Υπερτουρισμός στην Ευρώπη: Το βαρύ κοινωνικό κόστος και 4 λύσεις

Ήταν πιτσιλίσματα που ακούστηκαν σε όλο τον κόσμο. Μια χούφτα διαδηλωτών κατά του τουρισμού κατέβρεξε τους επισκέπτες της Βαρκελώνης με νεροπίστολα κατά τη διάρκεια μιας διαδήλωσης αυτόν τον μήνα, διώχνοντάς τους από τις ταράτσες των εστιατορίων.

Καθώς οι εικόνες από την υγρή επίθεση έκαναν τον γύρο του Τύπου από τις ΗΠΑ μέχρι την Κίνα και την Αυστραλία και προκάλεσαν μια κρίση branding για την ισπανική πόλη, τα στελέχη του τουρισμού καταδίκασαν τους «πιστολέρο» επειδή τρόμαξαν τους επισκέπτες.

Οι διοργανωτές λένε ότι το κόλπο ήταν απρογραμμάτιστο, αλλά κατανοητό. «Ο κόσμος είναι τσαντισμένος», λέει ο Martí Cusó, ο οποίος βοήθησε στη διεύθυνση της πορείας διαμαρτυρίας των 3.000 ατόμων. «Είναι φυσιολογικό ότι αν αυτό που είναι πιο κοντά σου είναι ένα ξενοδοχείο ή τουρίστες σε μια βεράντα, τότε η δυσαρέσκεια διοχετεύεται προς αυτούς».

Η αντίδραση κατά του τουρισμού, ωστόσο, εκτείνεται πολύ πέρα από τη Βαρκελώνη. Η Ευρώπη έχει χαρακτηριστεί ως το μουσείο του κόσμου και η Μεσόγειος έχει ευδοκιμήσει ως το παραλιακό της θέρετρο. Οι ευρωπαϊκές χώρες φιλοξένησαν 709 εκατ. διεθνείς επισκέπτες πέρυσι, με αυξανόμενο αριθμό επισκεπτών από τη Βόρεια Αμερική, αλλά η συντριπτική πλειοψηφία ταξιδεύει εντός της Ευρώπης.

Αλλά σε ορισμένες χώρες η μάζα των επισκεπτών που αναζητούν την ευχαρίστηση έχει αυξηθεί τόσο πολύ που, από τη Βενετία και το Άμστερνταμ μέχρι τη Λισαβόνα και τη Σαντορίνη, η υπομονή των ντόπιων έχει χαθεί.

Περισσότερο από οπουδήποτε αλλού, η Ισπανία βρίσκεται στην πρώτη γραμμή. Είναι η δεύτερη πιο επισκέψιμη χώρα στον κόσμο, με 85 εκατ. ξένους ταξιδιώτες πέρυσι. Εξαρτάται περισσότερο από τον τουρισμό από ότι η Γαλλία, που είναι ο κορυφαίος προορισμός, και δέχεται περισσότερους επισκέπτες ανά κάτοικο.

Η πίεση αυξάνεται εδώ και χρόνια καθώς τα νούμερα ανεβαίνουν, αλλά φέτος οι πιέσεις στην Ισπανία έγιναν αφόρητες. Οι κάτοικοι διαμαρτύρονται ότι η στέγαση έχει γίνει απλησίαστη, οι δημόσιες συγκοινωνίες δεν λειτουργούν, τα μεσαιωνικά κέντρα των πόλεων έχουν γίνει «Ντίσνεϋ», τα αποθέματα νερού εξαντλούνται και η αντικοινωνική συμπεριφορά είναι διάχυτη. Από τη Μπενιντόρμ έως τη Μαγκαλούφ, οι Ισπανοί έχουν «φορτώσει» με τους μεθυσμένους Βρετανούς που επιδίδονται στο «balconing», την απειλητική για τη ζωή δραστηριότητα της αναρρίχησης μεταξύ των μπαλκονιών ή της πτώσης από αυτά σε μια πισίνα.

Πολλοί λένε τώρα ότι φτάνει πια. Τους τελευταίους τρεις μήνες οι αντιτουριστικές διαμαρτυρίες συγκέντρωσαν 56.000 άτομα στα Κανάρια Νησιά και 10.000 άτομα στο νησί της Μαγιόρκα, όπου οι ντόπιοι σηκώθηκαν νωρίς για να «καταλάβουν» μια από τις πιο ινσταγκραμικές της παραλίες.

Στις νότιες ακτές της ηπειρωτικής χώρας, περισσότεροι από 5.000 εμφανίστηκαν στη Μάλαγα μαζί με αρκετές χιλιάδες στο Αλικάντε και το Καντίζ. Υπήρξαν διαδηλώσεις στη Σεβίλλη, στο Σαν Σεμπαστιάν, ακόμη και στη συνοικία Λαβαπιές της Μαδρίτης, μιας από τις πιο μοδάτες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες. Η λέξη του καλοκαιριού εδώ είναι «τουρισμοφοβία» (tourism-phobia).

Παρά το κατάβρεγμα των τουριστών στη Βαρκελώνη, ο στόχος των διαμαρτυριών δεν είναι να συκοφαντήσουν ή να κατηγορήσουν μεμονωμένους επισκέπτες, λέει ο Cusó. «Δεν είναι αυτοί οι υπεύθυνοι. Την ευθύνη φέρουν η τουριστική βιομηχανία και οι κυβερνήσεις που επέτρεψαν στη βιομηχανία να κάνει ό,τι θέλει», λέει, μια άποψη που απηχούν και άλλοι διαδηλωτές.

Καθισμένος σε ένα σπάνιο μπαρ που εξακολουθούν να επισκέπτονται ντόπιοι μέσα στα πέτρινα τείχη της γοτθικής συνοικίας της Βαρκελώνης, πίνει έναν καφέ αξίας 1,60 ευρώ και θρηνεί για τη δυσκολία να βρει κανείς τέτοιες τιμές σε έναν κόσμο Starbucks και πληθωρισμού. «Αυτό που έχει σημαδέψει τη Βαρκελώνη είναι η βία του τουρισμού με τον τρόπο που καταλαμβάνει τους δημόσιους χώρους, ιδιωτικοποιεί τα πράγματα και διώχνει τους ανθρώπους», λέει.

Η Ισπανία εξελίσσεται στο ευρωπαϊκό τεστ για το αν η οργή μπορεί να μετατραπεί σε δύναμη ανανέωσης - και όχι αποσταθεροποίησης.

Εξάλλου, η απόρριψη ενός τομέα που αποτελεί τον οικονομικό αιμοδότη πολλών τόπων είναι επικίνδυνη. Κατά τη διάρκεια έξι δεκαετιών, ο κλάδος έχει γίνει κινητήριος μοχλός θέσεων εργασίας και κερδών. Ανέβασε την Ισπανία στις τάξεις των πλούσιων χωρών και αντιπροσωπεύει το 12-13% του εθνικού ΑΕΠ. Αλλά ένα σύνθημα στα Κανάρια Νησιά συνοψίζει ένα κοινό αίσθημα: «Τουρισμός, ναι. Αλλά όχι έτσι».

Ο Jordi Hereu, υπουργός Τουρισμού της Ισπανίας, φροντίζει να βρει τη σωστή ισορροπία. Το ρεκόρ επισκεπτών της χώρας πέρυσι ήταν «μια αδιαμφισβήτητη επιτυχία», λέει. Ο οργανισμός τουριστικής προώθησης προβλέπει ότι ο αριθμός των επισκεπτών από τον Ιούνιο έως τον Σεπτέμβριο θα είναι αυξημένος κατά 13% σε σχέση με πέρυσι. Αλλά η Ισπανία πρέπει να θυμάται ότι οι τουριστικοί της μαγνήτες είναι επίσης η πατρίδα των ανθρώπων της, προσθέτει ο Hereu. «Πρέπει να αφουγκραστούμε τα αιτήματά τους, απ' όπου κι αν προέρχονται, γιατί χωρίς τους πολίτες δεν υπάρχουν τουριστικοί προορισμοί». Το ερώτημα είναι, πώς μπορεί να διορθωθεί ο τουριστικός της τομέας - και με ποιο οικονομικό κόστος;

Τα ταξιδιωτικά hotspots της Ευρώπης περνούν από τα στάδια αυτού που ο ακαδημαϊκός George Doxey ονόμασε «δείκτη ερεθισμού».

Η αρχική άφιξη των επισκεπτών δημιουργεί ευφορία, έγραψε, καθώς ο μαζικός τουρισμός επιταχύνθηκε τη δεκαετία του 1970. Αυτή δίνει τη θέση της στην απάθεια καθώς οι τουρίστες θεωρούνται δεδομένοι, ακολουθούμενη από την ενόχληση καθώς πλησιάζει ο κορεσμός. Το τελικό στάδιο, ο ανταγωνισμός, χαρακτηρίζεται από ανοιχτές εκφράσεις εχθρότητας που απευθύνονται στους τουρίστες.

