ΤΥΤΩ: Ενα νυκτόβιο και μια startup με οικολογικές λύσεις στη γεωργία

Η αντιμετώπιση των προβλημάτων του πρωτογενή τομέα με οικολογικό τρόπο είναι ένα από τα μεγάλα ζητούμενα εδώ και αρκετά χρόνια. Η εκτεταμένη χρήση χημικών προϊόντων δημιουργεί προβλήματα και στον άνθρωπο και στη φύση και στην παραγωγή.

Για την καταπολέμηση των τρωκτικών που καταστρέφουν τμήματα της παραγωγής, αλλά μεταφέρουν και ασθένειες στον ζωικό πληθυσμό, έχουν χρησιμοποιηθεί εκατομμύρια τόνοι φαρμάκων. Η Τυτώ, ένα νυκτόβιο -φυσικός θηρευτής των τρωκτικών- έδωσε την ιδέα και τη λύση σε ένα μεγάλο πρόβλημα. Έτσι γεννήθηκε η startup ΤΥΤΩ. Ο πρόεδρός της Βασίλειος Μποντζώρλος μιλά στο Euro2day.gr

Πώς ακριβώς λειτουργεί η στρατηγική της ΤΥΤΩ για τη χρήση ενός νυκτόβιου αρπακτικού ως φυσικού εχθρού των τρωκτικών, και ποια είναι τα κύρια πλεονεκτήματα αυτής της μεθόδου σε σύγκριση με τις παραδοσιακές χημικές λύσεις;

Μέσω του έργου μας, διαχειριζόμαστε τον πληθυσμό ενός μοναδικού νυκτόβιου αρπακτικού -της Τυτώ με επιστημονική ονομασία Tyto Alba- ως άμυνα απέναντι στους πληθυσμούς των τρωκτικών που πλήττουν την αγροτική ύπαιθρο. Ακολουθώντας αυστηρά επιστημονικά πρωτόκολλα, κατασκευάζουμε και εγκαθιστούμε τεχνητούς κλωβούς φωλεοποίησης (τεχνητές φωλιές) σε αγροτικές καλλιέργειες προκειμένου να «υιοθετηθούν» από τους φυσικούς άγριους πληθυσμούς του είδους Τυτώ, τόσο για φωλεοποίηση όσο και για αναπαραγωγή. Στο μέλλον θα επενδύσουμε και στο «restocking», δηλαδή στη μεταφορά και προσαρμογή ατόμων Τυτώ στις φωλιές που εγκαθιστούμε, και όχι μόνο από την υιοθέτησή τους από τον υπάρχοντα πληθυσμό. Το συγκεκριμένο νυκτόβιο πτηνό ζει αποκλειστικά στις γεωργικές περιοχές, είναι κοινό είδος, και είναι ένας φυσικός θηρευτής τρωκτικών (ποντίκια, αρουραίοι κ.λπ.) που προκαλούν εκτενείς ζημιές στις καλλιέργειες.

Το συγκεκριμένο πτηνό φωλιάζει σε παλιές αποθήκες, εγκαταλελειμμένα κτίρια κ.λπ. κινούμενο σε περιαστικό ιστό. Τα τελευταία χρόνια, έχει απωλέσει περισσότερο από 50% των θέσεων φωλεοποίησής του λόγω κτιρίων που κατεδαφίζονται, της αλλαγής της μορφής του περιαστικού τοπίου κ.λπ. Στο πλαίσιο αυτό, ο Οργανισμός ΤΥΤΩ εγκαθιστά ειδικές φωλιές στις καλλιέργειες, ενθαρρύνοντας την παρουσία της Τυτώ η οποία θηρεύοντας ποντίκια, μειώνει τον πληθυσμό των τρωκτικών με φυσικό τρόπο. Πριν την εγκατάσταση, γίνεται λεπτομερής ανάλυση και καταγραφή των προβλημάτων που αντιμετωπίζει η περιοχή, αλλά και της έκτασης που πλήττεται προκειμένου να εφαρμοστεί σε κάθε περίπτωση το σωστό μοντέλο αντιμετώπισης. Αξίζει να επισημάνουμε ότι ένα μόνο άτομο νυκτόβιου αρπακτικού Τυτώ θηρεύει περίπου 3.000 – 4.000 ποντίκια το χρόνο και σε περιόδους εξάρσεων των τρωκτικών προσαρμόζει την αναπαραγωγή του γεννώντας περισσότερους νεοσσούς για να θηρεύσουν τα αυξανόμενα τρωκτικά.

