Το τελευταίο εβδομαδιαίο δελτίο του ΣΕΒ για την ελληνική οικονομία ήταν σε μεγάλο βαθμό (δεδομένης ίσως και της περιόδου) αφιερωμένο στον τουρισμό. Η εκτενής προσέγγιση των αναλυτών του ΣΕΒ συμφωνεί σχεδόν απόλυτα με προηγούμενο σημείωμα της στήλης, τον Απρίλιο, με τίτλο «Πίσω από τη λάμψη του ελληνικού τουρισμού», στο οποίο επιχειρήσαμε μια κριτική προσέγγιση στις αδυναμίες του λεγόμενου «τουριστικού προϊόντος».

Θα μπορούσαμε να πούμε συνοψίζοντας ότι α) το έσοδο ανά τουρίστα μειώνεται και το επίπεδο τείνει να χαμηλώσει, β) η αυξημένη εισροή τουρισμού συνδέεται με τη μείωση των τιμών αλλά -το πιο επικίνδυνο δυνητικά- και με τα προβλήματα πολλών χωρών πέριξ της λεκάνης της Μεσογείου, που αποθαρρύνουν την τουριστική κίνηση προς τα εκεί, γ) η τουριστική σεζόν είναι μικρή σε διάρκεια και συνδέεται άμεσα με τον ήλιο και τη θάλασσα, τους καλοκαιρινούς μήνες, δ) οι γενικότερες υποδομές είναι ανεπαρκείς, ενώ οι επενδύσεις σε καταλύματα τα τελευταία χρόνια είναι μειωμένες και ε) νέες μορφές τουρισμού όπως η Airbnb (βραχυχρόνιες on line μισθώσεις ιδιωτικών καταλυμάτων για τουριστική χρήση) συνιστούν μια νέα «απειλή» για τους παραδοσιακούς παίκτες του χώρου.

Για ορισμένες ηλικίες, η αγορά προϊόντων ένδυσης και υπόδησης, διαφόρων ηλεκτρονικών συσκευών, κοσμημάτων, ρολογιών, ακόμη και διαφόρων ειδών άθλησης και χόμπι, έχει πάψει να συνδέεται με μια βόλτα στα μαγαζιά της περιοχής ή στο αθηναϊκό κέντρο και στα μεγάλα πολυκαταστήματα.

Κυρίως για όσους είναι σήμερα 20-30 χρονών (χωρίς αυτό να σημαίνει ότι η τάση δεν εξαπλώνεται και σε μεγαλύτερες ηλικίες), η αγορά στην οποία ψάχνουν να βρουν αυτό που θέλουν, ιδίως αν δεν είναι πολύ μεγάλης αξίας ή βάρους, είναι πλέον διεθνής.

Στις περισσότερες χώρες της Δύσης, αυτές που συνηθίζουμε να ζηλεύουμε για τα επιτεύγματά τους, οι συλλογικές ενώσεις, ιδίως όταν εκπροσωπούν επαγγελματικές τάξεις ή επιχειρηματικούς κλάδους και τομείς, χαρακτηρίζονται από σοβαρότητα, εγκυρότητα και κυρίως από την προσπάθεια που καταβάλλουν προκειμένου να ενισχύουν το κύρος και την αξιοπιστία του χώρου που εκπροσωπούν, είτε πρόκειται για κώδικες δεοντολογίας, είτε για επαγγελματικές εξετάσεις (ασκήσεως του επαγγέλματος), είτε για τη συμβολή τους σε θέματα διαβούλευσης με την επίσημη πολιτεία.

Η φράση αυτή δεν ανήκει σε κάποιον επιχειρηματία απηυδισμένο με τους πολιτικούς, όπως θα υπέθετε κάποιος, αλλά στον… πρωθυπουργό της χώρας Αλέξη Τσίπρα*. Απεικονίζει ωστόσο πλήρως και την αίσθηση της αγοράς, για το τι χρειάζεται για να επανέλθει η οικονομία σε φάση ανάπτυξης.

Κακά τα ψέματα, μπορεί οι τελευταίες εξελίξεις με τη διαπραγμάτευση να έχουν μειώσει αισθητά το ρίσκο χώρας, αλλά αυτό από μόνο του δεν αρκεί για την προσέλκυση επενδυτικών κεφαλαίων, που με τη σειρά της αποτελεί την πλέον βασική προϋπόθεση για την ανάκαμψη.

Το τελευταίο διάστημα παρατηρείται το εξής φαινόμενο: Ενώ είναι παραδεκτό απ' όλους ότι για να προχωρήσει αναπτυξιακά η οικονομία πρέπει να λυθεί το πρόβλημα των κόκκινων δανείων αλλά και να αυξηθεί η πιστωτική επέκταση με νέες χορηγήσεις, στο τραπεζικό σύστημα παρατηρείται αυξημένη αδράνεια.

Ο βασικότερος λόγος γι' αυτό είναι η ευθυνοφοβία που τείνει να κυριαρχήσει στα τραπεζικά στελέχη σε σχέση με την έγκριση νέων χορηγήσεων αλλά και τη ρύθμιση παλαιότερων δανείων.

Ευθυνοφοβία που δεν μπορεί να χαρακτηριστεί αδικαιολόγητη, καθώς η δανειακή δραστηριότητα, ακόμη και η σύναψη περίπλοκων deals, έχει στιγματιστεί το τελευταίο διάστημα από την εμπλοκή της δικαιοσύνης.