Τον Μάιο του 2020, με την πανδημία να έχει εκτοξεύσει τα επίπεδα άγχους όλων στα ύψη, μια εταιρεία διαδικτυακής πώλησης παιδικών ρούχων με την ονομασία Primary ξεκίνησε ένα πείραμα που ήλπιζε ότι θα προστατεύσει το προσωπικό της από την εξάντληση: έδινε σε όλους ρεπό τις Παρασκευές. Μέχρι τον Δεκέμβριο, το νέο πρόγραμμα λειτούργησε τόσο καλά που η Primary αποφάσισε να το παρατείνει επ’ αόριστον.
Δεν έχουν γίνει περικοπές στους μισθούς των 60 υπαλλήλων της Primary και δεν τους έχει ζητηθεί να δουλέψουν περισσότερες ώρες στις τέσσερις ημέρες που εργάζονται. Κατά περίπτωση μπορεί να δουλέψουν κάποιες Παρασκευές, αλλά χωρίς να είναι υποχρεωμένοι, και τη μέρα αυτή δεν γίνονται συσκέψεις. Οι Πέμπτες έχουν γίνει γνωστές ως «Friday junior» («Μικρή Παρασκευή») και «Thriday» (κάτι σαν «Τριήμερη»).
Ένα μεγάλο πλεονέκτημα, δήλωσε ο επικεφαλής της Primary, Cap Watkins, είναι ότι «οι άνθρωποι επιστρέφουν με γεμάτες μπαταρίες τη Δευτέρα». Το ποσοστό παραιτήσεων έχει μειωθεί ελαφρώς, στο 7% το 2021, σε μια χρονιά που οι εργαζόμενοι στις ΗΠΑ εγκαταλείπουν τις δουλειές τους σε ποσοστά-ρεκόρ.
Η Primary είναι μέρος του τελευταίου κύματος πειραματισμού με ένα πρόγραμμα εργασίας που προτείνεται εδώ και δεκαετίες, αλλά ποτέ δεν υιοθετήθηκε ευρέως. Με γνώμονα τις ευέλικτες ρυθμίσεις εργασίας και τα bonus-ρεπό που καθιερώθηκαν κατά τη διάρκεια της πανδημίας, την ανησυχία για την εξάντληση και για την ενίσχυση των εργαζομένων σε μια σφιχτή αγορά εργασίας, οι εταιρείες υιοθετούν μια μικρότερη εβδομάδα εργασίας.
Η Kickstarter, η Shake Shack και η μονάδα της Unilever στη Νέα Ζηλανδία συγκαταλέγονται στις εταιρείες που έχουν πειραματιστεί με την τετραήμερη εβδομάδα εργασίας ή έχουν ανακοινώσει ανάλογα σχέδια. Και αφού ένα πείραμα στην Ισλανδία υποστήριξε την ιδέα ότι το σύστημα βελτιώνει την ευημερία των εργαζομένων χωρίς να μειώνει τη συνολική αποδοτικότητα μιας εταιρείας, η πλειονότητα των εργαζομένων στη χώρα εργάζεται ήδη τέσσερις ημέρες την εβδομάδα ή θα αποκτήσει σύντομα το δικαίωμα να το κάνει.
Μια... παλιά ιστορία
Στο παρελθόν, οι εβδομάδες τεσσάρων εργάσιμων ημερών είχαν πλησιάσει… βασανιστικά πολύ κοντά στο να γίνουν πραγματικότητα. Το 1956, ο τότε αντιπρόεδρος των ΗΠΑ Richard Nixon είχε προβλέψει ότι θα επικρατήσει η τετραήμερη εβδομάδα εργασίας στο «όχι πολύ μακρινό μέλλον».
Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Jimmy Carter, το 1977, είχε δηλώσει ότι η τετραήμερη εβδομάδα εργασίας θα εξοικονομούσε ενέργεια εν μέσω της πετρελαϊκής κρίσης και σκέφτηκε να παροτρύνει τις εταιρείες να την υιοθετήσουν. Το 1978, η «Washington Post» διακήρυττε: «Από τις αρχές της δεκαετίας του 1970, η τετραήμερη εβδομάδα εργασίας έμοιαζε να είναι προ των πυλών, αλλά αυτή τη φορά φαίνεται να γίνεται πραγματικότητα».
