Το τελευταίο εβδομαδιαίο δελτίο του ΣΕΒ για την ελληνική οικονομία ήταν σε μεγάλο βαθμό (δεδομένης ίσως και της περιόδου) αφιερωμένο στον τουρισμό. Η εκτενής προσέγγιση των αναλυτών του ΣΕΒ συμφωνεί σχεδόν απόλυτα με προηγούμενο σημείωμα της στήλης, τον Απρίλιο, με τίτλο «Πίσω από τη λάμψη του ελληνικού τουρισμού», στο οποίο επιχειρήσαμε μια κριτική προσέγγιση στις αδυναμίες του λεγόμενου «τουριστικού προϊόντος».
Θα μπορούσαμε να πούμε συνοψίζοντας ότι α) το έσοδο ανά τουρίστα μειώνεται και το επίπεδο τείνει να χαμηλώσει, β) η αυξημένη εισροή τουρισμού συνδέεται με τη μείωση των τιμών αλλά -το πιο επικίνδυνο δυνητικά- και με τα προβλήματα πολλών χωρών πέριξ της λεκάνης της Μεσογείου, που αποθαρρύνουν την τουριστική κίνηση προς τα εκεί, γ) η τουριστική σεζόν είναι μικρή σε διάρκεια και συνδέεται άμεσα με τον ήλιο και τη θάλασσα, τους καλοκαιρινούς μήνες, δ) οι γενικότερες υποδομές είναι ανεπαρκείς, ενώ οι επενδύσεις σε καταλύματα τα τελευταία χρόνια είναι μειωμένες και ε) νέες μορφές τουρισμού όπως η Airbnb (βραχυχρόνιες on line μισθώσεις ιδιωτικών καταλυμάτων για τουριστική χρήση) συνιστούν μια νέα «απειλή» για τους παραδοσιακούς παίκτες του χώρου.
Αναμφίβολα, για ορισμένα από τα παραπάνω, η ευθύνη θα πρέπει να αναζητηθεί στον ιδιωτικό τομέα. Διότι μάλλον δεν είναι τυχαίο ότι στη λήξη μιας περιόδου άνθησης του τουρισμού στη χώρα, οι περισσότεροι μεγάλοι ξενοδοχειακοί όμιλοι βρέθηκαν καταχρεωμένοι. Κι αυτό δεν είναι καθόλου ασύνδετο με το γεγονός ότι σήμερα δεν γίνονται μεγάλες επενδύσεις, καθώς πολλές μονάδες αλλάζουν χέρια (ή βρίσκονται στα πρόθυρα της πώλησης), ενώ άλλες δεν έχουν τη δυνατότητα να επεκταθούν, λόγω ακριβώς των υφιστάμενων υποχρεώσεων.
Όπως δεν είναι τυχαίο κι ότι δεν έγινε μια συγκροτημένη προσπάθεια για την ανάπτυξη άλλων μορφών τουρισμού (παρότι ως συνήθως λέγονταν και γράφονταν επικές ιστορίες «θεματικής ανάπτυξης»), που θα είχαν ως αποτέλεσμα την επιμήκυνση της τουριστικής σεζόν.
Ωστόσο, πολύ σημαντικό ρόλο εξακολουθεί να παίζει η μεγάλη καθυστέρηση και γενικότερα οι δυσκολίες που αντιμετωπίζουν κατά την υλοποίησή τους μεγάλες και μικρότερες τουριστικές επενδύσεις. Στο προηγούμενο σημείωμα καταγράψαμε ορισμένα χαρακτηριστικά παραδείγματα, οπότε δεν υπάρχει λόγος να τα επαναλάβουμε.
Αυτό που έχει σημασία τώρα είναι να εστιάσουν οι ειδήμονες σε ορισμένα «καυτά σημεία» που αναδεικνύει το δελτίο του ΣΕΒ, επικαλούμενο τους δείκτες ανταγωνιστικότητας «Travel & Tourism Competitiveness Index 2017» του World Economic Forum.
Η Ελλάδα, παρότι συνολικά βρίσκεται στην 24η θέση μεταξύ 136 χωρών (όχι σπουδαία επίδοση κατά την ταπεινή άποψη του υπογράφοντος, με βάση και τα «φυσικά όπλα» που διαθέτει η πατρίδα μας), πέφτει στην 44η θέση με βάση την ποιότητα της τουριστικής υποδομής (!), για να διολισθήσει στην 47η, την 60ή και την 58η αντίστοιχα όσον αφορά στην ποιότητα των λιμενικών, σιδηροδρομικών και οδικών υποδομών.