Ήδη από το 2001, οι Κανάριες Νήσοι θέσπισαν μορατόριουμ στις νέες κατασκευές σε τουριστικές περιοχές, σε μια προσπάθεια να ελέγξουν τον αριθμό τους. Πριν από δέκα χρόνια, εν μέσω κοινωνικής αναταραχής για τα μέτρα λιτότητας της ευρωζώνης, η Βαρκελώνη είδε τις πρώτες διαδηλώσεις μεγάλης κλίμακας κατά του τουρισμού. Αλλά έκτοτε η φύση του προβλήματος έχει αλλάξει.

Πρώτον, η αναζήτηση εμπειριών και αυθεντικότητας έγινε viral: περισσότεροι τουρίστες άρχισαν να εγκαταλείπουν τις παραλίες και τα κέντρα των πόλεων για να συρρεύσουν σε φεστιβάλ γειτονιάς, απομονωμένα χωριά και φυσικά πάρκα που δεν είχαν συνηθίσει να βλέπουν, αλλά βρέθηκαν να προωθούνται από ταξιδιωτικούς influencers.

Στη συνέχεια, «χτύπησε» η Covid-19. Οι κάτοικοι πήραν ξαφνικά τη γεύση ότι είχαν και πάλι τα σπίτια τους για τον εαυτό τους, αλλά με μια δαπανηρή άλλη πλευρά: οι κυβερνήσεις δημιούργησαν τεράστια χρέη για να αντισταθμίσουν την εξαφάνιση των τουριστικών εσόδων. Όταν η πανδημία υποχώρησε, οι ταξιδιώτες επέστρεψαν με μια νέα «δίψα» και οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής ήταν απελπισμένοι να τους υποδεχτούν ξανά.

Αυτή η στιγμή είναι «ποιοτικά διαφορετική» από το μακροχρόνιο ζήτημα του μαζικού τουρισμού, λέει ο Άγγελος Βαρβαρούσης, ακαδημαϊκός και πολεοδόμος με έδρα τη Βαρκελώνη και την Αθήνα. «Δεν είναι θέμα αριθμών, είναι ότι πόλεις, περιοχές, ακόμη και ολόκληρες χώρες μετατρέπονται σε τουριστικοποιημένες κοινωνίες. Πράγμα που σημαίνει ότι τα τοπία τους, οι οικονομίες τους, οι αυτοεικόνες τους λειτουργούν για να εξυπηρετήσουν τους τουρίστες. Πρόκειται για μια μορφή αποικισμού».

Στην περίπτωση της Βαρκελώνης, η δυσαρέσκεια ενώνει δύο σκέλη της κοινωνικής ζωής που συνήθως είναι αντίθετα: τον συντηρητικό σνομπισμό για τις κατώτερες τάξεις των επισκεπτών και τον αριστερό αντικαπιταλισμό μιας πόλης με αναρχικές ρίζες.

Αλλά η τουριστική βιομηχανία είναι πρόθυμη να υποβαθμίσει τη σημασία των διαδηλώσεων. Ο Jorge Marichal, ο οποίος είναι ιδιοκτήτης ξενοδοχείων στα Κανάρια Νησιά και επικεφαλής της βιομηχανικής ομάδας των ξενοδόχων CEHAT, κατηγορεί τον «σκανδαλοθηρικό Τύπο» για την ενίσχυσή τους. «Έχουμε μια από τις πιο ανταγωνιστικές τουριστικές οικονομίες στον κόσμο και οι άνθρωποι λένε ότι το μοντέλο πρέπει να αλλάξει; Αυτό που πρέπει να κάνουμε είναι να πιάσουμε δουλειά», λέει.

Ο Arturo Mas-Sardá, πρόεδρος του λούνα παρκ και του ξενοδοχειακού συγκροτήματος PortAventura στις ακτές της Καταλονίας, λέει ότι είναι απαραίτητο να «αποδραματοποιηθεί» το θέμα και να γίνει καλύτερη δουλειά στην επικοινωνία του τρόπου με τον οποίο «ο τουρισμός έχει τεράστιες θετικές επιπτώσεις όσον αφορά το ΑΕΠ και τον αριθμό των θέσεων εργασίας που δημιουργεί».

