Η Ε.Ε. και η Άγκυρα οδηγούνται σε σύγκρουση για τους όρους της συμφωνίας για το προσφυγικό, μετά τη στήριξη που προσέφερε ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ντόναλντ Τουσκ στις απαιτήσεις της Κύπρου να υποβαθμιστούν οι υποσχέσεις για άνοιγμα νέων κεφαλαίων στις ενταξιακές διαπραγματεύσεις με την Τουρκία.
Σύμφωνα με προσχέδιο μιας νέας συμφωνίας με την Άγκυρα, που έχουν δει οι Financial Times, οι ηγέτες της Ε.Ε. δεν θα ικανοποιήσουν τις απαιτήσεις της Άγκυρας να υπάρξει ρητή δέσμευση για το άνοιγμα πέντε νέων κεφαλαίων στις ενταξιακές διαπραγματεύσεις της Τουρκίας.
Οι Ευρωπαίοι ηγέτες θα συμφωνήσουν, αντίθετα, να «προετοιμαστούν για την απόφαση», για το αν θα ανοίξουν νέα κεφαλαία -τα νομικά εμπόδια που πρέπει να περάσει μια χώρα για να ενταχθεί στην Ε.Ε.- «όσον το δυνατόν γρηγορότερα», σύμφωνα με το προσχέδιο.
Η διαφωνία προβλέπεται να αποδειχθεί το βασικό σημείο τριβής στη διήμερη Σύνοδο ανάμεσα στους ηγέτες της Ε.Ε. και της Τουρκίας. Η Σύνοδος είναι η τελευταία απόπειρα για τον περιορισμό των ροών προσφύγων και μεταναστών που προσπαθούν να φτάσουν στην Ε.Ε. από την Τουρκία, πριν από το προβλεπόμενο άλμα στα νούμερα την άνοιξη.
Σε δηλώσεις που έκανε πριν τη Σύνοδο, ο κ. Τουσκ προειδοποίησε ότι θα είναι δύσκολη η επίτευξη συμφωνίας. «Όπως έχουν αποδείξει οι συνομιλίες που είχα τις τελευταίες δέκα ημέρες, καθώς και το ταξίδι μου στη Λευκωσία και την Άγκυρα χθες, υπάρχουν πολλά ακόμα που πρέπει να γίνουν για να καταλήξουμε σε συμφωνία».
Στο πλαίσιο της συμφωνίας για το προσφυγικό, η Τουρκία θα λάβει 6 δισ. ευρώ βοήθεια καθώς και μια υπόσχεση για επιτάχυνση της άρσης της υποχρέωσης ταξιδιωτικής θεώρησης για τους Τούρκους πολίτες «τουλάχιστον ως το τέλος του Ιουνίου του 2016», εφόσον η Άγκυρα εκπληρώσει 72 προαπαιτούμενα.
Σε μια προσπάθεια για να μειωθεί ο αριθμός των περίπου 1.500 ανθρώπων που συνεχίζουν να διασχίζουν το Αιγαίο, οι ηγέτες της Ε.Ε. θα συμφωνήσουν και σε μια συμφωνία «έναν προς έναν». Με βάση το σχέδιο αυτό η Τουρκία θα είναι σε θέση να στέλνει έναν πλήρως αναγνωρισμένο Σύρο πρόσφυγα απευθείας στην Ευρώπη για μόνιμη μετεγκατάταση, με αντάλλαγμα την αποδοχή ενός Σύρου πρόσφυγα που προσπάθησε να μπει στην Ελλάδα διασχίζοντας το Αιγαίο.
Οι ηγέτες της Ε.Ε. θα συμφωνήσουν να προσφέρουν συνολικά 72.000 θέσεις, με μια «επανεξέταση», αν ο αριθμός ξεπεραστεί.
Μόλις ο αριθμός των ροών «φτάσει στο τέλος ή τουλάχιστον μειωθεί σημαντικά», τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. θα συμφωνήσουν σε ένα εθελοντικό σχέδιο για τη μετεγκατάσταση Σύρων προσφύγων κατευθείαν από την Τουρκία.
Ο κ. Τουσκ ανέφερε πως υπάρχουν ακόμα ζητήματα στα οποία χρειάζεται να γίνει δουλειά. «Το πιο σημαντικό, όπου δεν μπορούμε και δεν θα συμβιβαστούμε, είναι η απόλυτη ανάγκη για σεβασμό τόσο του δικαίου της Ε.Ε. όσο και του διεθνούς δικαίου. Αυτό είναι απαραίτητη προϋπόθεση. Χωρίς αυτό η Ευρώπη δεν θα είναι πλέον Ευρώπη».
Μη κυβερνητικές οργανώσεις και ομάδες προσφύγων έχουν αμφισβητήσει τη συμμόρφωση της συμφωνίας με το ευρωπαϊκό και διεθνές δίκαιο.
«Κλειδί» θα είναι και η διαφωνία για την Κύπρο, μετά την απειλή του Κύπριου προέδρου Νίκου Αναστασιάδη να μπλοκάρει τη συμφωνία, αν δεν γίνουν σεβαστές οι κυπριακές απαιτήσεις.
Η Κύπρος πάγωσε τα κεφάλαια για την ένταξη της Τουρκίας, όταν η Άγκυρα δεν αναγνώρισε τη νομιμότητα της κυπριακής κυβέρνησης και αρνήθηκε να ανοίξει τα λιμάνια και τα αεροδρόμια για δρομολόγια από τη χώρα. Η Κύπρος και η Τουρκία βρίσκονται στη μέση εύθραυστων διαπραγματεύσεων για την επανένωση του νησιού, μετά την εισβολή της Τουρκίας στο βόρειο τμήμα το 1974.