Πλεονεκτήματα σε σύγκριση με τις χημικές λύσεις:

Α. Προστασία της Βιοποικιλότητας: Η συγκεκριμένη φυσική λύση, προστατεύει και ενισχύει τη βιοποικιλότητα στην περιοχή που εφαρμόζεται. Συμβάλλει στην προστασία του οικοσυστήματος στο οποίο θηρεύει, καθώς με τη μείωση χρήσης τρωκτικοκτόνων μειώνονται και οι δευτερεύουσες δηλητηριάσεις.

Β. Φυσική ισορροπία: Μειώνει την εξάρτηση από χημικά τρωκτικοκτόνα, προστατεύοντας το οικοσύστημα και συμβάλλοντας στην καλλιέργεια ποιοτικότερων αγροτικών προϊόντων.

Γ. Μακροχρόνια λύση: Τα νυκτόβια αρπακτικά παραμένουν στην περιοχή, προσφέροντας συνεχή προστασία. Είναι μια πρόταση-λύση που βασίζεται στη φύση, έχει μακροπρόθεσμα και διαρκή αποτελέσματα και μειώνει τις επιπτώσεις της ανθρώπινης παρέμβασης στο φυσικό περιβάλλον.

Δ. Ασφάλεια: Δεν δημιουργεί κινδύνους για την υγεία ανθρώπων και ζώων, σε αντίθεση με τα τοξικά προϊόντα. Αντιθέτως, η Τυτώ είναι ένα εξαιρετικά φιλάνθρωπο είδος που πάντα κινείται και φωλιάζει πλησίον των κατοικούμενων περιοχών.

Τα ευρωπαϊκά θεσμικά κείμενα ενσωμάτωσαν πλέον επίσημα τις λύσεις βασιζόμενες στη φύση (NBS - Nature Based Solutions) ως πρωτεύουσας σημασίας και προτεραιότητας για την προστασία του φυσικού μας πλούτου. (5η συνεδρία Ηνωμένων Εθνών UNEA 5, Φεβρουάριος/Μάρτιος 2022), Για μας στον Οργανισμό ΤΥΤΩ, αυτό γίνεται ήδη πράξη εδώ και δύο δεκαετίες. Πλέον, γινόμαστε καθημερινά αποδέκτες εκκλήσεων για βοήθεια από την αγροτική κοινότητα, καθώς τα τρωκτικοκτόνα δεν αντιμετωπίζουν αποτελεσματικά το πρόβλημα και επιφέρουν σοβαρότατα πλήγματα στο ζωικό κεφάλαιο μέσω των δευτερευουσών δηλητηριάσεων. Η στροφή προς τις λύσεις που βασίζονται στη φύση σταδιακά ανάγεται σε μονόδρομο, γι’ αυτό και είναι απόλυτη προτεραιότητά μας η διαρκής βελτίωση και διεύρυνση των λύσεων που σχεδιάζουμε και προτείνουμε.

