Το 2023 συμπληρώνονται 40 χρόνια από την ίδρυση του Εθνικού Συστήματος Υγείας (ΕΣΥ).
Όλα αυτά τα χρόνια το ΕΣΥ κέρδισε την εμπιστοσύνη των πολιτών, αλλά και επικρίθηκε έντονα για τις αδυναμίες του. Το ΕΣΥ σήμερα, με 127 νοσοκομεία, 318 κέντρα υγείας και εκατοντάδες περιφερειακά ιατρεία, αποτελεί τον κεντρικό πυλώνα για την παροχή υπηρεσιών υγείας και παρέχει ισότιμη, δωρεάν πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας σε όλους τους πολίτες, ασφαλισμένους και μη. Τα μεγέθη είναι χαρακτηριστικά του επιτελούμενου έργου των δημόσιων νοσοκομείων για το 2022: σχεδόν 1,6 εκατομμύρια εισαγωγές ασθενών, 418.000 χειρουργεία, 107.000 απασχολούμενοι επαγγελματίες υγείας, ενώ το κόστος για την λειτουργία των νοσοκομείων ανήλθε σε 2,7 δισ. ευρώ.
Το ΕΣΥ δοκιμάστηκε στη διάρκεια της πανδημίας και απέδειξε την αξία του, καταφέρνοντας επιπλέον, κάτω από αντίξοες συνθήκες, να ενισχύσει τις υποδομές του. Ενδεικτικά αναφέρουμε τον διπλασιασμό των νέων κλινών ΜΕΘ, τη λειτουργία του Νέου Νοσοκομείου στη Χαλκίδα, τη νέα πτέρυγα του Νοσοκομείου της Βέροιας, τη ριζική ανακαίνιση πολλών κλινικών, αλλά και την προσθήκη νέου σύγχρονου εξοπλισμού σε πολλά νοσοκομεία της χώρας.
Ωστόσο, στη μετα-Covid εποχή, επανέρχονται στο προσκήνιο με μεγαλύτερη ένταση κάποιες χρόνιες αδυναμίες που εκ των πραγμάτων υποβαθμίστηκαν στην περίοδο της πανδημίας, όπως ο μεγάλος χρόνος αναμονής στα Τμήματα Επειγόντων Περιστατικών αλλά και στον προγραμματισμό χειρουργείων.
Είναι προφανές ότι, για να αντιμετωπιστούν οι χρόνιες παθογένειες, θα χρειαστεί να ξεκινήσει η συζήτηση για μια ριζική αναδιάρθρωση των υπηρεσιών υγείας, ώστε να αξιοποιηθούν πιο αποτελεσματικά οι πόροι, το έμψυχο δυναμικό και οι δομές που διαθέτει το ΕΣΥ. Η υλοποίηση αυτού του πραγματικά φιλόδοξου σχεδίου για το νέο ΕΣΥ θα μπορούσε να βασιστεί στους παρακάτω άξονες, που εδράζονται στα πεπραγμένα των τελευταίων 4 χρόνων, αλλά και στα διδάγματα της πανδημίας, τα οποία δεν θα πρέπει να ξεχαστούν.
1. Η στρατηγική: Η κεντρική αποστολή του Υπουργείου Υγείας είναι η χάραξη στρατηγικής και πολιτικής και αυτός ο ρόλος πρέπει να ενισχυθεί. Τον επιχειρησιακό έλεγχο του ΕΣΥ θα μπορούσε να αναλάβει μια νέα μόνιμη διοικητική δομή με βάση το ΕΚΑΒ/ΚΕΠΥ και τη συμμετοχή των διοικητών των Υγειονομικών Περιφερειών, υπό την εποπτεία του αρμόδιου Γενικού Γραμματέα. Το μοντέλο αυτό δοκιμάστηκε στις πιο δύσκολες στιγμές της πανδημίας και αποδείχθηκε πολύ αποτελεσματικό.
2. Οι ανάγκες του πληθυσμού: Οι παρεμβάσεις για το νέο ΕΣΥ πρέπει να γίνουν με βάση τη λεπτομερή χαρτογράφηση των αναγκών του πληθυσμού και με γνώμονα την παροχή ποιοτικών και ασφαλών υπηρεσιών υγείας σε κάθε σημείο της χώρας. Το έργο του ανασχεδιασμού του υγειονομικού χάρτη έχει αναλάβει ήδη ο νεοσύστατος Οργανισμός για τη Διασφάλιση της Ποιότητας στις Υπηρεσίες Υγείας (ΟΔΙΠΥ) σε συνεργασία με το νέο γραφείο του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) στην Αθήνα. Στις προθέσεις του ΟΔΙΠΥ είναι η αξιοποίηση Real World Data, καθώς και εργαλείων Τεχνητής Νοημοσύνης, για την καλύτερη αποτύπωση των αναγκών σε υπηρεσίες υγείας.
