H αυτοματοποίηση, η ρομποτική και οι τεχνολογίες τεχνητής νοημοσύνης (Artificial Intelligence - A.I.) μας βοηθούν σε τυποποιημένες εργασίες εδώ και χρόνια. Η πανδημία της Covid-19 προκάλεσε γρήγορη άνοδο αυτής της τάσης, με οδηγό την τριπλή ανάγκη για αυξημένη παραγωγικότητα, χαμηλότερο κόστος και υγειονομική ασφάλεια.
Ξαφνικά, η ανθρώπινη επαφή είναι ταυτόχρονα και ανεπιθύμητη και πιο επιθυμητή από ποτέ. Οι εταιρείες διανομών, οι υδραυλικοί, ακόμη και ορισμένοι πάροχοι υγείας, τώρα καυχώνται για τις «μηδενικής επαφής» υπηρεσίες που παρέχουν. Ωστόσο, απολαμβάνουμε οποιαδήποτε ευκαιρία έχουμε για ένα δια ζώσης γεύμα με κάποιον ή για να έχουμε μια συνάντηση πρόσωπο με πρόσωπο.
Καθώς εμείς ατενίζουμε το μέλλον μιας οικονομίας τεχνητής νοημοσύνης, το 2020 μάς έχει ήδη διδάξει τη σημασία της ανθρώπινης διασύνδεσης.
Όταν ξεκινούσα την καριέρα μου στην τεχνητή νοημοσύνη το 1983, στην αίτησή μου για διδακτορικό στο Carnegie Mellon University, περιέγραψα την A.I. ως την «ποσοτικοποίηση της διαδικασίας ανθρώπινης σκέψης, την εξήγηση της ανθρώπινης συμπεριφοράς» και ως «το τελευταίο βήμα» στην πορεία κατανόησης του εαυτού μας.
Κατά κάποιο τρόπο, έκανα λάθος και κατά κάποιο τρόπο, είχα δίκιο. Τα προγράμματα τεχνητής νοημοσύνης είναι ικανά να μιμούνται ή ακόμη και να ξεπερνούν τον ανθρώπινο εγκέφαλο σε πολλά πεδία. Αλλά αν η τεχνητή νοημοσύνη μάς επιτρέψει να κατανοήσουμε όντως καλύτερα τον εαυτό μας, αυτό θα γίνει επειδή μας απελευθερώνει από τη μηχανική αγγαρεία της επαναλαμβανόμενης εργασίας και μας επιτρέπει να εστιάσουμε στην ανθρώπινη φύση μας και στους συναισθητικούς συνδέσμους μεταξύ μας.
Ήδη γνωρίζουμε ότι πολλές από τις δουλειές που αντικαθίστανται δεν θα επιστρέψουν, επειδή η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να τις κάνει πολύ καλύτερα από τους ανθρώπους και ουσιαστικά με μηδενικό κόστος. Αυτό θα παράξει τρομακτική οικονομική αξία, αλλά θα έχει επίσης ως αποτέλεσμα μια εργασιακή μετατόπιση χωρίς προηγούμενο.
Στο βιβλίο μου «A.I. Superpowers: China, Silicon Valley and the New World Order» («Οι υπερδυνάμεις της τεχνητής νοημοσύνης: Κίνα, Silicon Valley και Νέα Παγκόσμια Τάξη») εξέφρασα την εκτίμηση ότι το 2033 η τεχνητή νοημοσύνη και η αυτοματοποίηση θα είναι σε θέση να κάνουν το 40%-50% των εργασιών μας.