Αναφερόμενος στα νεροπίστολα, λέει: «Προφανώς, όταν συμβαίνουν τέτοια πράγματα, προσελκύουν την προσοχή και έχουν αντίκτυπο, αλλά οι διαδηλωτές είναι μειοψηφία. Αυτό που ισχύει είναι ότι πρέπει να γνωρίζουμε ότι ο τουρισμός πρέπει να τύχει διαχείρισης».

Τα προτεινόμενα μέτρα αντιμετώπισης του υπερτουρισμού μπορούν να χωριστούν σε τέσσερις κατηγορίες. Η πρώτη, και φαινομενικά η απλούστερη, είναι η καλύτερη εποπτεία και ο αυστηρότερος έλεγχος από τις περιφερειακές και δημοτικές κυβερνήσεις.

Οι αξιωματούχοι στην Ισπανία πατάσσουν την κατάχρηση των δημόσιων χώρων. Σε όλες τις Βαλεαρίδες Νήσους, ένα διάταγμα που εγκρίθηκε τον Μάιο απαγορεύει στον κόσμο να πίνει εκτός εγκεκριμένων χώρων και διατάσσει τα σκάφη για πάρτι να μείνουν μακριά από τις ακτές. Το Σαν Σεμπαστιάν έχει περιορίσει τα γκρουπ εκδρομών σε 25 άτομα για να μειώσει τη συμφόρηση των πεζοδρομίων. Η Βαρκελώνη έχει στραφεί στην έκδοση εισιτηρίων μόνο μέσω διαδικτύου για το Parc Güell και έχει αφαιρέσει μια διαδρομή τοπικού λεωφορείου από τους χάρτες της Google, ώστε να μην τη χρησιμοποιούν οι τουρίστες.

Σε πολλά τουριστικά κέντρα πολλαπλασιάζονται τα πρόστιμα για την ούρηση στους δρόμους, ακόμη και στη θάλασσα. Αν και η άνοδος των θερμοκρασιών του καλοκαιριού δεν λειτουργεί αποτρεπτικά για όλους, ωστόσο βοηθά τις προσπάθειες να κατανεμηθούν οι επισκέπτες σε όλο το έτος.

Αλλά πολλοί κάτοικοι της περιοχής απαιτούν νέα μέτρα για την αντιμετώπιση του πιο επώδυνου οικονομικού σημείου αιχμής: τη στέγαση. Καθώς η προσφορά ακινήτων μειώνεται από διαμερίσματα τύπου Airbnb και εξοχικές κατοικίες αλλοδαπών, η εκτόξευση των ενοικίων έχει αφήσει το προσωπικό εστιατορίων και ξενοδοχείων να ζει σε τροχόσπιτα, σκηνές ή αυτοκίνητα στα ελληνικά και ισπανικά νησιά. Το πρόβλημα επιδεινώνεται από το γεγονός ότι οι περισσότερες θέσεις εργασίας στον τουρισμό είναι χαμηλής ειδίκευσης και χαμηλά αμειβόμενες.

Σε απάντηση, η Λισαβόνα ανέστειλε την έκδοση νέων αδειών βραχυχρόνιας μίσθωσης. Η Βαρκελώνη έχει λάβει τα πιο δραστικά μέτρα, υποσχόμενη να κλείσει τα 10.000 διαμερίσματα τύπου Airbnb - τα οποία αντιπροσωπεύουν το 40% των κλινών των επισκεπτών - μέχρι τα τέλη του 2028.

Αλλά αντιμετωπίζει μια σειρά νομικών προκλήσεων από τους ιδιοκτήτες ακινήτων. Η κίνηση αυτή θα τιμωρήσει τις πολλές οικογένειες με παιδιά που μένουν σε αυτά επειδή τα ξενοδοχεία είναι πολύ ακριβά, λέει η Marian Muro, γενικός διευθυντής της Apartur, μιας ομάδας πίεσης για τα διαμερίσματα διακοπών. «Η πόλη δεν θα έχει τα απαραίτητα καταλύματα. Έτσι, οι επιπτώσεις θα μπορούσαν να είναι τεράστιες», λέει η ίδια.