3. Ανασχεδιασμός υπηρεσιών υγείας: Καλύτερη αξιοποίηση των υλικών και ανθρώπινων πόρων του ΕΣΥ, προσθέτοντας νέα μοντέλα φροντίδας, όπως η κατ’ οίκον νοσηλεία που ξεκίνησε πρόσφατα για τους ογκολογικούς ασθενείς του «Αγίου Σάββα», η ανακουφιστική φροντίδα, η γηριατρική φροντίδα, η μακροχρόνια φροντίδα και η αποκατάσταση. Ένα πρακτικό παράδειγμα προς αυτή την κατεύθυνση αποτελεί το σχέδιο που έχουμε ήδη επεξεργαστεί για την αξιοποίηση του Νοσοκομείου Δυτικής Αττικής στην Αγία Βαρβάρα, με στόχο την αποσυμφόρηση εκείνων της Νίκαιας και του Αττικού. Επίσης τον ίδιο στόχο υπηρετεί και η αγορά υπηρεσιών υγείας από τον ιδιωτικό τομέα ή τις Ένοπλες Δυνάμεις (π.χ. Νοσοκομείο ΝΙΜΤΣ) χωρίς καμία επιβάρυνση των ασθενών, όπως έγινε πρόσφατα, με αποτέλεσμα τη μείωση των επικουρικών κλινών (ράντζων) σε μεγάλα νοσοκομεία του Λεκανοπεδίου.
4. Επείγουσα προνοσοκομειακή φροντίδα και τραύμα: Δρομολογείται η ενίσχυση του ΕΚΑΒ με περισσότερα πτητικά μέσα (μέσω της αγοράς υπηρεσιών από τον ιδιωτικό τομέα) με στόχο τη διακομιδή του πολυτραυματία ή του βαρέως πάσχοντα, το συντομότερο δυνατόν, σε νοσοκομεία τα οποία διαθέτουν κατάλληλα εξοπλισμένα και στελεχωμένα Κέντρα Τραύματος, στα πρότυπα αντίστοιχων μονάδων του εξωτερικού. Με τη σωστή αξιοποίηση των πόρων από το Ταμείο Ανάκαμψης για την ανακαίνιση 80 Τμημάτων Επειγόντων Περιστατικών, είναι εφικτό εντός της επόμενης τετραετίας να επιτευχθεί ο στόχος αυτός.
5. Η χρηματοδότηση: Ιδιαίτερα σημαντική ήταν η αύξηση του προϋπολογισμού για την υγεία από 3,8 δισ. ευρώ σε 5,2 δισ. τα τελευταία 4 χρόνια. Χρειάζεται, όμως, άμεση αναδιάρθρωση του τρόπου αποζημίωσης των νοσοκομείων, καθώς σήμερα ο ΕΟΠΥΥ καλύπτει μόλις το 26% του κόστους λειτουργίας τους, ενώ από τον τακτικό προϋπολογισμό καλύπτεται το 67% και τα ίδια έσοδα των νοσοκομείων δεν ξεπερνούν το 7%. Με τη μετάβαση στο νέο σύστημα κοστολόγησης ιατρικών υπηρεσιών (DRGs) που ολοκληρώνεται στο τέλος του 2023, ο ΕΟΠΥΥ να αναλάβει το σύνολο της αποζημίωσης των νοσοκομείων του ΕΣΥ, αποκλειστικά με βάση τη νοσηλευτική δραστηριότητά τους, ενώ στον τακτικό προϋπολογισμό να παραμείνει η επιχορήγηση των νοσοκομείων που χρήζουν ειδικής αντιμετώπισης (π.χ. βρίσκονται σε δυσπρόσιτες περιοχές).
6. Ψηφιακή υγεία: Για πρώτη φορά η χώρα έχει εξασφαλίσει τόσο σημαντικούς πόρους (ύψους 345 εκατ. ευρώ) από το Ταμείο Ανάκαμψης για να επενδύσει στον ψηφιακό μετασχηματισμό της υγείας, με κύριους άξονες τον Εθνικό Ψηφιακό Φάκελο Υγείας, την ψηφιακή αναβάθμιση των νοσοκομείων, την τηλεϊατρική, αλλά και το στοχευμένο ψηφιακό πρόγραμμα για τον καρκίνο. Τα πρώτα βήματα έχουν ήδη γίνει (άυλη συνταγογράφηση, MyHealth app), ενώ η ολοκλήρωση των έργων μέχρι το τέλος του 2025 είναι μια μεγάλη πρόκληση, η οποία αναμένεται να αλλάξει δραματικά το τοπίο της ψηφιακής υγείας.
* Ο κ. Ιωάννης Κωτσιόπουλος είναι Γενικός Γραμματέας Υπηρεσιών Υγείας του Υπουργείου Υγείας