Τους λόγους για τους οποίους τα κριτήρια ESG θα εξακολουθήσουν να έχουν ισχυρή επίδραση στη λειτουργία των επιχειρήσεων παρά τις αλλαγές στις πολιτικές των ΗΠΑ, εξηγεί αναλυτικά ο Δημήτρης Παπαδόπουλος, Executive BoD Member & Chief Corporate Governance & Sustainability Officer, METLEN Energy & Metals.
Έτσι, παρουσιάζει τη νέα κατάσταση στην παγκόσμια αγορά, εκτιμά την εξέλιξη των τάσεων στο ESG, επισημαίνει τους κινδύνους από το «greenwashing» και προτείνει τρόπους με τους οποίους οι εταιρείες μπορούν να είναι πιο αποτελεσματικές στο μέτωπο αυτό.
Μετά την εκλογή Τραμπ και τις αλλαγές που αναμένονται στην αμερικανική πολιτική για το περιβάλλον και την ενέργεια, πώς βλέπετε να διαμορφώνεται το διεθνές τοπίο της βιώσιμης ανάπτυξης; Ποιες είναι οι πιθανές επιπτώσεις για τις εταιρείες;
Όπως και κατά την πρώτη θητεία του, έτσι και τώρα, μία από τις πρώτες ενέργειες της κυβέρνησης Τραμπ υπήρξε η αποσύνδεση από τη Συμφωνία του Παρισιού (2016) για το Κλίμα. Οπότε, υπό μία έννοια, δεν προκάλεσε ιδιαίτερη έκπληξη αυτή η κίνηση. Οι διεθνείς αγορές, ιδιαίτερα στην Ευρώπη, έχουν ήδη θέσει αυστηρά πρότυπα ESG μέσω πρωτοβουλιών όπως η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία (Green Deal) και ο κανονισμός για τη γνωστοποίηση στοιχείων βιώσιμης χρηματοδότησης (SFDR). Αυτά τα πλαίσια επιβάλλουν κριτήρια βιωσιμότητας και καλούν τις εταιρείες να αποκαλύπτουν κινδύνους που σχετίζονται με το ESG.
Η διαφαινόμενη απόκλιση μεταξύ των προτεραιοτήτων των ΗΠΑ και των διεθνών απαιτήσεων ESG θα μπορούσε να επηρεάσει την ανταγωνιστικότητα των ίδιων των αμερικανικών εταιρειών στις παγκόσμιες αγορές. Οι εταιρείες θα αντιμετωπίσουν μεγαλύτερη πολυπλοκότητα, καθώς θα πρέπει να ισορροπήσουν μεταξύ λιγότερο απαιτητικών κανονισμών -ιδιαίτερα σε πολιτείες που αντιστέκονται στη ρυθμιστική ατζέντα- και των αυξημένων προσδοκιών από διεθνείς εταίρους, επενδυτές και αγορές, ιδίως στην Ευρώπη. Εν τούτοις, θεωρώ σίγουρο ότι οι μεγάλες πολυεθνικές εταιρείες θα διατηρήσουν τις δεσμεύσεις τους στη βιώσιμη ανάπτυξη, ανεξάρτητα από τις πολιτικές αλλαγές, ώστε να συνεχίσουν να συμμορφώνονται με τους διεθνείς κανονισμούς και να διαφυλάττουν την εμπιστοσύνη των θεσμικών επενδυτών.
Επίσης, σε επίπεδο ESG επενδύσεων, ενδέχεται να προκύψουν αλλαγές στις προτεραιότητες των επενδυτών, με στροφή των κεφαλαίων προς πιο βραχυπρόθεσμα και παραδοσιακά κερδοφόρα assets, όπως τα ορυκτά καύσιμα, εις βάρος πιο μακροπρόθεσμων βιώσιμων επενδύσεων. Αυτό μπορεί να περιορίσει τη ρευστότητα για βιώσιμα έργα και να επηρεάσει την ταχύτητα της ενεργειακής μετάβασης.
Το μέλλον του ESG υπό τη νέα προεδρία Τραμπ θα εξαρτηθεί από την ισορροπία μεταξύ της ομοσπονδιακής απορρύθμισης που συντελείται στις ΗΠΑ, της στρατηγικής των «μεγάλων παικτών» της αγοράς αλλά και των διεθνών τάσεων. Ωστόσο, πιστεύω ότι για τις εταιρείες που δραστηριοποιούνται διεθνώς, η πορεία προς τη βιώσιμη ανάπτυξη δεν μπορεί να είναι αντιστρέψιμη. Οι επιχειρήσεις που επιδιώκουν μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα, θα πρέπει να κινηθούν στρατηγικά, λαμβάνοντας υπόψη τόσο τις πολιτικές εξελίξεις όσο και την παγκόσμια στροφή προς την υπεύθυνη επιχειρηματικότητα.
Το ESG έχει γίνει κεντρικό θέμα για τις επιχειρήσεις. Πώς πιστεύετε ότι θα εξελιχθεί το ESG στο μέλλον, ειδικά υπό το φως των πρόσφατων πολιτικών και οικονομικών αλλαγών; Υπάρχουν κίνδυνοι για το μέλλον του ESG;
Τα κριτήρια ESG έχουν πλέον περάσει στο επίκεντρο της επιχειρηματικής ατζέντας και όχι τυχαία. Αποτελούν πλέον έναν ουσιαστικό μηχανισμό για τη διαχείριση κινδύνων, την προσέλκυση κεφαλαίων και την ενίσχυση της μακροπρόθεσμης ανθεκτικότητας των επιχειρήσεων.
Ωστόσο, στο σημερινό πολιτικοοικονομικό περιβάλλον, με την αυξανόμενη πόλωση γύρω από τα ζητήματα βιώσιμης ανάπτυξης και τις αλλαγές που παρατηρούμε ειδικά στις ΗΠΑ, βλέπουμε να εμφανίζονται και κίνδυνοι για το μέλλον του ESG. Η αυξανόμενη πολιτικοποίηση του ESG, η αντίδραση κατά της βιωσιμότητας (anti-ESG backlash), καθώς και η ενίσχυση φαινομένων όπως το greenwashing ή το greenhushing, ενδέχεται να πλήξουν την αξιοπιστία της ESG προσέγγισης και να δημιουργήσουν σύγχυση τόσο στην αγορά όσο και εντός των ίδιων των επιχειρήσεων.
Αυτό είναι ιδιαίτερα κρίσιμο σε ένα περιβάλλον όπου εφαρμόζονται ολοένα και αυστηρότερα κανονιστικά πλαίσια, ειδικά στην Ευρώπη, γεγονός που υπογραμμίζει την ανάγκη για σοβαρή, συστηματική και στρατηγικά ενσωματωμένη διαχείριση των ESG κριτηρίων. Κατά την άποψή μου, το ESG θα συνεχίσει να εξελίσσεται προς ένα πιο ώριμο και ενσωματωμένο μοντέλο, συνδεδεμένο στενά με τη στρατηγική, τη διακυβέρνηση και την επιχειρησιακή λειτουργία. Οι εταιρείες που θα το προσεγγίσουν με αυθεντικότητα, διαφάνεια και επένδυση σε υποδομές και ανθρώπινο κεφάλαιο θα είναι αυτές που θα διατηρήσουν και θα ενισχύσουν τη θέση τους στη διεθνή αγορά.
Το greenwashing είναι ένα αυξανόμενο πρόβλημα, καθώς οι εταιρείες προσπαθούν να προβάλλουν μια πράσινη εικόνα. Πώς μπορεί μια εταιρεία να διασφαλίσει ότι οι πρακτικές της είναι πραγματικά βιώσιμες και όχι απλώς μια προσπάθεια δημοσίων σχέσεων; Ποιες πρακτικές προτείνετε για την αποφυγή του greenwashing;
Για να διασφαλιστεί ότι οι πρακτικές βιωσιμότητας είναι ουσιαστικές και όχι απλώς επικοινωνιακές, απαιτείται δέσμευση, διαφάνεια και αυστηρή λογοδοσία. Στο πλαίσιο αυτό, η νέα ευρωπαϊκή οδηγία CSRD (Corporate Sustainability Reporting Directive) έρχεται να παίξει καθοριστικό ρόλο. Η οδηγία αυτή ενισχύει σημαντικά τη διαφάνεια γύρω από τα θέματα ESG, καθώς απαιτεί από τις εταιρείες να δημοσιεύουν λεπτομερείς, ελεγμένες και συγκρίσιμες πληροφορίες για τις περιβαλλοντικές και κοινωνικές τους επιδόσεις. Μέσω των προτύπων ESRS (European Sustainability Reporting Standards), οι επιχειρήσεις πλέον υποχρεούνται να αναφέρουν όχι μόνο τι κάνουν, αλλά και πώς το μετρούν, με ποια αποτελέσματα και ποιοι είναι οι ουσιαστικοί κίνδυνοι και επιπτώσεις των δραστηριοτήτων τους.
Αυτό από μόνο του θέτει ένα πολύ πιο αυστηρό πλαίσιο, το οποίο περιορίζει την αυθαιρεσία στην αναφορά στοιχείων και αποτρέπει τη χρήση γενικόλογων ή παραπλανητικών ισχυρισμών. Ουσιαστικά, η CSRD λειτουργεί ως ένα εργαλείο κατά του greenwashing, απαιτώντας από τις εταιρείες «να αποδείξουν» με στοιχεία τη βιωσιμότητά τους. Παράλληλα, σε επίπεδο εταιρικής πρακτικής, είναι κρίσιμο να υπάρχει μια στρατηγική βιώσιμης ανάπτυξης ευθυγραμμισμένη με τους στόχους της επιχείρησης, μετρήσιμοι δείκτες απόδοσης (KPIs), ανεξάρτητες αξιολογήσεις και εσωτερικά εκπαιδευμένα στελέχη που κατανοούν τη σημασία της ουσιαστικής βιωσιμότητας. Η συμμετοχή όλων των εμπλεκόμενων, από τη διοίκηση έως την εφοδιαστική αλυσίδα, είναι εξίσου σημαντική.
