Μετά το τέλος της πανδημίας θα έχουμε το ακριβές αποτύπωμα για την τουριστική βιομηχανία της χώρας, εκτιμά ο κ. Σπύρος Διβάνης, CEO του Ομίλου Divani Collection Hotels. Ακόμα, επισημαίνει το έλλειμμα κατάλληλα εκπαιδευμένων εργαζόμενων με ευθύνη του κράτους, ενώ εξηγεί γιατί είναι προβληματική, αν και νομοτελειακή, η εισβολή ξένων funds στον κλάδο των ξενοδοχείων.
Το 2021, όπως αποτυπώνεται και στα επίσημα στοιχεία, θα κλείσει με επιδόσεις καλύτερες από τις αναμενόμενες για τον ελληνικό τουρισμό και με την Ελλάδα να έχει κερδίσει την εμπιστοσύνη των ταξιδιωτών, χάρη στην καλή διαχείριση της πανδημίας. Ποιο είναι πλέον το στοίχημα του ελληνικού τουρισμού για το 2022 και ποια θεωρείτε μεγαλύτερη πρόκληση για το μέλλον;
Νομίζω ότι είναι λάθος βάση να κάνει κάποιος συγκρίσεις για τις τουριστικές επιδόσεις της χώρας, τις χρονιές που ο πλανήτης ταλαιπωρείται από την πανδημία. Το μόνο ασφαλές συμπέρασμα είναι ότι η επιθυμία του κόσμου για ταξίδια είναι μεγαλύτερη από ποτέ και μετά το τέλος της πανδημίας θα φανεί ποιες χώρες με ώριμο και ολοκληρωμένο προϊόν θα μπορέσουν να κατοχυρώσουν μεγαλύτερο κομμάτι αυτής της ανάπτυξης, ξεκινώντας από το 2022, που ευελπιστούμε ότι θα έχουμε επιστρέψει σε μεγάλο βαθμό στην κανονικότητα.
Στόχο τόσο της ελληνικής κυβέρνησης όσο και των επιχειρηματιών αποτελεί η προσέλκυση ταξιδιωτών υψηλού εισοδηματικού επιπέδου. Ωστόσο, είναι κοινή παραδοχή ότι υπάρχει πρόβλημα όσον αφορά την εκπαίδευση και την κατάρτιση των εργαζομένων, ειδικά όταν πρόκειται για την εξυπηρέτηση τουριστών υψηλής δαπάνης. Μήπως θα πρέπει να αναλάβει δράση και ο ίδιος ο κλάδος μέσω πρωτοβουλιών που θα στοχεύουν στην καλύτερη κατάρτιση των εργαζομένων του;
Δυστυχώς, η ελληνική πολιτεία, που έχει και την ευθύνη για την κατάρτιση του εργατικού δυναμικού που χρειάζεται για να καλύπτει τις ανάγκες της οικονομίας της χώρας, έχει παραμελήσει πλήρως την τουριστική εκπαίδευση τα τελευταία χρόνια. Δυστυχώς, έχει κακώς επικρατήσει η άκρως λανθασμένη άποψη ότι ο τουρισμός στη χώρα έχει αποκτήσει μια δυναμική πλέον και δουλεύει από μόνος του. Βέβαια, δεν βοηθά καθόλου και η θέση που έχει το Υπουργείο Τουρισμού στην κυβερνητική ιεραρχία, καθώς και η σύγκρουση συναρμοδιοτήτων με άλλα υπουργεία όπως στον τομέα της εκπαίδευσης.
Θα ήθελα να επισημάνω τον ρόλο των τουριστικών σχολών και τη δημιουργία πολλών αξιόλογων στελεχών τα πρώτα χρόνια ανάπτυξης του τουρισμού στη χώρα, που, αν λειτουργούσαν με τον ίδιο τρόπο και σήμερα, θα βοηθούσαν σημαντικά.
Υπάρχουν στην Ελλάδα τουριστικές εταιρείες που επενδύουν στην εκπαίδευση του προσωπικού τους, αλλά βασική προϋπόθεση για να μπορούν να το κάνουν, είναι να διαθέτουν αξιόλογο μέγεθος.