Με άλλα λόγια και στον τομέα του τουρισμού δεν φαίνεται να είμαστε σε θέση να αξιοποιήσουμε το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα που μας προσφέρει η τοποθεσία της χώρας μας.
Όπως ορθά παρατηρεί και ο ΣΕΒ, προκειμένου να αρθούν αυτά τα μειονεκτήματα στην ανταγωνιστικότητα, θα πρέπει να γίνουν σημαντικές επενδύσεις, όχι μόνο από το «κράτος», είτε μόνο του είτε σε συνεργασία με ιδιώτες (ΣΔΙΤ), αλλά και από τον ιδιωτικό τομέα.
Κατά προτίμηση τον ελληνικό ιδιωτικό τομέα, θα πρόσθετα (έχοντας κατά νου και ορισμένους «τουριστικούς παραδείσους» σε άλλες περιοχές του κόσμου, όπου έτσι όπως μοιράζονται τα οφέλη, οι ντόπιοι παραμένουν σε βαθιά φτώχεια), παρότι είναι δεδομένο ότι ένα μεγάλος μέρος της περαιτέρω τουριστικής ανάπτυξης θα περάσει και σε ξένα χέρια.
Ενδιαφέρον έχει επίσης και το γεγονός ότι ο ΣΕΒ εστιάζει σε ορισμένα «μελανά» σημεία του ελληνικού τουριστικού προϊόντος, όπως είναι π.χ. η απαράδεκτη κατάσταση (από πλευράς ωραρίων, εξυπηρέτησης, διασύνδεσης, συντήρησης κ.λπ.) που επικρατεί σε πολλούς μουσειακούς χώρους. Που θα μπορούσαν κυριολεκτικά να μεταμορφωθούν, αποτελώντας ακόμη μεγαλύτερους πόλους έλξης -αξιοποιώντας μέσω ΣΔΙΤ και τις δυνατότητες της σύγχρονης τεχνολογίας.
Ένα ακόμη σημείο που σπανίως θίγεται είναι η «ανισόρροπη» ανάπτυξη ορισμένων μόνο περιοχών, ενώ κάποιες άλλες που έχουν προοπτικές (ιδίως αν ξεφύγουμε λίγο από τον παραθαλάσσιο τουρισμό) παραμένουν ουσιαστικά σχεδόν ανεκμετάλλευτες, κυρίως λόγω έλλειψης υποδομών και marketing.
Εν ολίγοις, η αύξηση της τουριστικής κίνησης αυτά τα τελευταία χρόνια, με τον τρόπο που συμβαίνει -θα το επαναλάβουμε- δεν αποτελεί λόγο εφησυχασμού ούτε για την πολιτεία (που έχει λόγους να πανηγυρίζει καθώς τα τουριστικά έσοδα βελτιώνουν τη συνολική εικόνα της οικονομίας, αλλά θα πρέπει να κοιτά μακρύτερα), ούτε και για όσους επιχειρούν στον χώρο.
Εάν οι χτυπητές αδυναμίες δεν αντιμετωπιστούν, ο κλάδος του τουρισμού θα βρεθεί μπροστά σε μια ακόμη μεγάλη «χαμένη ευκαιρία». Και δεν θα φταίει γι' αυτό η... Airbnb.
ΥΓ: Το φαινόμενο Airbnb είναι παγκόσμιο κι απ' ό,τι φαίνεται, ήρθε για να μείνει. Πράγματι οι επιπτώσεις του είναι μεγάλες ήδη και στην Ελλάδα, καθώς πάμπολλοι ιδιώτες σπεύδουν να προσφέρουν προς τουριστική ενοικίαση άδεια διαμερίσματα και σπίτια, προκειμένου να αποκτήσουν πρόσθετο έσοδο, πολλές φορές αγνοώντας τα πραγματικά δεδομένα και παρασυρόμενοι από τον «συρμό» (όπως συνηθίζεται στη χώρα μας εδώ και χρόνια, από τα βιντεοκλάμπ και τα σουβλατζίδικα έως τις μπουτίκ και τις τζελατερίες).
Αυτό που εναπόκειται στην πολιτεία είναι να βρεθεί γρήγορα και αποτελεσματικά ένας τρόπος λογικής φορολόγησης των εσόδων, που σε μεγάλο βαθμό σήμερα αποκρύπτονται. Ορισμένοι γνώστες του χώρου λένε πάντως ότι ο μόνος τρόπος να συμβεί αυτό, είναι να ζητείται επίσημα από την ίδια την Airbnb η «λίστα» των ακινήτων που χρησιμοποιούν τις υπηρεσίες της.