Η Παγκόσμια Τράπεζα προωθεί τις μεγαλύτερες αλλαγές των τελευταίων δεκαετιών στους κοινωνικούς και περιβαλλοντικούς κανόνες που καλύπτουν τον δανεισμό της, υπό τα πυρά ακτιβιστών που την κατηγορούν ότι προδίδει τους ευάλωτους πληθυσμούς στις φτωχότερες χώρες του κόσμου.Μετά από τέσσερα χρόνια διαβουλεύσεων και διαπραγματεύσεων σε τεταμένο κλίμα μεταξύ των χωρών-μετόχων, το διοικητικό συμβούλιο της Παγκόσμιας Τράπεζας ενέκρινε χθες ομόφωνα την επικαιροποίηση των αποκαλούμενων «δικλείδων ασφαλείας» που ισχύουν από την δεκαετία του 1980.
Πρόκειται για μέρος μιας μεγαλύτερης προσπάθειας του Jim Yong Kim –ο οποίος βρίσκεται στο τελευταίο έτος μιας αμφιλεγόμενης πρώτης θητείας- να κάνει τον θεσμό πιο ευκίνητο και να αντιμετωπίσει τις ανησυχίες των δανειοληπτών για τη συχνά δύσκολη διαδικασία εξασφάλισης δανείων. Η θέση της Παγκόσμιας Τράπεζας στην παγκόσμια οικονομία τίθεται υπό αμφισβήτηση, καθώς η Τράπεζα αντιμετωπίζει έναν αυξανόμενο ανταγωνισμό από νέους θεσμούς, όπως η Ασιατική Τράπεζα Επενδύσεων Υποδομών, η οποία στηρίζεται από την Κίνα.
«Ο κόσμος έχει αλλάξει από τότε που δημιουργήθηκαν οι πρώτες δικλείδες ασφαλείας μας... και τώρα οι πολιτικές μας πρέπει να αντανακλούν τις πραγματικότητες του σήμερα», δήλωσε σε δημοσιογράφους ο κ. Kim.
Η Τράπεζα υποστηρίζει πως οι παλιοί κανόνες ήταν για συγκεκριμένο σκοπό και πολύπλοκοι. Τα νέα στάνταρντ, που αναμένεται να τεθούν σε ισχύ το 2018, για πρώτη φορά περιλαμβάνουν προϋποθέσεις για τις συνθήκες εργασίας στα projects της Παγκόσμιας Τράπεζας. Περιλαμβάνονται επίσης απαγορεύσεις στις διακρίσεις κατά ανθρώπων για οποιονδήποτε λόγο, απαιτήσεις οι δανειολήπτες να εκτιμούν τις επιπτώσεις των έργων στην κλιματική αλλαγή, αλλά και αναφορά στα ανθρώπινα δικαιώματα στην εισαγωγική «δήλωση οράματος».
Όμως, η μεγαλύτερη αλλαγή είναι πως οι κανόνες γίνονται πιο ευέλικτοι, δίνοντας μεγαλύτερες εξουσίες στις δανειολήπτριες χώρες.
Επιτρέπουν την αυξημένη χρήση εγχώριων περιβαλλοντικών και άλλων κανονισμών ως σημείων αναφοράς για τα projects. Όμως, σύμφωνα με τους επικριτές, θα δίνουν τη δυνατότητα στις κυβερνήσεις να αναβάλλουν την κατάρτιση διαφόρων σχεδίων, όπως για παράδειγμα της μετεγκατάστασης ανθρώπων που επηρεάζονται από την κατασκευή φραγμάτων και άλλων μεγάλων έργων υποδομών, μέχρις ότου εγκριθούν τα δάνεια.
Η Nadia Daar, επικεφαλής της Oxfarm Interiantional στην Ουάσινγκτον, δήλωσε πως η μεταρρύθμιση θα οδηγήσει σε μεταφορά του due diligence της Τράπεζας επί των έργων, αφού έχουν εγκριθεί τα έργα αυτά.
