογία κρυπτογράφησης; Ή με τα ρομπότ που θα πάρουν τις δουλειές μας; Ή με την τεχνητή νοημοσύνη που θα καταλάβει τα πάντα; Tα δημογραφικά στοιχεία δεν μπορούν να απαντήσουν σε αυτά τα ερωτήματα. Όλα αυτά τα πράγματα μπορεί να συμβούν, αλλά η ζωή το 2041 μπορεί επίσης να μοιάζει πολύ με τη σημερινή -ίσως με εξαίρεση τα ιπτάμενα αυτοκίνητα.
*Ο Andrew Ross Sorkin είναι αρθρογράφος, ιδρυτής και αρχισυντάκτης του DealBook. Συμπαρουσιαστής της εκπομπής «Squawk Box» του CNBC και συγγραφέας του βιβλίου «Too Big to Fail». Συνδημιουργός της δραματικής σειράς «Billions» του Showtime.