Ποιες είναι οι προκλήσεις που αντιμετωπίζετε στην εφαρμογή τού προγράμματος στην αγροτική κοινότητα, ειδικά σε σχέση με την αποδοχή τής διαχείρισης αρπακτικών πτηνών ως φυσικών θηρευτών τρωκτικών και τις αλλαγές στη νοοτροπία των τοπικών κατοίκων;

Κάθε νέα πρόταση-λύση η οποία ανοίγει μία νέα οδό, διαφορετική από αυτή στην οποία είχαμε συνηθίσει, συχνά αντιμετωπίζεται με σκεπτικισμό. Οι βασικές προκλήσεις που έχουμε αντιμετωπίσει μέχρι στιγμής είναι καταρχάς η δυσκολία από την πλευρά του αγροτικού κόσμου να στραφεί σε μία τέτοια φυσική λύση μειώνοντας ή και εγκαταλείποντας τη χρήση τρωκτικοκτόνων. Η εφαρμογή των τρωκτικοκτόνων μπορεί να επιφέρει άμεσα (πρακτικά) αποτελέσματα, συνοδεύεται, όμως, από σωρεία επιβαρυντικών παραγόντων. Η φυσική λύση της ΤΥΤΩ χρειάζεται χρόνο για να φέρει αποτέλεσμα γιατί είναι μία μέθοδος που ακολουθεί τους ρυθμούς τής φύσης. Είναι, όμως, μία μόνιμη λύση – έχει αποδειχθεί αυτό από την εφαρμογή της μεθόδου στο Ισραήλ, Κύπρο, Ισπανία, Καλιφόρνια, Ιορδανία, Μαλαισία ενώ έχουν εκδηλώσει ενδιαφέρον να το εφαρμόσουν πλέον και Γερμανία, Ουκρανία, Μαρόκο, και είναι μόνο ωφέλιμη για το φυσικό περιβάλλον και τον άνθρωπο. Επίσης, καταβάλλουμε πολύ μεγάλη προσπάθεια με ημερίδες και προσωπικές συναντήσεις αλλά και αυτοψίες προκειμένου να ενημερώσουμε όλους τους εμπλεκόμενους και τους ενδιαφερόμενους για το πώς λειτουργεί η συγκεκριμένη λύση και ποια είναι τα οφέλη της. Είναι πρωτεύουσας σημασίας να ενημερώσουμε όσο ευρύτερα γίνεται γι’ αυτή τη λύση, γι’ αυτό και είμαστε σε διαρκή και ανοιχτή επικοινωνία με εκπροσώπους της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, με αγρότες και συνεταιρισμούς αλλά και την Πολιτεία.

Τέλος, μία ακόμη παράμετρος είναι οι πολιτιστικές πεποιθήσεις. Τα νυκτόβια αρπακτικά πτηνά συνδέονται συχνά με προλήψεις ή αρνητικές παραδόσεις, καθιστώντας δυσκολότερη την αλλαγή της αντίληψης των κατοίκων των περιοχών στις οποίες δραστηριοποιούμαστε. Η ενημέρωση και η εκπαίδευση είναι κρίσιμα για την αντιμετώπιση όλων αυτών των προκλήσεων και γι’ αυτό υλοποιούμε συντεταγμένες δράσεις και έχουμε ανοιχτούς διαύλους επικοινωνίας, προκειμένου να συμβάλουμε στην εξοικείωση του ευρέος κοινού με αυτόν τον μοναδικό φυσικό θηρευτή.

Μπορείτε να παρέχετε συγκεκριμένα παραδείγματα ή δεδομένα που δείχνουν την αποτελεσματικότητα της ΤΥΤΩ στη μείωση των επιβλαβών τρωκτικών και στη βελτίωση της βιοποικιλότητας στην περιοχή;

