Υπάρχει κάθε λόγος για να εξεταστεί σοβαρά το αν και πώς θα μπορούσαν να αλλάξουν τα πράγματα, αν γυναίκες και άνδρες βρίσκονταν σε θέσεις εξουσίας σε ανάλογο αριθμό σε όλο τον κόσμο.
Έπειτα από 35 χρόνια πολιτικής δράσης στην Ισλανδία, έχω καταλήξει στο συμπέρασμα ότι οι γυναίκες είναι γενικά καλύτερες από τους άνδρες στη διασφάλιση της κοινωνικής δικαιοσύνης. Ο κόσμος θα ήταν πραγματικά καλύτερος αν ίσοι αριθμοί γυναικών και ανδρών βρίσκονταν στο τιμόνι. Είχα την ευκαιρία να δοκιμάσω αυτήν τη θεωρία το 2009, όταν εξελέγην πρωθυπουργός της Ισλανδίας, σε μια περίοδο κατά την οποία η χώρα αντιμετώπιζε έντονες οικονομικές αναταράξεις.
Οι συνθήκες ήταν πρωτοφανείς. Ο κόσμος έχασε μαζικά τις καταθέσεις του και τα χρέη των περισσότερων οικογενειών αυξήθηκαν σε μη διαχειρίσιμα επίπεδα. Η ίδια η Ισλανδία βρέθηκε στο χείλος της χρεοκοπίας. Η κυβέρνησή μου ήταν αποφασισμένη να υπερασπιστεί το σύστημα κοινωνικής πρόνοιας παρά τις ευρείες περικοπές που έπρεπε να κάνουμε. Ευτυχώς, καταφέραμε η χώρα να αποφύγει την καταστροφή.
Είναι πεποίθησή μου πως ένας παράγοντας για την επιτυχία μας ήταν ο ρόλος που έπαιξαν οι γυναίκες στην κυβέρνησή μου.
Έπειτα από 13 χρόνια ως υπουργός, είδα από πρώτο χέρι πόσο καλό ήταν να υπάρχει μεγαλύτερη ποικιλομορφία στα κέντρα λήψης των αποφάσεων. Υπήρξαν φορές που ήμουν η μοναδική γυναίκα στο υπουργικό συμβούλιο και αντιμετώπιζα την αντίθεση και την αντίδραση των ανδρών συναδέλφων μου. Το 2009 ήμουν πρόεδρος ενός υπουργικού συμβουλίου που για πρώτη φορά στην ιστορία της Ισλανδίας περιλάμβανε ίσο αριθμό ανδρών και γυναικών. Η πείρα μου είχε δείξει πως οι γυναίκες συχνά κλίνουν προς τη δημιουργία ενός ισχυρού συστήματος κοινωνικής πρόνοιας και, στον απόηχο της οικονομικής κρίσης, ένα τέτοιο σύστημα ήταν ουσιαστικής σημασίας για τη διασφάλιση των βασικών αναγκών των ανθρώπων, μειώνοντας την ανεργία και προστατεύοντας τις οικογένειες με χαμηλό εισόδημα.
Οι γυναίκες αποδείχθηκαν επίσης πιο σοφές από τους άνδρες όσο εκτυλισσόταν η οικονομική κρίση. Δεν υπήρχαν σχεδόν καθόλου γυναίκες μεταξύ των managers των ισλανδικών τραπεζών που χρεοκόπησαν το 2008. Μάλιστα, οι τράπεζες τις οποίες διοικούσαν γυναίκες, όπως η Audur Capital, ήταν αυτές που έδωσαν τα καλύτερα παραδείγματα για το πώς πρέπει να αντιμετωπιστεί η οικονομική κρίση. Αντιθέτως, οι διευθύνοντες σύμβουλοι εταιρειών που επλήγησαν περισσότερο από το κραχ, ήταν κυρίως άνδρες.
Η καγκελάριος της Γερμανίας, Angela Merkel (αριστερά) και η Johanna Sigurdardottir, τότε πρωθυπουργός της Ισλανδίας, το 2011.
Τα τελευταία χρόνια η ανισότητα των φύλων ανά τον κόσμο έχει μειωθεί, ιδιαίτερα στη Δύση. Περισσότερες γυναίκες από ποτέ βρίσκονται σε θέσεις εξουσίας παγκοσμίως -τα εμπόδια έχουν υποχωρήσει. Όμως, χρειάζεται να γίνουν περισσότερα. Πρέπει να συνεχίσουμε να ρίχνουμε τα φράγματα για τις γυναίκες στην αγορά εργασίας.
Η επίδραση, σε οικονομικούς όρους, της ίσης συμμετοχής των φύλων στην αγορά εργασίας δίνει πειστικά επιχειρήματα υπέρ της ισότητας των φύλων. Στη Βόρεια Ευρώπη, για παράδειγμα, η αυξημένη απασχόληση γυναικών αντιστοιχεί στο 0,40% της ετήσιας αύξησης του κατά κεφαλήν ΑΕΠ, σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ).
