Η υγεία του πληθυσμού έχει καταλυτική επιρροή στην ευζωία και την οικονομική άνθιση κάθε χώρας. Οι υγειονομικές υπηρεσίες και τα προγράμματα δημόσιας υγείας συμβάλλουν στη βελτίωση του μέσου επιπέδου υγείας και, κυρίως, στην αύξηση του μέσου προσδόκιμου επιβίωσης κατά τη γέννηση.
Ενδεικτικά, η ετήσια βελτίωση του προσδόκιμου επιβίωσης κατά ένα έτος συσχετίζεται με αύξηση του ΑΕΠ κατά 4%. Η Ελλάδα, δυστυχώς, εξαιτίας των επιπτώσεων της οικονομικής κρίσης, της πανδημίας αλλά και της έλλειψης σύγχρονων και βασισμένων στα δεδομένα δομών διοίκησης, καταγράφει τη μικρότερη αύξηση στο προσδόκιμο επιβίωσης μεταξύ των κρατών-μελών του ΟΟΣΑ τη δεκαετία 1997-2017. Θα μπορούσε να βρίσκεται 25 θέσεις υψηλότερα αν οι δαπάνες υγείας ήταν μεγαλύτερες.
Η μεταρρυθμιστική προσπάθεια στην πολιτική φαρμάκου μπορεί να ενισχύσει την αναπτυξιακή διάσταση της εθνικής οικονομίας και να οδηγήσει σε καλύτερη υγεία του ελληνικού πληθυσμού. Αξιοποιώντας εργαλεία του Ταμείου Ανθεκτικότητας και Ανάκαμψης, το Υπουργείο Υγείας και φορείς όπως ο ΕΟΠΥΥ, τα δημόσια νοσοκομεία και οι Επιτροπές Αξιολόγησης Τεχνολογιών Υγείας, έχουν την ευκαιρία να μετασχηματιστούν σε ενεργητικούς αγοραστές, που θα εκτιμούν με μεγαλύτερη προσεγγιστική ακρίβεια τη ζήτηση και τις ανάγκες υγείας, να ελέγχουν τις δαπάνες υγείας μέσω δομικών μεταρρυθμίσεων όπως τα κλινικά πρωτόκολλα, να καταρτίζουν ρεαλιστικούς προϋπολογισμούς και εν τέλει να εισάγουν και να αποζημιώνουν ταχύτερα νέες τεχνολογίες, φάρμακα και άλλες υγειονομικές υπηρεσίες.
1. Ψηφιακός εκσυγχρονισμός
Για αποδοτικότερη φαρμακευτική περίθαλψη απαιτείται ο πλήρης ψηφιακός εκσυγχρονισμός του συστήματος υγείας και η ανάπτυξη του Οργανισμού Δευτερογενούς Ανάλυσης Δεδομένων Υγείας, ώστε να προχωρήσουν οι δομικές μεταρρυθμίσεις που αφορούν την επέκταση των Μητρώων Ασθενών και την εφαρμογή αλγόριθμων συνταγογράφησης. Η ύπαρξη μητρώων ασθενών επιτρέπει την εκτίμηση των υγειονομικών αναγκών, τον έλεγχο της συνταγογράφησης και τη μέτρηση της επίδρασης στη θεραπεία. Τα δεδομένα αυτά βοηθούν ώστε να συνταγογραφείται σε κάθε ασθενή το κατάλληλο φάρμακο, στο κατάλληλο κόστος, για τη βελτίωση της υγείας των ασθενών και της παραγωγικότητας των διαθέσιμων πόρων.
Επιπλέον, απαιτείται ο εκσυγχρονισμός του πλαισίου που διέπει τη χρήση των βιοδεικτών στην καθ’ ημέρα κλινική πράξη. Σήμερα, είναι διαθέσιμοι πολλοί βιοδείκτες που συσχετίζονται με τη χορήγηση συγκεκριμένων θεραπειών και τη μεγιστοποίηση της αποτελεσματικότητάς τους. Ωστόσο, πολλοί από αυτούς δεν αποζημιώνονται λόγω των ανεπαρκών υγειονομικών προϋπολογισμών και του μηχανισμού αυτόματων επιστροφών που επιβαρύνει επαγγελματίες υγείας και διαγνωστικά κέντρα. Η αποζημίωση βιοδεικτών θα βελτιώσει τη φαρμακευτική περίθαλψη, θα οδηγήσει σε καλύτερη υγεία και σε παραγωγικότερη χρήση των διαθέσιμων πόρων.
2. Συμφωνίες για καινοτόμα φαρμακευτικά προϊόντα υψηλού κόστους
Η διαθεσιμότητα θεραπευτικών και διαγνωστικών προσεγγίσεων που αλλάζουν την πορεία ασθενειών, επεμβαίνουν σε γενετικές παθήσεις και θεραπεύουν ορφανές και σπάνιες νόσους, συνοδεύονται από υψηλά κόστη και την ανάγκη συχνά μακροχρόνιας παρακολούθησης για την επιβεβαίωση της ασφάλειας και αποτελεσματικότητας σε βάθος χρόνου.
