Στις περισσότερες χώρες της Δύσης, αυτές που συνηθίζουμε να ζηλεύουμε για τα επιτεύγματά τους, οι συλλογικές ενώσεις, ιδίως όταν εκπροσωπούν επαγγελματικές τάξεις ή επιχειρηματικούς κλάδους και τομείς, χαρακτηρίζονται από σοβαρότητα, εγκυρότητα και κυρίως από την προσπάθεια που καταβάλλουν προκειμένου να ενισχύουν το κύρος και την αξιοπιστία του χώρου που εκπροσωπούν, είτε πρόκειται για κώδικες δεοντολογίας, είτε για επαγγελματικές εξετάσεις (ασκήσεως του επαγγέλματος), είτε για τη συμβολή τους σε θέματα διαβούλευσης με την επίσημη πολιτεία.
Δυστυχώς και στον τομέα αυτό, η Ελλάδα απέχει παρασάγγας από τις πρακτικές του εξωτερικού. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι αφενός η έντονη κομματικοποίηση συνολικά της κοινωνίας, αλλά και ο τρόπος με τον οποίο ασκείται η πολιτική στη χώρα μας έχουν παίξει σημαντικό ρόλο σε αυτό, μαζί με τη διαχρονική νοοτροπία μας απέναντι στο κράτος και το κοινωνικό σύνολο.
Εν ολίγοις, όπως συμβαίνει κατά κόρον και με τις συνδικαλιστικές οργανώσεις των εργαζομένων, έτσι και πολλές αντίστοιχες οργανώσεις εργοδοτών ή ελεύθερων επαγγελματιών, οι αποκαλούμενες και «συντεχνίες», κινούνται με γνώμονα το εκάστοτε «συμφέρον» των μελών τους, ακόμη κι όταν είναι πρόδηλο ότι το συμφέρον αυτό είναι ενάντια στο ευρύτερο συμφέρον του κοινωνικού συνόλου.
Κι αναλώνονται στο να εξεύρουν ή να… εφεύρουν «μοναδικότητες» που να εξυπηρετούν την εξαίρεσή τους από οιοδήποτε θεσμικό πλαίσιο θεωρούν ότι δεν εξυπηρετεί τα -με τη στενή έννοια- συμφέροντά τους.
Ταυτόχρονα δε, σε αντίθεση με αυτό που θα έπρεπε να συμβαίνει, ακολουθούν πιστά τη λογική του «κόρακας κοράκου μάτι δεν βγάζει», προστατεύοντας τα μέλη τους ακόμη κι όταν εκείνα επιδίδονται σε πρακτικές που αντιβαίνουν στη δεοντολογία και στις νόρμες που υποτίθεται θα έπρεπε να προασπίζει το συλλογικό όργανο.
Παλαιότερα ο υπογράφον είχε μείνει έκπληκτος, ακούγοντας στο ραδιόφωνο εκπρόσωπο οργάνωσης εμπορικών καταστημάτων, στα ελληνικά νησιά, να αντιτίθεται στην υποχρεωτική τοποθέτηση μηχανήματος για κάρτες (POS), λέγοντας χαρακτηριστικά με περισσό θράσος ότι επειδή τα μέλη του δεν έχουν την απαραίτητη τεχνογνωσία και υποδομή (σ.σ. που έχουν προφανώς τα βενζινάδικα σε όλη την επικράτεια!), «θα πρέπει να δοθεί χρόνος προσαρμογής 1-2… χρόνια»!
Αυτό το περιστατικό όμως αποτελεί «πταίσμα» συγκρινόμενο με την αντίδραση των διαφόρων επαγγελματιών, από τους δικηγόρους και τους γιατρούς ως τους εμπόρους και τους μηχανικούς, στην υποχρεωτική χρήση των περιβόητων πλέον POS, που είχε τελευταία ως αποκορύφωμα την κατάθεση προσφυγής κατά του μέτρου στο Συμβούλιο της Επικρατείας.
Ως δικαιολογία εξαίρεσης κάθε κλάδος προβάλλει τα δικά του επιχειρήματα, κοινό σημείο των οποίων είναι το γεγονός ότι στα μάτια της κοινής γνώμης φαντάζουν όλα εξαιρετικά σαθρά. Επί παραδείγματι, οι γιατροί το ιατρικό απόρρητο, οι δικηγόροι τη σχέση τους με τους «εντολείς» (και όχι πελάτες) τους, οι έμποροι την οικονομική επιβάρυνση των ιδίων και των πελατών τους.
Το θέμα επανήλθε στην επικαιρότητα με αφορμή τη γνωστοποίηση από την Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων, που έγινε μετά από ερώτημα των δικηγόρων. Η Αρχή κρίνει ότι η χρήση POS δεν παραβιάζει τις διατάξεις περί προσωπικών δεδομένων, ωστόσο θέτει θέμα με τον νόμο που τα επιβάλλει καθώς αφορά σε «καταναλωτές». Οι δικηγόροι έσπευσαν να πανηγυρίσουν, πηγές του υπουργείου ξεκαθάρισαν ότι το μέτρο θα εφαρμοστεί και οι δικηγόροι εν συνεχεία έθεσαν ζήτημα κράτους δικαίου.
Κι όλα αυτά όταν οι πάντες γνωρίζουν ότι το μέτρο καθιερώνεται στο πλαίσιο πάταξης της φοροδιαφυγής (που είναι κοινό μυστικό ότι «ανθεί» στα ελεύθερα επαγγέλματα και στις μικρές επιχειρήσεις), σε μια περίοδο κεφαλαιακών ελέγχων όπου η χρήση πιστωτικής κάρτας απαλλάσσει τον πελάτη από έξοδα που θα τον οδηγήσουν στην τράπεζα για ανάληψη, «εντός ορίων» αυτών των ελέγχων.
Θα ήταν εύκολο να στραφεί κάποιος εναντίον των ηγεσιών αυτών των συντεχνιών, ωστόσο η ρίζα του προβλήματος είναι το πιθανότερο βαθύτερη. Διότι οι ηγεσίες αυτές προφανώς κινούνται με γνώμονα την επανεκλογή τους.
Είτε λοιπόν έχουν άγνοια για την πραγματική θέληση της πλειονότητας των μελών τους (πράγμα μάλλον δύσκολο), είτε το πρόβλημα πηγάζει εντέλει από την ίδια τη «βάση». Που σημαίνει -και μάλλον δεν πρέπει να αποτελεί… αποκάλυψη- ότι η ελληνική κοινωνία (γιατί μέλη της κοινωνίας και μάλιστα εξαιρετικά πολυάριθμα είναι όλοι οι παραπάνω), μετά από τόσα χρόνια κρίσης εξακολουθεί να θέλει «να πληρώσουν οι άλλοι» κι όχι αυτή!
Δικαιολογίες για αυτό τον διευρυμένο «ατομισμό» θα βρούμε αρκετές, με βάση την ιστορία, τα βιώματα και την περίφημη ελληνική «ιδιομορφία». Σημασία όμως δεν έχει να βρούμε δικαιολογίες, αλλά να δούμε πώς μπορεί να αλλάξει αυτή η νοοτροπία που διακατέχει την ελληνική κοινωνία κι εντέλει μπλοκάρει σε ένα άλλο επίπεδο την έξοδο της χώρας από τον Γολγοθά της κρίσης, καλλιεργώντας την αντίσταση στην αλλαγή και τη διατήρηση «αυτού που ξέρουμε κι έχουμε μάθει».