Ελ Εριάν: Γιατί αισιοδοξώ ότι οι οικονομίες θα βγουν από το τέλμα

Για πρώτη φορά μετά από δύο δεκαετίες, είμαι αισιόδοξος ότι οι οικονομίες των προηγμένων χωρών μπορούν να ξεφύγουν αποφασιστικά από το τέλμα της χαμηλής ανάπτυξης.

Για υπερβολικά πολύ καιρό, η ανεπαρκής ανάπτυξη υπονόμευε την οικονομική ευημερία, αποδυνάμωνε δομικά τα ολοένα και πιο εύθραυστα δημόσια οικονομικά, επιδείνωνε την ανισότητα και καθιστούσε πιο δύσκολη την αντιμετώπιση παγκόσμιων απειλών για τη ζωή και τα μέσα διαβίωσης, όπως η κλιματική αλλαγή και οι πανδημίες.

Οι ρίζες αυτού του προβλήματος μπορούν να εντοπιστούν στις αρχές αυτού του αιώνα. Αντί να επικεντρωθούν σε διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που ενισχύουν την παραγωγικότητα, πάρα πολλές χώρες «ερωτεύτηκαν» τις χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες ως έναν σύντομο δρόμο προς την ανάπτυξη. Κάποιες μάλιστα ενήργησαν σαν τα χρηματοοικονομικά να παρείχαν το επόμενο στάδιο της καπιταλιστικής ανάπτυξης - γεωργία, βιομηχανία, υπηρεσίες και, τώρα, χρηματοοικονομικά.

Ήταν ένας ρομαντισμός που είδε τις ρυθμιστικές αρχές να επιλέγουν προσεγγίσεις «ελαφριάς επαφής» και τις χώρες να ανταγωνίζονται σκληρά για να γίνουν διεθνή χρηματοπιστωτικά κέντρα. Δεν υπήρχαν πολλές ανησυχίες σχετικά με την αποσύνδεση ενός διαρκώς επεκτεινόμενου χρηματοπιστωτικού τομέα από τις οικονομίες που προοριζόταν να εξυπηρετήσει - μέχρι που έγινε μη βιώσιμος, με αποκορύφωμα την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση.

Αντί να αντιμετωπίσουν την κρίση ως απόδειξη διαρθρωτικών αποτυχιών, πάρα πολλοί υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής επέλεξαν μια κυκλική αντίδραση - ή το τρίτο στοιχείο στο τότε μάντρα των «έγκαιρων, στοχευμένων και προσωρινών» (timely, targeted and temporary) προσεγγίσεων πολιτικής. Ελλείψει ανανεωμένων κινητήριων μοχλών ανάπτυξης, τα δημοσιονομικά ελλείμματα και οι ισολογισμοί των κεντρικών τραπεζών επεκτάθηκαν σε μέγεθος περισσότερο από ό,τι είχε φανταστεί κανείς. Εν τω μεταξύ, τα μέτρα για την ενίσχυση της παραγωγικότητας ήταν, στην καλύτερη περίπτωση, αποσπασματικά, ασυνεπή και χωρίς στρατηγικό πλαίσιο.

Αφού υπέστησαν τις συνέπειες, ένας αυξανόμενος αριθμός κυβερνήσεων θέτει τώρα την ανάπτυξη στην κορυφή της ατζέντας πολιτικής. Αυτό καταδεικνύεται με τον πιο γλαφυρό τρόπο από την «αναπτυξιακή αποστολή» της νέας κυβέρνησης του Ηνωμένου Βασιλείου και την επείγουσα εφαρμογή μέτρων για την «απελευθέρωση των φρένων». Μια ανανεωμένη κυβέρνηση των ΗΠΑ είναι πιθανό να ακολουθήσει το παράδειγμά της.

Αυτή η εξέλιξη είναι μόνο ένα μέρος του λόγου για τον οποίο είμαι πιο αισιόδοξος για τη μεσοπρόθεσμη ανάπτυξη. Ο άλλος είναι η συνειδητοποίηση ότι η απελευθέρωση των φρένων πρέπει να συνοδευτεί από την εμφάνιση νέων ισχυρών κινητήρων της αυριανής ανάπτυξης· και υπάρχουν αρκετά επιστημονικά στοιχεία που δείχνουν ότι τέτοιοι κινητήρες είναι όχι απλώς δυνατοί αλλά και πιθανοί.