Τώρα, για να προετοιμαστούμε για τις εκατομμύρια μετατοπίσεις στην αγορά εργασίας και για να αντιμετωπίσουμε την επανεκπαίδευση για τις νέες ικανότητες που θα απαιτούνται όταν η τεχνητή νοημοσύνη καταστεί συνάδελφος, αλλά και εργαλείο, προτείνω το τρίπτυχο «επανεκπαίδευση - επαναρύθμιση - αναγέννηση» ως μέρος μιας κολοσσιαίας προσπάθειας να φανταστούμε ξανά τους τρόπους ζωής και εργασίας μας, ώστε να αντιμετωπίσουμε το βασικό οικονομικό θέμα του καιρού μας: την επανάσταση της τεχνητής νοημοσύνης.
Ένα ρομποτικό χέρι που λειτουργεί με τεχνητή νοημοσύνη, δημιουργία της OpenAI, έμαθε να λύνει τον κύβο του Rubik επιδεικνύοντας σχεδόν ανθρώπινη επιδεξιότητα. Matt Edge for The New York Times
Το πρώτο -και ίσως το ευκολότερο- βήμα είναι να προειδοποιήσουμε τους ανθρώπους που εργάζονται σε κλάδους που θα πληγούν και να καθιερώσουμε προγράμματα επανακατάρτισης γι’ αυτούς, ώστε να διδαχθούν ξανά και να αποκτήσουν τις αναγκαίες δεξιότητες, στο νέο πλαίσιο της τεχνητής νοημοσύνης.
Τα καλά νέα είναι ότι υπάρχουν πολλές ανθρώπινες δεξιότητες που η τεχνητή νοημοσύνη δεν μπορεί να κατακτήσει: η δημιουργικότητα, η κοινωνική διαδραστικότητα, η εργασία που απαιτεί πολύπλοκη σωματική δραστηριότητα ή επιδεξιότητα, και φυσικά η λειτουργία της ίδιας της τεχνητής νοημοσύνης, για την οποία χρειάζονται χειριστές.
Οι επαγγελματικές σχολές θα πρέπει να ξανανασχεδιάσουν τα προγράμματα σπουδών τους ώστε να αυξήσουν τα μαθήματα που σχετίζονται με βιώσιμες θέσεις απασχόλησης. Οι κυβερνήσεις θα μπορούσαν να βγουν μπροστά και να παράσχουν κίνητρα και επιδοτήσεις για τέτοια μαθήματα, αντί να κυνηγούν στα τυφλά γενικά οικονομικά μέτρα, όπως το παγκόσμιο βασικό εισόδημα. Οι επιχειρήσεις θα μπορούσαν να υλοποιούν προγράμματα όπως το Πρόγραμμα Επιλογής Καριέρας της Amazon. Αυτό το πρόγραμμα καταβάλλει μέχρι και 12.000 δολάρια ετησίως για τέσσερα χρόνια ανά ωρομίσθιο υπάλληλο της Amazon, ώστε να πάρουν πτυχία σε θέσεις υψηλής ζήτησης, όπως μηχανικός αεροσκαφών, νοσηλευτής κ.ά.
Με πανδημία ή χωρίς, η σημασία και ο αριθμός των θέσεων που σχετίζονται με ανθρωποκεντρικές υπηρεσίες, όπως η νοσηλευτική, θα αυξηθούν όσο ο πλούτος και τα προσδόκιμα ζωής θα αυξάνονται και αυτά. Ο ΟΗΕ έχει θέσει έναν στόχο Βιώσιμης Ανάπτυξης για «καλή υγεία και ευεξία για όλους». Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας προβλέπει ότι μέχρι το 2030 ο αριθμός των εργαζομένων στον κλάδο της υγείας που απαιτείται για να επιτευχθεί ο στόχος αυτός, θα υπολείπεται κατά 18 εκατομμύρια ανθρώπους. Υπάρχει έντονη ανάγκη να επαναπροσδιορίσουμε τους ζωτικούς και υποτιμημένους ρόλους των ανθρωποκεντρικών υπηρεσιών τόσο αναφορικά με το τι άποψη υπάρχει γι’ αυτούς όσο και με το πόσο αμείβονται. Αυτές οι δουλειές θα αποτελέσουν ένα σταθερό υπόβαθρο για τη νέα οικονομία της τεχνητής νοημοσύνης.