Η δεύτερη λύση είναι να αλλάξει το είδος των τουριστών που προσελκύει ένας προορισμός με την αναβάθμιση της αγοράς - και στην περίπτωση της Βαρκελώνης να αποτρέψει τα πάρτι εργένηδων και εργενισσών. «Δεν θέλουμε τους τουρίστες που έρχονται για να κάνουν αυτό που δεν μπορούν να κάνουν στις χώρες τους», λέει ο Mateu Hernández, γενικός διευθυντής του Turisme de Barcelona, ενός οργανισμού ΣΔΙΤ που προωθεί την πόλη. «Δεν θέλουμε τους τουρίστες που έρχονται για να μεθύσουν. Δεν θέλουμε τους τουρίστες που έρχονται εδώ για να φάνε φτηνά».

Αλλά δεν θα επαναλάβει την ωμή εκστρατεία «μείνετε μακριά» που το Άμστερνταμ απηύθυνε πέρυσι στους μεθυσμένους Βρετανούς, λέγοντας ότι δεν απέδωσε. Αντ' αυτού, το σχέδιο είναι να στραφεί σε μάρκετινγκ υψηλού επιπέδου που επικεντρώνεται στα καλά εστιατόρια της Βαρκελώνης, στα μουσικά φεστιβάλ και στην καλλιτεχνική κληρονομιά του Πικάσο, του Γκαουντί και του Μιρό.

Η Βαρκελώνη θέλει να μετατρέψει τη φιλοξενία του φετινού ιστιοπλοϊκού διαγωνισμού America's Cup, που χρηματοδοτείται από τη Louis Vuitton, σε έμβλημα πολυτέλειας. «Η δέσμευση για ποιοτικό τουρισμό αποτελεί εγγύηση για την αύξηση της ποιότητας της απασχόλησης επίσης», λέει ο Hernández. «Είναι ένας ενάρετος κύκλος».

Αλλά άλλοι προειδοποιούν ότι ο υπερβολικός ελιτισμός δεν είναι βιώσιμος και μάλιστα είναι ταξικός. Ο Iñaki López de Viñaspre, συνιδρυτής του ομίλου γκουρμέ εστιατορίων Sagardi, σημειώνει ότι οι άνθρωποι που ερωτεύτηκαν τη Βαρκελώνη τρώγοντας σάντουιτς ως φοιτητές μπορεί να επιστρέψουν δύο δεκαετίες αργότερα ως μεγαλοκαταναλωτές.

Γνέφει σε μια ομάδα έξι εικοσάρηδων γυναικών, από την Πορτογαλία και την Ιταλία, που είχαν περάσει για ένα ποτό στο μπαρ ενός από τα εστιατόρια του. «Λοιπόν, τι; Θα απαγορεύσεις σε αυτά τα κορίτσια να έρθουν;» ρωτάει. «Είναι μέρος της κοινωνίας».

Η τρίτη λύση για τον υπερτουρισμό, που προωθείται από πολλούς στην ταξιδιωτική βιομηχανία, στηρίζεται στην ιδέα ότι η ρίζα του προβλήματος δεν είναι οι πολλοί άνθρωποι, αλλά η πολύ μικρή χωρητικότητα.

Οι τόποι αισθάνονται να κατακλύζονται μόνο αν δεν έχουν προετοιμαστεί για να ανταπεξέλθουν, λένε. Αυτό που χρειάζεται είναι συντονισμένες επενδύσεις στη στέγαση, τις αστικές μεταφορές και τα συστήματα ύδρευσης. Δεν πρόκειται για μια διάγνωση που προωθείται από τις κυβερνήσεις, διότι τους επιρρίπτει την ευθύνη. Ενώ η Ισπανία κατασκεύασε καλά αεροδρόμια και αυτοκινητοδρόμους, ο τουρισμός σε τοπικό επίπεδο ήταν για δεκαετίες μια ιστορία πολιτικών - τόσο από τη δεξιά όσο και από την αριστερά - που ανταγωνίζονταν για τις επιχειρήσεις και απέτυχαν να σχεδιάσουν, λένε παράγοντες της βιομηχανίας.

«Δεν έχουν συνειδητοποιήσει ότι οι υποδομές πρέπει να συμβαδίζουν με την αύξηση του πληθυσμού», λέει ο Marichal, από το λόμπι του ξενοδοχείου. «Μπορώ να σας δώσω 1.000 παραδείγματα. Πάρτε ένα τυπικό μικρό ψαροχώρι. Από τη δεκαετία του 1960 έχει μετατραπεί σε τουριστικό προορισμό. (Αλλά) δεν υπάρχει αποχετευτικό σύστημα, δεν υπάρχουν επενδύσεις σε δρόμους, δεν υπάρχουν αρκετές κατοικίες για τους ανθρώπους που εργάζονται στην τουριστική βιομηχανία».