Στις περιοχές στις οποίες έχουμε τοποθετήσει τεχνητούς κλωβούς φωλεοποίησης, οι οποίοι φιλοξενούν επί σειρά ετών ζευγάρια Τυτώ που αναπαράγονται, και σε αποστάσεις κοντινές προς τις φωλιές (έως 500 μ. ή 1 χλμ. μέγιστο) έχει παρατηρηθεί μείωση έμμεσων δεικτών παρουσίας και πληθυσμών τρωκτικών. Έμμεσοι δείκτες θεωρούνται οι αριθμοί των τρυπών στο έδαφος που δημιουργούν τα τρωκτικά για να "χτίσουν" τα υπόγεια λαγούμια τους. Από το δεύτερο, ήδη, έτος χρήσης της φωλιάς, παρατηρήθηκε μείωση του έμμεσου δείκτη παρουσίας τρωκτικών κατά 40%-50% κατά μέσο όρο. Στις αποστάσεις πιο κοντά προς τη φωλιά, λιγότερο δλδ. από 500 μ. ο δείκτης μειώθηκε κατά 60%-70%. Η μείωση τρωκτικών συνδέεται άμεσα με τη μείωση χρήσης τρωκτικοκτόνων.

Πώς επηρεάζει το πρόγραμμα την οικονομική κατάσταση των αγροτών και της ευρύτερης κοινότητας, και ποια είναι τα βήματα που ακολουθούνται για την προώθηση της οικονομικής βιωσιμότητας μέσω αυτής της οικολογικής προσέγγισης;

Η εφαρμογή μιας φυσικής λύσης στην αγροτική παραγωγή, επηρεάζει θετικά την οικονομική κατάσταση των αγροτών και της ευρύτερης κοινότητας με διάφορους τρόπους:

1. Μείωση κόστους παραγωγής: Οι βιώσιμες αγροτικές πρακτικές, όπως η μείωση της χρήσης χημικών λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων, μπορούν να μειώσουν το λειτουργικό κόστος για τους αγρότες.
2. Αύξηση κερδοφορίας: Η παραγωγή ποιοτικών προϊόντων μπορεί να οδηγήσει σε καλύτερες τιμές στην αγορά, καθώς οι καταναλωτές επιλέγουν ολοένα και περισσότερο βιώσιμα προϊόντα.
3. Τοπική ανάπτυξη: Οι τοπικές κοινότητες ωφελούνται, καθώς ενισχύεται η δημιουργία νέων θέσεων εργασίας και οι επενδύσεις σε οικολογικές τεχνολογίες.

Βήματα προώθησης οικονομικής βιωσιμότητας:

• Ενημέρωση/εκπαίδευση αγροτών και τοπικών κοινωνιών σε λύσεις βασιζόμενες στη φύση.
• Κίνητρα από την πολιτεία για στροφή σε βιώσιμες μεθόδους και υιοθέτησή τους σε επίπεδο εθνικής νομοθεσίας.
• Δημιουργία πιστοποιήσεων και αγορών για προϊόντα που έχουν παραχθεί προστατεύοντας τη βιοποικιλότητα.

Για ποιο λόγο επιλέξατε να λάβετε μέρος στον Διαγωνισμό Καινοτομίας & Τεχνολογίας Business Seeds της Eθνικής Τράπεζας; 

Ο Οργανισμός ΤΥΤΩ επέλεξε να συμμετάσχει στον Διαγωνισμό Καινοτομίας & Τεχνολογίας Business Seeds της Εθνικής Tράπεζας για να προωθήσει την καινοτόμο ιδέα του και να αξιοποιήσει την υποστήριξη που προσφέρει το πρόγραμμα. Ο Διαγωνισμός παρέχει ευκαιρίες χρηματοδότησης, δικτύωσης και καθοδήγησης (mentorship) σε νεοφυείς επιχειρήσεις και οργανισμούς που δραστηριοποιούνται στον τομέα της καινοτομίας και τεχνολογίας. Μέσα από αυτή τη συμμετοχή, στοχεύουμε στην ανάπτυξη και βελτίωση των λύσεων που προτείνουμε καθώς και στη δημιουργία συνεργασιών με άλλους φορείς και επιχειρηματίες στον τομέα προκειμένου να διευρύνουμε τη δραστηριότητά μας.

Υπήρξε κάποιο στάδιο στην πρότασή σας που βελτιώθηκε κατά τη διάρκεια του Διαγωνισμού και με ποιον τρόπο; 

Κατά τη διάρκεια του Διαγωνισμού Business Seeds, πολλές startups επωφελούνται από τις ευκαιρίες για βελτίωση της πρότασής τους και ο Οργανισμός ΤΥΤΩ δεν αποτελεί εξαίρεση. Σαφώς και βελτιώθηκαν κάποια τμήματα της πρότασής μας, κατά τη σταδιακή υλοποίηση και σταδιακή αξιολόγηση των προτάσεων μας στο Διαγωνισμό. Η πρότασή μας βελτιώθηκε μέσω mentoring και ανατροφοδότησης που λάβαμε από ειδικούς του χώρου για την προσαρμογή της πρότασή μας στις απαιτήσεις του Διαγωνισμού, όπως η εμπορική επεκτασιμότητα και η καινοτομία. Αυτό, φυσικά, βελτιώνει γενικότερα τις πιθανότητες επιτυχούς χρηματοδότησης του Οργανισμού και σε μελλοντικές ευκαιρίες ανάπτυξης. Για εμάς το πιο σημαντικό κομμάτι είχε να κάνει με την οικονομική αποτίμηση και διαχείριση των προϊόντων και υπηρεσιών μας. Ως μία «οικολογική startup», ωφεληθήκαμε στο μέγιστο βαθμό από την μακρά εμπειρία της Εθνικής Tράπεζας στον τομέα της οικονομικής διαχείρισης και παρουσίασής μας. Αλλάξαμε στόχευση, διαμορφώσαμε πληρέστερα την εικόνα και τον ρυθμό παρουσίασής μας, δικτυωθήκαμε και συζητήσαμε με σημαντικά στελέχη που μας έδωσαν πολύ σημαντικές κατευθύνσεις και πληροφορίες.

Λάβατε κάποια εκπαίδευση ή καθοδήγηση είτε από στελέχη της Eθνικής Τράπεζας, είτε από συνεργάτες του προγράμματος Business Seeds που σας φάνηκε χρήσιμη;

Η στήριξη και η καθοδήγηση που λάβαμε από στελέχη της Εθνικής Tράπεζας στο πλαίσιο του Διαγωνισμού Business Seeds αποδείχθηκε ιδιαίτερα χρήσιμη. Η εκπαίδευση που παρείχαν τα στελέχη της Εθνικής Tράπεζας και οι συνεργάτες του Διαγωνισμού περιλάμβανε τόσο συμβουλές επιχειρηματικής στρατηγικής όσο και πρακτικές δεξιότητες που συνέβαλαν στην ανάπτυξη της εταιρείας και την ενίσχυση της παρουσίας της στην αγορά. Κατά τη συμμετοχή μας στον Διαγωνισμό Business Seeds υλοποιήθηκαν πολύ σημαντικά σεμινάρια και workshops, που σχετίζονται με τη λειτουργία, τη διαχείριση τεχνολογικών θεμάτων, διοικητικών και διαχειριστικών θεμάτων των startups που συμμετείχαμε στο Διαγωνισμό. Βρεθήκαμε κοντά σε εξαιρετικά στελέχη και καταξιωμένους ομιλητές από διάφορους χώρους, που μοιράστηκαν μαζί μας την πολύτιμη γνώση και την εμπειρία τους. Αναπτύξαμε τεχνογνωσία, διευρύναμε το δίκτυο των επαφών μας, θέσαμε νέες βάσεις για την τοποθέτησή μας στην αγορά και διευρύνθηκε η αντίληψή μας γύρω από τη διαχείριση των εταιρειών μας. Για όλα αυτά, είμαστε ευγνώμονες για την πολύτιμη ευκαιρία που μας δόθηκε και αξιοποιούμε ήδη στο μέγιστο βαθμό τα οφέλη αυτής της εμπειρίας.