Καθώς προετοιμάζουμε τον κόσμο για τη μετάβαση σε μια οικονομία που θα στηρίζεται στην τεχνητή νοημοσύνη, θα χρειαστεί επίσης να ξαναδούμε πολλές από τις σημερινές δουλειές. Όπως συνέβη με το λογισμικό πριν από μερικές δεκαετίες, η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να ενισχύσει τη δημιουργική σκέψη των ανθρώπων, αξιοποιώντας την ιδιότητα του υπολογιστή να επεξεργάζεται μεγάλες ποσότητες δεδομένων αδιάκοπα, να υπολογίζει τις εναλλακτικές ή να βελτιστοποιεί τα αποτελέσματα. Δεν θα πρόκειται για ένα γενικό εργαλείο τεχνητής νοημοσύνης, αλλά για συγκεκριμένα εργαλεία, εξειδικευμένα, ώστε να ταιριάζουν σε κάθε θέση και εφαρμογή. Ενδεχομένως θα έχουμε ένα πρόγραμμα μοριακής παραγωγής βασισμένο στην τεχνητή νοημοσύνη για ερευνητές στον χώρο του φαρμάκου, ένα διαφημιστικό πλάνο με βάση την A.I. για τους εργαζόμενους στα τμήματα μάρκετινγκ ή ένα πρόγραμμα επαλήθευσης στοιχείων για δημοσιογράφους.
Η από κοινού αξιοποίηση των δυνατοτήτων για βελτιστοποίηση που παρέχει η τεχνητή νοημοσύνη με τον ανθρώπινο παράγοντα, θα επανεφεύρει πολλές δουλειές και θα δημιουργήσει ακόμη περισσότερες. Η τεχνητή νοημοσύνη θα αναλάβει τις εργασίες ρουτίνας σε συνεργασία με τον άνθρωπο, ο οποίος θα αναλαμβάνει τα καθήκοντα που απαιτούν την ανθρώπινη διάσταση. Για παράδειγμα, οι μελλοντικοί γιατροί θα εξακολουθήσουν να είναι το πρώτο σημείο επαφής ενός ασθενή με το σύστημα υγείας, αλλά θα στηρίζονται σε διαγνωστικά εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης για να καθορίσουν την καλύτερη θεραπεία. Αυτό θα επαναπροσδιορίσει τον ρόλο του γιατρού, ο οποίος θα έχει περισσότερο χρόνο για τη φροντίδα του ασθενή του και θα μπορεί να περνά περισσότερο χρόνο μαζί του.
Με τον ίδιο τρόπο που το διαδίκτυο σε κινητές συσκευές δημιούργησε θέσεις όπως οι οδηγοί της Uber, ο ερχομός της Α.Ι. θα δημιουργήσει θέσεις εργασίας που ακόμη δεν μπορούμε ούτε να διανοηθούμε. Σημερινά παραδείγματα περιλαμβάνουν τους μηχανικούς τεχνητής νοημοσύνης, τους επιστήμονες δεδομένων (data science), αυτούς που επεξεργάζονται δεδομένα και τους μηχανικούς ρομπότ. Πρέπει να έχουμε τον νου μας για την εμφάνιση τέτοιων επαγγελματικών ρόλων, να βοηθήσουμε τους ανθρώπους να μάθουν γι’ αυτούς και να τους εκπαιδεύσουμε ώστε να είναι ικανοί να τους αναλάβουν.