Αν, όμως, θέλουμε να δρέψουμε τα οφέλη από την ισότητα των φύλων, είναι κομβικής σημασίας να υπάρχει ίση γονική ευθύνη κι ένα ισχυρό σύστημα κοινωνικής πρόνοιας. Στην Ισλανδία τα πράγματα άλλαξαν ριζικά και για τα δύο φύλα το 2000, όταν η κυβέρνηση καθιέρωσε το ανεξάρτητο δικαίωμα των ανδρών για γονεϊκή άδεια. Αυτό σήμαινε πως οι εργοδότες δεν μπορούσαν πλέον να υποθέσουν πως μόνο οι γυναίκες θα έπαιρναν γονεϊκή άδεια κάποια στιγμή για να ξεκινήσουν μια οικογένεια.
Η ισότητα στην πρόσβαση στην αγορά εργασίας και στις αμοιβές είναι επίσης σημαντικά προαπαιτούμενα. Τον Ιούνιο του 2017 το ισλανδικό κοινοβούλιο ψήφισε νόμο που υποχρεώνει τις δημόσιες και τις ιδιωτικές εταιρείες να αποδεικνύουν πως αμείβουν τους υπαλλήλους τους με τους ίδιους μισθούς για την ίδια εργασία, ασχέτως φύλου. Κατά τη διάρκεια της πρωθυπουργίας μου, τέθηκε σε ισχύ ένας άλλος νόμος, που όριζε ότι οι γυναίκες έπρεπε να καταλαμβάνουν τουλάχιστον το 40% των θέσεων στα διοικητικά συμβούλια εταιρειών και στα συνταξιοδοτικά ταμεία. Η κυβέρνησή μου ήταν επίσης η πρώτη στην Ισλανδία που διασφάλισε την τήρηση της ίδιας ποσόστωσης σε δημόσιες επιτροπές και συμβούλια.
«Πότε η δουλειά μιας γυναίκας γίνεται πραγματική εργασία; Όταν δεν εμφανίζεται καμία γυναίκα για να την κάνει», έγραψε πέρυσι σε άρθρο της στους «New York Times» η Jennifer Weiner. Είχε δίκιο. Οι εργασίες που κάνουν οι γυναίκες δεν θα εκτιμηθούν πλήρως, αν δεν κάνουμε πασιφανές το πόσο σημαντικές είναι. Όμως, πώς μπορούμε να το κάνουμε αυτό;
Αυτό που επέλεξαν να κάνουν οι Ισλανδές πριν από πολλά χρόνια, τον Οκτώβριο του 1975, ήταν να κατέβουν σε απεργία. Είχαμε ανεχτεί αρκετά τη θεσμοθετημένη ανισότητα των φύλων και δράσαμε απαιτώντας ίσες αμοιβές. Ο σκοπός ήταν να φέρουμε στο κέντρο της προσοχής τη συνεισφορά των γυναικών στην κοινωνία και να δείξουμε πόσο υποτιμημένη ήταν η εργασία μας. Το 90% των γυναικών της Ισλανδίας συμμετείχαν στην απεργία, αρνούμενες να εργαστούν, να μαγειρέψουν ή να προσέξουν τα παιδιά. Η κοινωνία σχεδόν ακινητοποιήθηκε.
Αυτή ήταν η πρώτη διαμαρτυρία που έδωσε ώθηση σε κάποια πράγματα. Το 1980, η Vigdis Finnbogadottir έγινε η πρώτη άμεσα εκλεγμένη από τον λαό γυναίκα πρόεδρος στον δημοκρατικό κόσμο. Μετά την απεργία, ο αριθμός των γυναικών που εξελέγησαν στο ισλανδικό κοινοβούλιο αυξήθηκε σημαντικά και ακόμα περισσότερες γυναίκες εξελέγησαν μετά την ίδρυση του φεμινιστικού πολιτικού κόμματος Ένωση των Γυναικών (Samtök um Kvennalista) το 1983. Το 1975, μόνο το 5% των μελών του κοινοβουλίου ήταν γυναίκες. Μέχρι το 1983, ο αριθμός αυτός αυξήθηκε στο 15% και το 2016 έφτασε στο 47,6%.
Η ισότητα των φύλων δεν αφορά μόνο τη νομοθεσία και τα συνταγματικά δικαιώματα των γυναικών. Αφορά επίσης τη διασφάλιση της ίσης πρόσβασης των γυναικών στην εξουσία και την επίδρασή τους στην κοινωνία. Συχνά η ανάγκη αυτή αντιμετωπίζεται μόνο με λόγια, ενώ συχνά υπάρχει ελάχιστη πολιτική βούληση για να επιβληθεί οποιαδήποτε αποτελεσματική αλλαγή. Χρειάζεται να εργαστούμε σκληρότερα για πιο ουσιαστική και συμμετοχική εκδοχή της ισότητας των φύλων.
Όπως δείχνει το παράδειγμα της Ισλανδίας, το να δίνεται στις γυναίκες δικαίωμα λόγου ίσο με των ανδρών στο πώς λειτουργούν οι επιχειρήσεις και η κοινωνία, μπορεί να αλλάξει τον κόσμο προς το καλύτερο.
*Η Johanna Sigurdardottir είναι Πρώην πρωθυπουργός της Ισλανδίας (2009-2013), η πρώτη γυναίκα που υπηρέτησε στη θέση αυτή.