Πολλές ξενοδοχειακές επιχειρήσεις τα προηγούμενα χρόνια βρέθηκαν υπερχρεωμένες εξαιτίας της οικονομικής κρίσης, με αποτέλεσμα σήμερα κάποιες να βρίσκονται στα χέρια εταιρειών διαχείρισης μη εξυπηρετούμενων δανείων και να βγαίνουν σε πλειστηριασμό. Εκτιμάτε ότι η υγειονομική κρίση θα ενεργοποιήσει ένα νέο κύμα;
Σε μια ελεύθερη αγορά δημιουργούνται και προβλήματα όπως αυτά των υπερδανεισμένων επιχειρήσεων, μεταξύ των οποίων και τουριστικών.
Στον χώρο μας, η δημιουργία τέτοιων επιχειρήσεων οφείλεται και στην έλλειψη εμπειρίας των τραπεζικών στελεχών, που δεν μπορούσαν να ερμηνεύσουν σωστά και αξιοκρατικά αν ένα business plan μιας τουριστικής επιχείρησης ήταν αξιόπιστο. Έτσι, με το στερεότυπο «τουρισμός είναι, καλά θα πάει», δόθηκαν υπέρμετρες χρηματοδοτήσεις.
Είναι σίγουρο ότι η πανδημία έβαλε σε αναμονή κάποια από τα χρηματοοικονομικά προβλήματα των τουριστικών επιχειρήσεων και ταυτόχρονα δημιούργησε επιπλέον ανάγκες λόγω ασφυκτικής έλλειψης cash flow για μεγάλη χρονική περίοδο. Είναι βέβαιο, όμως, ότι η αγορά θα δώσει αργά ή γρήγορα τη λύση και σε αυτό το πρόβλημα, επισπεύδοντας αλλαγές ιδιοκτησίας με διάφορους τρόπους.
Θεωρείτε ότι η επέλαση των ξένων funds στον ξενοδοχειακό κλάδο εντείνει τον ανταγωνισμό; Φοβάστε ενδεχόμενο αφελληνισμού του κλάδου;
Η επέλαση των funds και στην αγορά των ξενοδοχείων ήταν νομοτελειακό να συμβεί όπως συνέβη και σε άλλους κλάδους πριν. Η πιθανότητα αφελληνισμού του κλάδου προέκυψε κυρίως λόγω της παγκοσμιοποίησης και γιατί η χώρα είναι ελκυστική για τα ξένα επενδυτικά κεφάλαια - όχι λόγω της πανδημίας.
Γενικά, το πρόβλημα με την εξαγορά επιχειρήσεων από επενδυτικά funds είναι ότι έχουν μικρό ορίζοντα διακράτησης της επένδυσης και συνεπώς δεν είναι σίγουρο ότι ενισχύουν την ανταγωνιστικότητα του κλάδου με δημιουργία νέων σύγχρονων προϊόντων, αλλά μια άλλης μορφής προσωρινή μόχλευση, με μόνο στόχο την αποκόμιση γρήγορου οικονομικού οφέλους.
Ποια είναι τα μελλοντικά επιχειρηματικά σας σχέδια; Πού έχετε βάλει τον πήχη; Θα κάνετε χρήση του Ταμείου Ανάκαμψης ως εργαλείου χρηματοδότησης;
Ο σχεδιασμός του ελληνικού προγράμματος για το Ταμείο Ανάκαμψης δεν είμαι σίγουρος ότι προσφέρει δυνατότητες για άντληση κεφαλαίων από τουριστικές επενδύσεις παρά μόνο αν γίνει αμιγώς σε συνάρτηση με τους 4 πυλώνες του προγράμματος, κάτι που δεν είναι εύκολο.
Λειτουργούμε ως εταιρεία 62 χρόνια και στόχος μας είναι να διατηρούμε έναν σύγχρονο ανταγωνιστικό ξενοδοχειακό όμιλο, επενδύοντας συνεχώς στην αναβάθμισή του με προσεκτικά βήματα, ώστε να δίνουμε ένα προϊόν που είναι σεβαστό και αναγνωρίσιμο από τους πελάτες του στο εξωτερικό και το εσωτερικό, που κάνει υπερήφανους τους εργαζομένους του, που τυγχάνει αναγνώρισης από τους συνεργάτες μας και που, τέλος, προσδίδει υπεραξία στους μετόχους του.