Ποιες είναι οι κύριες προκλήσεις που αντιμετωπίζει μια εταιρεία στην προσπάθειά της να επιτύχει τους στόχους βιώσιμης ανάπτυξης;
Σε στρατηγικό επίπεδο, μία από τις σημαντικότερες προκλήσεις είναι η επίτευξη ισορροπίας μεταξύ της κερδοφορίας και των πρακτικών βιωσιμότητας. Είναι κρίσιμο να ευθυγραμμίζουμε τους επιχειρηματικούς στόχους με τις αρχές της βιώσιμης ανάπτυξης χωρίς να διακυβεύεται η ανταγωνιστικότητα της εταιρείας. Παράλληλα, η ανάγκη για αντιμετώπιση και προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή αποτελεί επίσης μια στρατηγική πρόκληση, ειδικά μέσα σε ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον. Τέλος, οι εταιρείες καλούνται να ανταποκριθούν στις διαφορετικές και εξειδικευμένες απαιτήσεις των επενδυτών, οι οποίες αυξάνονται συνεχώς σε θέματα ESG.
Σε διοικητικό επίπεδο, η πολυπλοκότητα των κανονισμών και η ανάγκη για συμμόρφωση με νέα πρότυπα και πλαίσια αναφοράς αποτελούν σημαντικό εμπόδιο. Εξίσου κρίσιμη είναι η ακρίβεια και η ποιότητα των στοιχείων που δημοσιοποιούνται, καθώς και ο κίνδυνος του greenwashing, που μπορεί να πλήξει την αξιοπιστία μιας επιχείρησης.
Τέλος, σε λειτουργικό επίπεδο, υπάρχουν προκλήσεις που σχετίζονται με τη δέουσα επιμέλεια (due diligence) σε ζητήματα ανθρώπινων δικαιωμάτων και περιβάλλοντος σε όλη την αλυσίδα αξίας, κάτι που απαιτεί βαθιά γνώση και συνεχή παρακολούθηση των συνεργατών και προμηθευτών. Επίσης, τα εργασιακά ζητήματα, όπως η διασφάλιση αξιοπρεπών συνθηκών εργασίας και η προώθηση της ισότητας, παραμένουν στο επίκεντρο. Συνολικά, η επίτευξη των στόχων βιώσιμης ανάπτυξης προϋποθέτει στρατηγική προσέγγιση, ενίσχυση της διακυβέρνησης και ενεργή συμμετοχή σε όλα τα επίπεδα λειτουργίας της εταιρείας.
Ποια είναι η συμβουλή σας προς άλλες εταιρείες που επιθυμούν να ενσωματώσουν αποτελεσματικά τη βιώσιμη ανάπτυξη στις δραστηριότητές τους, ειδικά σε ένα αβέβαιο διεθνές περιβάλλον;
Η βασική μου συμβουλή προς τις εταιρείες που επιθυμούν να ενσωματώσουν ουσιαστικά τη βιώσιμη ανάπτυξη, είναι να την αντιμετωπίσουν ως βασικό στοιχείο μετασχηματισμού και ενίσχυσης της ανθεκτικότητάς τους. Ειδικά μέσα σε ένα αβέβαιο διεθνές περιβάλλον, η υιοθέτηση βιώσιμων πρακτικών λειτουργεί ως στρατηγικό πλεονέκτημα και όχι απλώς ως εργαλείο συμμόρφωσης. Απαραίτητη προϋπόθεση είναι η ύπαρξη μιας ξεκάθαρης στρατηγικής βιώσιμης ανάπτυξης, που να συνδέεται με τον επιχειρησιακό σχεδιασμό και να υποστηρίζεται ενεργά από τη διοίκηση. Η στρατηγική αυτή πρέπει να βασίζεται στα ουσιαστικά θέματα που απασχολούν την κάθε εταιρεία, να στηρίζεται σε αξιόπιστα δεδομένα και να συνοδεύεται από συγκεκριμένους στόχους και KPIs.
Παράλληλα, απαραίτητη είναι και η επένδυση σε τεχνολογίες και συστήματα που υποστηρίζουν τη μετάβαση στην ψηφιακή διαχείριση των στοιχείων βιωσιμότητας, που αποτελεί - εκτός από μια τεχνική ανάγκη - το εχέγγυο βελτίωσης της ανάλυσης, της ακρίβειας και της διαφάνειας των σχετικών στοιχείων.
Τέλος, θα ενθάρρυνα κάθε εταιρεία να επενδύσει στην ανάπτυξη κουλτούρας βιώσιμης ανάπτυξης εσωτερικά, να εμπλέξει τους ανθρώπους της και να καλλιεργήσει ένα πλαίσιο συνεργασίας, διαλόγου και καινοτομίας. Η βιωσιμότητα δεν επιτυγχάνεται μόνο με πολιτικές, αλλά με καθημερινές αποφάσεις και στάσεις που αντανακλούν μια νέα νοοτροπία για το πώς επιχειρούμε.