«Ειλικρινά είναι απογοητευτικό», τόνισε. «Πολλοί από εμάς προσβλέπουμε στην Παγκόσμια Τράπεζα να θέσει τα υψηλότερα στάνταρντ σε ότι αφορά τις πολιτικές για την ανάπτυξη και ιδιαίτερα τα περιβαλλοντικά και κοινωνικά στάνταρντ».
Οι αλλαγές έρχονται επίσης σε μια περίοδο που η Τράπεζα εξακολουθεί να αντιμετωπίζει προβλήματα με τα projects της. Πέρυσι, για παράδειγμα, η Τράπεζα ακύρωσε οδικό έργο ύψους 265 εκατ. δολαρίων στην Ουγκάντα, καθώς ακτιβιστές κατέγραψαν επαναλαμβανόμενες περιπτώσεις στις οποίες εργολάβοι κακοποιούσαν σεξουαλικά παιδιά που διέμεναν στην περιοχή γύρω από το έργο.
«Ο λόγος που έχουμε αυτό το σύστημα που βασίζεται σε κανόνες είναι η σφαγή και η καταστροφή που έχουν αφήσει πίσω τους έργα της Παγκόσμιας Τράπεζας», σχολίασε ο Jeff Hall, εκτελεστικός διευθυντής του lobby Bank Information Centre, που εδρεύει στην Ουάσινγκτον. «Η τράπεζα δεν έχει δείξει ότι τα πάει πολύ καλά με αυτά τα πράγματα».
Ο κ. Kim δήλωσε πως μέρος της κριτικής έναντι των νέων κανόνων της Τράπεζας είναι μια «υποτιμητική καρικατούρα». Τα χρόνια των σκληρών διαπραγματεύσεων οδήγησαν στον «καλύτερο δυνατό συμβιβασμό» μεταξύ των ισχυρών στάνταρντ και της ανάγκης να διοχετευθούν δάνεια ώστε να βοηθηθούν φτωχές χώρες που δυσκολεύονται να έχουν πρόσβαση στις παγκόσμιες κεφαλαιαγορές από την οικονομική κρίση του 2008.
«Έπρεπε να βρούμε τον μέσο δρόμο, όπου θα μπορούσαμε τόσο να διασφαλίσουμε ότι δεν θα γίνονται καταχρήσεις όσο και ότι θα μπορούν οι δανειολήπτες να δανείζονται», συμπλήρωσε.
Άλλοι αναλυτές υποστηρίζουν πως η Τράπεζα έχει βελτιώσει σημαντικά τις επιδόσεις της με την πάροδο των χρόνων και πως, αν και συχνά είναι υψηλού προφίλ, οι αποτυχίες της είναι σχετικά σπάνιες.
Ο Scott Morris, πρώην αξιωματούχος του αμερικανικού υπουργείου Οικονομικών που τώρα εργάζεται στο Κέντρο για την Παγκόσμια Ανάπτυξη, δήλωσε πως οι νέοι κανόνες αποτελούν μέρος μιας αλλαγής που στόχο έχει να ενθαρρυνθούν ευρύτερες αλλαγές σε χώρες όπου η τράπεζα εργάζεται, δίνοντας μεγαλύτερη έμφαση στη βελτίωση των εγχώριων νόμων αντί να επικεντρώνονται σε μεμονωμένα projects της Παγκόσμιας Τράπεζας.
«Έχει να κάνει πολύ περισσότερο με το να ανταποκρίνονται οι ίδιες οι χώρες σε ορισμένα στάνταρντ παρά με την 'αστυνόμευση' του προσωπικού της τράπεζας (στα έργα)», σχολίασε. «Για τους επικριτές, αυτό μοιάζει σαν η Παγκόσμια Τράπεζα να πετάει από το παράθυρο τα αυστηρά της στάνταρντ. Νομίζω πως αυτό είναι μια στρέβλωση του τι πραγματικά αφορούν οι αλλαγές».