Φαίνεται ότι κάθε χρόνο υπάρχουν όλο και πιο εντυπωσιακές καινοτομίες σε τομείς όπως η τεχνητή νοημοσύνη, οι βιοεπιστήμες και η βιώσιμη ενέργεια. Κάθε μία από αυτές βελτιώνει όχι μόνο το «τι» κάνουμε αλλά και το «πώς» το κάνουμε. Η τάση αυτή ωθείται από την άφθονη χρηματοδότηση του ιδιωτικού τομέα, τη σημαντική ανθρώπινη τεχνογνωσία και την αυξανόμενη ισχύ των υπολογιστών.

Μαζί με αυτούς τους παράγοντες, υπάρχουν και άλλες πηγές δυνητικής ανάπτυξης από την αναδιάρθρωση συγκεκριμένων τομέων, δημιουργώντας ευεργετικές «δευτερογενείς» επιδράσεις στην ευρύτερη οικονομία. Αυτό ισχύει για την υγειονομική περίθαλψη, την επισιτιστική ασφάλεια και την άμυνα, όπου υπάρχουν σημαντικά περιθώρια άμεσης και έμμεσης αύξησης της παραγωγικότητας.

Αυτή η αισιοδοξία δεν είναι χωρίς προκλήσεις. Κάθε νέος μοχλός ανάπτυξης συνοδεύεται από αυτό που αποκαλώ χαρακτηριστικά 80/20 - με τον δυνητικό αντίκτυπο να είναι κατά 80% θετικός, αλλά και κατά 20% πιθανότητα αρνητικών συνεπειών. Η πρόκληση είναι να απελευθερώσουμε τα πολλά υποσχόμενα οφέλη και ταυτόχρονα να διαχειριστούμε τον κίνδυνο. Σε διαφορετικές χώρες, τα πλαίσια συμπεριφοράς θα το διαστρεβλώσουν αυτό. Στις ΗΠΑ, για παράδειγμα, οι καινοτόμοι μπορεί να τείνουν να επικεντρώνονται αποκλειστικά στα δυνητικά οφέλη που ανέρχονται σε 80%. Στην Ευρώπη, οι ρυθμιστικές αρχές μπορεί να παραλύουν από το 20% του κινδύνου.

Υπάρχει επίσης η πρόκληση να αποφύγουμε την επανάληψη του λάθους της παγκοσμιοποίησης, δηλαδή να παραβλέψουμε τις διανεμητικές συνέπειες. Πρέπει να τονιστεί έγκαιρα και διαρκώς το δυναμικό ενίσχυσης της εργασίας και όχι ο κίνδυνος μετατόπισης της εργασίας που ενέχουν αυτές οι καινοτομίες. Η ηγεσία με όραμα θα παίξει ουσιαστικό ρόλο εδώ, καθώς και στην πλοήγηση σε έναν κατακερµατισµένο κόσµο στον οποίο οι δυνατότητες για συνεργασία που θα ήταν επωφελής για όλους έχουν δώσει τη θέση τους σε αποκλίσεις και κατακερµατισµό.

Ωστόσο, οι προκλήσεις, όσο πραγματικές και αν είναι, δεν αρκούν για να περιορίσουν την αισιοδοξία μου. Οι δυνατότητες για ένα ξέσπασμα ανάπτυξης είναι πραγματικές και ελπιδοφόρες.

Για χρόνια ανησυχούσα ότι η γενιά μου άφηνε στα παιδιά μας έναν κόσμο ανεπαρκούς ανάπτυξης, τρομερής ανισότητας, κατάρρευσης των δημόσιων υπηρεσιών, υψηλού χρέους και ενός κατεστραμμένου πλανήτη.

Σήμερα, είμαι πιο αισιόδοξος ότι θα έχουν ισχυρά νέα εργαλεία για να ξεπεράσουν αυτή την απαίσια κληρονομιά και να επιτρέψουν στα παιδιά τους να ζήσουν σε έναν πιο ευημερούντα, βιώσιμο και ισότιμο κόσμο.

© The Financial Times Limited 2024. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation