Ίσως ποτέ άλλοτε ο τίτλος αυτής της ετήσιας έκδοσης δεν ήταν τόσο επίκαιρος, καθώς βρισκόμαστε σε πραγματικό «σημείο καμπής» για τις διεθνείς ισορροπίες.
Η προεδρία Trump, όπως φάνηκε ήδη από τους πρώτους μήνες της, ενεργεί ως καταλύτης για την επικράτηση τάσεων που έχουν κάνει την εμφάνισή τους εδώ και πολλά χρόνια. Το πολιτικά και οικονομικά φιλελεύθερο διεθνές σύστημα, που δημιουργήθηκε μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και επικράτησε σχεδόν παγκοσμίως μετά την πτώση του Τείχους του Βερολίνου, αμφισβητείται πλέον και από τη χώρα που το εμπνεύστηκε.
Οι βαθύτερες αιτίες μάλλον είναι οικονομικές. Μεγάλος κερδισμένος της ανεξέλεγκτης παγκοσμιοποίησης αναδείχθηκε η Κίνα, ο βασικός πλέον ανταγωνιστής των Ηνωμένων Πολιτειών, ενώ οι τελευταίες διαπιστώνουν ότι, παρά τη δυναμικότητα της οικονομίας τους, η διατήρηση της «Pax Americana», που αποτέλεσε βασικό υποστήριγμα του «γκλομπαλισμού», επιφέρει τεράστια ελλείμματα οδηγώντας το δημόσιο χρέος σε μη βιώσιμα επίπεδα.
Ταυτόχρονα, όμως, η μείωση του μεριδίου της Δύσης στην παγκόσμια οικονομία, η αποβιομηχάνιση και η μεταφορά θέσεων εργασίας, η δημογραφική καθίζηση, σε συνδυασμό με φαινόμενα ανισότητας, διαφθοράς και αναποτελεσματικότητας, που οδηγούν σε κρίση εμπιστοσύνης προς το «σύστημα», επέφεραν πολύ ευρύτερα αποτελέσματα.
Δημιούργησαν τις προϋποθέσεις για την άνοδο λαϊκίστικων πολιτικών σχηματισμών, με εθνικιστικά στοιχεία, που εμφανίζονται να αυξάνουν σταθερά τη δύναμή τους, δημιουργώντας εσωτερικά μέτωπα σκληρής πολιτικής αντιπαράθεσης. Αυτός ο συνδυασμός δραστικών μεταβολών στο εξωτερικό αλλά και στο εσωτερικό αυτού που αποκαλούμε «Δύση», ίσως αποδειχθεί εκρηκτικός.
Όμως, το βέβαιο είναι ότι, εξαιτίας των μακροχρόνιων παραγόντων που αναφέραμε παραπάνω, οι αλλαγές που επέρχονται δεν θα είναι προσωρινές, ανεξάρτητα από τη διαδοχή κατόπιν της θητείας του προέδρου Trump.
Οι επιρροές για την Ελλάδα και την Ευρώπη είναι μεγάλες. Η αλλαγή προτύπων (paradigm shift) στη γεωπολιτική και την άμυνα, την πολιτική και την οικονομία, δημιουργεί νέες προκλήσεις (και -γιατί όχι;- ευκαιρίες) σε μια περίοδο πρόσθετων δραστικών μεταβολών, καθώς οι νέες τεχνολογίες, όπως η Τεχνητή Νοημοσύνη, οι ενεργειακές ανακατατάξεις, αλλά και η ανάγκη «βιωσιμότητας» στην αναπτυξιακή διαδικασία, επιφέρουν δραστικές αλλαγές στο κοινωνικό και επιχειρηματικό περιβάλλον.
Η παρούσα έκδοση διακρίνεται από την παρουσία σημαντικών προσωπικοτήτων από τον χώρο της πολιτικής, της διανόησης και της επιχειρηματικότητας, αλλά και από τον πλούσιο προβληματισμό, τον πλουραλισμό των απόψεων που καταγράφονται, καθώς οι ίδιοι ανιχνεύουν τις προκλήσεις -και τις πιθανές απαντήσεις- σε ένα δυναμικό περιβάλλον που χαρακτηρίζεται από σημαντική αβεβαιότητα. Άλλωστε, το πιθανότερο είναι ότι το στοιχείο της αβεβαιότητας θα μας συνοδεύσει για πολλά ακόμη χρόνια. Όπως συμβαίνει σε περίοδο τεκτονικών, ίσως ιστορικής σημασίας, μεταβολών.
*Ο κ. Γιώργος Παπανικολάου είναι Διευθυντής στο Euro2day.gr