Την ίδια χρονιά, ο Douglas Fraser, πρόεδρος της United Auto Workers (Ένωση Εργαζομένων στην Αυτοκινητοβιομηχανία), δήλωνε ότι η μικρότερη εργάσιμη ε-βδομάδα ήταν «απολύτως αναπόφευκτη».
Τι συνέβη, όμως; Πιθανότατα η οικονομική στασιμότητα και η ύφεση στις δεκαετίες του 1970 και του 1980 υπονόμευσαν κάθε δυναμική, όπως και η εστίαση των επιχειρήσεων στην αποτελεσματικότητα, η παγκοσμιοποίηση των αγορών και η φθίνουσα ισχύς των εργατικών σωματείων. Μια μελέτη της Gallup τον Μάρτιο του 2020 διαπίστωσε ότι μόλις το 5% των εργαζομένων στις ΗΠΑ εργάζονται συνήθως τέσσερις ημέρες.
Αλλά οι συνθήκες τώρα έχουν δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για ένα μέλλον όπου τέτοια προγράμματα θα είναι κοινά. Περίπου το 1% του ενεργού πληθυσμού της Ισλανδίας συμμετείχε στα πιλοτικά προγράμματα για μικρότερες εργάσιμες εβδομάδες έναντι ίσης αμοιβής, τα οποία εφαρμόστηκαν για αρκετά χρόνια, ξεκινώντας από το 2015. «Οι δοκιμές ήταν επιτυχείς», καταλήγει πρόσφατη ερευνητική έκθεση για το πείραμα.
«Οι εργαζόμενοι που συμμετείχαν, ανέλαβαν λιγότερες ώρες εργασίας και ήταν περισσότερο ικανοποιημένοι με τη δουλειά τους, είχαν πιο ισορροπημένη επαγγελματική και προσωπική ζωή και έδειχναν εντονότερο πνεύμα συνεργασίας στον χώρο εργασίας - και όλα αυτά διατηρώντας τα ίδια πρότυπα απόδοσης και παραγωγικότητας».
Η τετραήμερη εβδομάδα εργασίας μπορεί να διευκολύνει όσους έχουν την ευθύνη για τη φροντίδα άλλων ανθρώπων, συμπεριλαμβανομένων των γονέων, να συνδυάζουν τις υποχρεώσεις τους και να τις καλύπτουν καλύτερα. Και η επιπλέον μέρα ανάπαυσης σημαίνει λιγότερες ημέρες μετακίνησης, το οποίο εξοικονομεί χρόνο και μειώνει τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις των μετακινήσεων.
Στο ισλανδικό πείραμα αναφέρθηκε ένα μειονέκτημα: ήταν πιο δύσκολο για τους διευθυντές να προγραμματίσουν ομαδικές δραστηριότητες, όπως ημέρες εκπαίδευσης ή αποχαιρετιστήρια πάρτι για το προσωπικό που αποχωρεί. Ορισμένοι εργαζόμενοι ανέφεραν επίσης ότι, λόγω του πιο πιεστικού ρυθμού δουλειάς, ήταν πιο δύσκολο να επικοινωνούν για διάφορα ζητήματα με τους συναδέλφους τους ανάμεσα στις βάρδιες.
Ένας κίνδυνος
Η μελέτη της Gallup διαπίστωσε ότι οι άνθρωποι που εργάζονταν τέσσερις μέρες την εβδομάδα είχαν σημαντικά υψηλότερα επίπεδα ικανοποίησης και ήταν λιγότερο πιθανό να αισθάνονται χρόνια εξάντληση. Αλλά επίσης συνδέονταν λιγότερο με τον οργανισμό για τον οποίο εργάζονταν και γίνονταν πιο παθητικοί.
«Δουλεύοντας λιγότερες μέρες την εβδομάδα, οι εργαζόμενοι που ήδη αισθάνονται αποκομμένοι από τον εργοδότη, την ομάδα ή τον διευθυντή τους, είναι πιο πιθανό να απομακρυνθούν ακόμη περισσότερο -δηλαδή από εκεί που ανέχονται απλώς τη δουλειά τους, να φτάνουν στο σημείο να τη μισούν», έγραψαν οι Jim Harter και Ryan Pendell της Gallup. Αυτό είναι ιδιαίτερα προβληματικό για τις εταιρείες που εξαρτώνται από τη διατήρηση μιας κρίσιμης μάζας πεπειραμένων εργαζομένων.