Τελικά, όπως οι πλούσιες πόλεις της Ιταλίας και οι έμποροί τους χρηματοδότησαν την Αναγέννηση, πρέπει να ελπίζουμε ότι η τεχνητή νοημοσύνη θα εμπνεύσει μια άλλη αναγέννηση. Με τις μηχανές να αναλαμβάνουν πολλά καθήκοντα και πολλές αποστολές στη νέα οικονομία, η A.I. θα δώσει ευελιξία σε παραδοσιακά μοντέλα εργασίας, επιτρέποντάς μας να ξανασκεφτούμε πώς θα πρέπει να είναι η ισορροπημένη εργασιακή ζωή, αλλά και μετασχηματίζοντας τόσο τη ρουτίνα της καθημερινότητας όσο και τα όρια συνταξιοδότησης. Με περισσότερη ελευθερία και χρόνο, σε ένα τέτοιο νέο κοινωνικό συμβόλαιο, οι άνθρωποι θα είναι ελεύθεροι να ακολουθήσουν τα ταλέντα τους, τη δημιουργικότητα και τα χόμπι τους και να αφήσουν την προσωπική τους εξερεύνηση να εμπλουτίσει τις καριέρες τους όπως ποτέ προηγουμένως.
Ζωγράφοι, γλύπτες και φωτογράφοι θα μπορούν να χρησιμοποιήσουν εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης για να συνθέσουν, να πειραματιστούν, να μετρήσουν και να βελτιώσουν τις δουλειές τους. Οι συγγραφείς, οι δημοσιογράφοι και οι ποιητές θα χρησιμοποιήσουν νέες τεχνολογίες για να οδηγήσουν το γράψιμό τους σε αδιανόητες προηγουμένως κατευθύνσεις.
Οι εκπαιδευτικοί, απαλλαγμένοι από την αγγαρεία της βαθμολόγησης και της γραφειοκρατίας, θα μπορούν επιτέλους να διοχετεύσουν την ενέργειά τους στο να σχεδιάσουν μαθήματα που ενθαρρύνουν την περιέργεια, την κριτική σκέψη και τη δημιουργικότητα. Τα προγράμματα A.I. μπορούν να βοηθήσουν στη διδασκαλία δεδομένων και αριθμών, έτσι ώστε οι διδάσκοντες να μπορούν να επενδύουν περισσότερο χρόνο στην ανάπτυξη της συναισθηματικής νοημοσύνης των μαθητών τους.
Το τρίπτυχο «επανεκπαίδευση - επαναρύθμιση - αναγέννηση» αποδίδει ένα απαράμιλλο εγχείρημα για την ανθρωπότητα. Οι εταιρείες θα πρέπει να επανεκπαιδεύσουν τεράστιο αριθμό εργαζομένων. Οι κυβερνήσεις πρέπει να συγκεντρώσουν ένα αστρονομικό ποσό χρημάτων και να το αναδιανείμουν ώστε να χρηματοδοτήσουν αυτή τη μετάβαση. Τα σχολεία πρέπει να επανεφεύρουν τη μαθησιακή διαδικασία, ώστε να εκπαιδεύσουν δημιουργικούς, κοινωνικούς απόφοιτους, οι οποίοι θα είναι καταρτισμένοι σε πολλά αντικείμενα. Όλα πρέπει να επανακαθοριστούν: η εργασιακή ηθική της κοινωνίας, τα δικαιώματα των πολιτών, οι ευθύνες των επιχειρήσεων και ο ρόλος των κυβερνήσεων.
Σε όλα αυτά, ο ρόλος των τεχνολογιών τεχνητής νοημοσύνης είναι κρίσιμος. Αν το κάνουμε σωστά, η A.I. θα μας απελευθερώσει ώστε να αγκαλιάσουμε όχι μόνο τη δημιουργικότητά μας και την ευσπλαχνία μας για τον άλλο, αλλά και την ανθρωπότητα εν γένει.
*Ο Kai-Fu Lee είναι επιστήμονας πληροφορικής, συγγραφέας και επιχειρηματίας. Πρόεδρος και CEO της εταιρείας venture capital Sinovation Ventures.
© 2020 The New York Times Company and Kai-Fu Lee