Η διαχείριση της αβεβαιότητας ως προς το κόστος ή την αποτελεσματικότητα των νέων θεραπειών μπορεί να πραγματοποιηθεί μέσω συμφωνιών διαχείρισης κινδύνου, οι οποίες είτε αφορούν στον χρηματοδοτικό κίνδυνο είτε στον κίνδυνο μη επέλευσης του επιθυμητού αποτελέσματος σε όλους τους ασθενείς και σε βάθος χρόνου. Παράδειγμα συμφωνιών διαχείρισης οικονομικού κινδύνου είναι οι συμφωνίες κλειστών προϋπολογισμών, που συμφωνούν ετήσια ποσότητα χρήσης σε συγκεκριμένη τιμή. Παράδειγμα διαχείρισης κλινικού κινδύνου είναι οι συμφωνίες μερικής και σε τμήματα αποζημίωσης με βάση την επίτευξη κλινικών δεικτών αξιολόγησης της θεραπείας.
Η συλλογή δεδομένων πραγματικού χρόνου (RWE) και η ανάλυσή τους παρέχει τη βάση για τη σύναψη τέτοιων λειτουργικών συμφωνιών, που μεγιστοποιούν το κλινικό όφελος και την παραγωγική χρήση των πόρων ταυτόχρονα με τον έλεγχο του προϋπολογισμού της φαρμακευτικής και υγειονομικής περίθαλψης. Ο ΕΟΠΥΥ και η ΕΚΑΠΥ, σε συνεργασία με την Επιτροπή Αξιολόγησης και Αποζημίωσης Φαρμάκων Ανθρώπινης Χρήσης (ΕΑΑΦΑΧ), μπορούν να συμβάλουν στην ανάπτυξη και παρακολούθηση εφαρμογής τέτοιων συμφωνιών.
3. Κατάργηση του μηχανισμού αυτόματων επιστροφών
Η λήψη αποφάσεων με βάση τα δεδομένα υγείας και η εφαρμογή μηχανισμών ελέγχου με την παροχή κινήτρων αποδοτικότητας θα επιτρέψει την εξισορρόπηση μεταξύ της αξίας των αποζημιούμενων υπηρεσιών και του ετήσιου υγειονομικού προϋπολογισμού. Κυρίως, όμως, θα επιτρέψει οι πιθανές αυξήσεις των προϋπολογισμών να μην ενισχύσουν ένα μη παραγωγικό σύστημα, αλλά να ενισχύσουν μόνο εκείνες τις δραστηριότητες που αυξάνουν την αποτελεσματικότητα και την παραγωγικότητα των υγειονομικών πόρων.
Δυστυχώς, το σημερινό σύστημα χρηματοδότησης βασίζεται στον μηχανισμό αυτόματων επιστροφών, δηλαδή κάθε υπέρβαση του προϋπολογισμού επιστρέφεται από τους παρόχους. Οι τελευταίοι, αντί να επιδεικνύουν οικονομικά υπεύθυνη συμπεριφορά, αυξάνουν τη δραστηριότητά τους τουλάχιστον όσο αυξάνεται ο μέσος όρος της αγοράς και όσο παραπάνω γίνεται από αυτόν, για να προσθέσουν μικρό μέρος της αύξησης πάνω από τον ρυθμό αύξησης της αγοράς στα καθαρά τους έσοδα. Αυτό έχει ως συνέπεια μια φούσκα υψηλών και πληθωριστικών τιμών και ανεξέλεγκτου όγκου, επιβαρύνοντας τα δημοσιονομικά μεγέθη, καθώς οι υψηλές επιστροφές δεν εισπράττονται τελικά, αυξάνοντας τις συμμετοχές των ασθενών, διακινδυνεύοντας τη βιωσιμότητα των προμWηθευτών και δυσχεραίνοντας τον κύκλο των επενδύσεωW, καθώς κερδισμένοι είναι μόνο οι κερδοσκόποι, οι συναλλασσόμενοι εκτός συστήματος και όσοι δεν καταβάλλουν τις αυτόματες επιστροφές.
4. Διαχείριση δαπανών
Η μετατροπή του ΕΟΠΥΥ σε φορέα στρατηγικής διαχείρισης των υγειονομικών πόρων μπορεί να συντελέσει στην οικοδόμηση αποδοτικότερης φαρμακευτικής περίθαλψης και εν τέλει στη βελτίωση της υγείας του πληθυσμού. Προς την κατεύθυνση αυτή κρίνεται σκόπιμη η δημιουργία εντός του Οργανισμού ενός κέντρου διαχείρισης δαπανών, που δεν θα ελέγχει μόνο τη νομιμότητα και αποδοτικότητα των υγειονομικών δαπανών, όπως συμβαίνει σήμερα, αλλά θα αξιολογεί και θα παρεμβαίνει μεταξύ άλλων σε δραστηριότητες όπως η χρήση των RWE, η παρακολούθηση των συμφωνιών επιμερισμού κινδύνου, η αξιολόγηση της εφαρμογής των θεραπευτικών πρωτοκόλλων και των αλγόριθμων συνταγογράφησης, η συμμετοχή στις διαδικασίες διαπραγμάτευσης τιμών φαρμάκων, υπηρεσιών και συμβάσεων με τους παρόχους, η παροχή κινήτρων στους παρόχους και χρήστες που επιδεικνύουν οικονομικότερη και αποτελεσματικότερη επίδοση, και η ποιοτική αξιολόγηση των παρεχόμενων υπηρεσιών του ΕΟΠΥΥ.
*Ο κ. Αντώνης Καρόκης είναι External Affairs Director, MSD