Ο Jim Harter, επικεφαλής επιστήμονας της Gallup για την πρακτική διαχείρισης του εργασιακού χώρου, δήλωσε σε συνέντευξή του ότι ένας καλός διευθυντής μπορεί να αντισταθμίσει οποιαδήποτε τάση φυγής. Η σύστασή του, ωστόσο, θα ήταν οι εταιρείες να προσφέρουν ευέλικτα ωράρια αντί για τετραήμερες εβδομάδες εργασίας, έτσι ώστε οι εργαζόμενοι να μπορούν να προσαρμόζουν το ωράριό τους στις προσωπικές τους ανάγκες.
Προσαρμοστείτε
Ένα άλλο συχνό ερώτημα είναι κατά πόσο η τετραήμερη εργασία είναι πρακτική που ταιριάζει σε κάθε επιχείρηση, συμπεριλαμβανομένων εταιρειών όπως τα δικηγορικά γραφεία, που ακολουθούν τις ανάγκες των πελατών τους οποτεδήποτε παρίσταται σχετική ανάγκη. Το δικηγορικό γραφείο Kromann Reumert, στην Κοπεγχάγη της Δανίας, υιοθέτησε πέρσι μια ευέλικτη πολιτική, βάσει της οποίας κάποιοι υπάλληλοι έχουν τετραήμερη εβδομάδα εργασίας, αν και οι συνολικές ώρες δεν μειώνονται γενικά.
«Αν είναι δυνατόν να παίρνετε ρεπό κατά τη διάρκεια του Σαββατοκύριακου, φυσικά είναι δυνατόν να παίρνετε μισή ή ολόκληρη μέρα ρεπό και κατά τη διάρκεια της εβδομάδας», δήλωσε η Birgitte Brix Bendtsen, επικεφαλής του τμήματος προσωπικού και ανάπτυξης της εταιρείας, που έχει περί-που 500 υπαλλήλους.
Ισχυρίζεται ότι, καθώς οι νομικές εργασίες είναι αυτόνομα projects, χωρίς σταθερά χαρακτηριστικά, το προσωπικό μπορεί να παίρνει ρεπό όταν δεν υπάρχουν δεσμευτικές προθεσμίες. Επίσης, η δυνατότητα να επιλέξει κάποιος τετραήμερη εβδομάδα εργασίας μειώνει το στίγμα της «κοπάνας» όταν κάποιος εκτάκτως παίρνει ρεπό ή ζητά άδεια για οποιονδήποτε λόγο. «Οι εργαζόμενοι είναι πολύ πιο ευτυχισμένοι», δήλωσε η κ. Bendtsen. «Σίγουρα πιστεύω ότι όλοι μπορούν να το κάνουν. Χωρίς αμφιβολία», δήλωσε ο Galyn Bernard, συνιδρυτής της Primary.
Οι υποστηρικτές της τετραήμερης εβδομάδας εργασίας λένε ότι το κλειδί είναι να περιοριστούν τα... meetings. «Μην είστε δογματικοί με τις συσκέψεις. Χρησιμοποιήστε πιο αποδοτικά την τεχνολογία», δήλωσε ο Alex Soojung-Kim Pang, συγγραφέας του «Shorter», ενός βιβλίου για την τετραήμερη εβδομάδα εργασίας. Είπε επίσης ότι μια μικρότερη εβδομάδα εργασίας απαιτεί από τους εργαζόμενους να είναι επικεντρωμένοι στη δουλειά τους και να αφιερώνουν λιγότερο χρόνο σε e-mails ή σε άλλες μορφές επικοινωνίας.
«Για να παραφράσω τον William Gibson, η εβδομάδα τεσσάρων ημερών είναι ήδη εδώ για τις περισσότερες εταιρείες», δήλωσε ο κ. Pang, σύμβουλος οργανωτικής στρατηγικής στο Menlo Park της Καλιφόρνια. «Είναι θαμμένη κάτω από ένα σωρό… μπάζα ξεπερασμένων πρακτικών και άχρηστων συσκέψεων. Μόλις ξεκαθαρίσετε αυτά τα πράγματα, τότε αποδεικνύεται ότι η τετραήμερη εβδομάδα εργασίας είναι μια άριστη διαθέσιμη επιλογή»
*Ο Kevin J. Delaney είναι συνιδρυτής του οργανισμού Charter, ο οποίος επικεντρώνεται στο μέλλον της εργασίας.