Η Muro, η οποία έχει διατελέσει σε μια σειρά από θέσεις εργασίας στην τουριστική βιομηχανία, λέει ότι οι κυβερνήσεις είχαν περάσει χρόνια διοργανώνοντας συνεντεύξεις Τύπου για να γιορτάσουν τον αριθμό των αφίξεων τουριστών. «Αλλά αν δεν έχεις περάσει από την άσκηση κατανόησης της οικονομικής δραστηριότητας, να κάνεις προβλέψεις και να έχεις στο μυαλό σου τι θα ακολουθήσει, τι θα συμβεί; Αυτό παθαίνεις».

Η τελευταία, πιο ριζοσπαστική προτεινόμενη λύση είναι η αποανάπτυξη, ή η συρρίκνωση του συνολικού αριθμού των διεθνών τουριστών. Η αντικαπιταλιστική εκδοχή απορρίπτει την έννοια των ταξιδιών στο εξωτερικό ως δικαίωμα, τονίζει την ανάγκη μείωσης των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα από τις μεταφορές και εφιστά την προσοχή σε όσους εξακολουθούν να μην μπορούν να αντέξουν οικονομικά κανενός είδους διακοπές. Ο Ernest Cañada, ερευνητής της Alba Sud, μιας ομάδας που ασκεί κριτική στον τουρισμό, λέει: «Αυτό που ζητάμε είναι μια αλλαγή στις τουριστικές πολιτικές ώστε να δοθεί η δυνατότητα στην πλειοψηφία του πληθυσμού να οργανώνει διακοπές κοντά στο σπίτι του».

Άλλοι τάσσονται υπέρ της χρήσης τουριστικών φόρων για την αποθάρρυνση των επισκεπτών. Αλλά πουθενά στην Ευρώπη δεν έχει πλησιάσει το τέλος των 100 δολαρίων ανά διανυκτέρευση που εισπράττει το βασίλειο των Ιμαλαΐων Μπουτάν. Ο φόρος της Βαρκελώνης είναι το πολύ 6,75 ευρώ ανά διανυκτέρευση και η σοσιαλιστική κυβέρνησή της έχει ένα πιο μετριοπαθές όραμα για τα όρια.

Ο Jordi Valls, αντιδήμαρχος, λέει ότι η πόλη χρειάζεται περισσότερη βιομηχανία και τεχνολογική καινοτομία για να αντισταθμίσει το οικονομικό βάρος του τουρισμού. Αντιπροσωπεύει το 14% του ΑΕΠ της πόλης και λέει ότι η κυβέρνηση δεν θέλει το ποσοστό αυτό να είναι πολύ υψηλότερο. «Δεν θέλουμε να είμαστε απόλυτα εξαρτημένοι», λέει.

Στη Ράμπλα, την τουριστική λωρίδα όπου το νερό από τα νεροπίστολα έχει στεγνώσει εδώ και καιρό, η αλλαγή δεν είναι ακόμη στον αέρα. Ο Jaume Doncas Pros, ιδιοκτήτης του μουσικού καταστήματος Casa Beethoven, υποψιάζεται υποκρισία μεταξύ ορισμένων από αυτούς που καλούν τους επισκέπτες να επιστρέψουν στα σπίτια τους. «Οι περισσότεροι από τους διαδηλωτές, ίσως αύριο πάνε στη Ρώμη ή στο Παρίσι», λέει. «Σήμερα είμαστε όλοι τουρίστες».

Οι ίδιοι οι επισκέπτες φαίνονται ατάραχοι και η συμπεριφορά τους ελάχιστα αλλαγμένη. Ο δρόμος απ' έξω είναι γεμάτος από τις φωνές 19 μελών μιας παρέας Ιταλών εργένηδων που βροντοφωνάζουν τραγούδια πίνοντας Amaro Montenegro. Ο Stefano Pausini, ο γαμπρός με το φωτεινό ροζ μπλουζάκι, δεν ενοχλείται ούτε στο ελάχιστο από τις διαμαρτυρίες. «Έχω ακούσει γι' αυτές», λέει. «Αλλά επειδή είναι το γαμήλιο πάρτι μου, δεν με νοιάζει».

© The Financial Times Limited 2024. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation