Ο χρόνος γίνεται εχθρός της αντιπολίτευσης στη Βενεζουέλα

Για πρώτη φορά από τότε που ο ηγέτης της αντιπολίτευσης Χουάν Γκουαϊδό ανακοίνωσε την προσπάθειά του να ανατρέψει τον πρόεδρο Νικολάς Μαδούρο τον Ιανουάριο, οι προσπάθειες για αλλαγή καθεστώτος στη Βενεζουέλα αντιμετωπίζουν πραγματικό κίνδυνο να αποτύχουν. Αν και ο Γκουαϊδό είναι ελεύθερος να κινείται στη χώρα και να συγκεντρώνει πλήθη κατά του Μαδούρο, ακόμα δεν υπάρχουν ενδείξεις πως έχει τη στήριξη των βασικών στρατιωτικών διοικητών που χρειάζεται για να δώσει το έναυσμα για μια γρήγορη και σχετικά ειρηνική πολιτική μετάβαση, παρά τις προσπάθειες των ΗΠΑ και της αντιπολίτευσης. Όσο ο στρατός παραμένει πιστός, η κυβέρνηση Μαδούρο θα παραμείνει στο Καράκας, με αποτέλεσμα ο Γκουαϊδό και άλλα επιφανή πρόσωπα της αντιπολίτευσης της Βενεζουέλας, να είναι ευάλωτοι σε επιχειρήσεις καταστολής που θα έβαζαν τέλος στην προσπάθειά τους να πάρουν την εξουσία.

Η αφοσίωση του στρατού

Η συνεχιζόμενη αφοσίωση των υψηλόβαθμων αξιωματούχων του στρατού παραμένει το βασικό εμπόδιο στις προσπάθειες της αντιπολίτευσης να ανατρέψει τον Μαδούρο. Οι προσπάθειες της αντιπολίτευσης για δημιουργία σχίσματος στον στρατό, μέχρι τώρα έχουν αποτύχει. Οι διοικητές δεν εγκατέλειψαν γρήγορα τον Μαδούρο μετά τις σοβαρές κυρώσεις που επέβαλλαν οι ΗΠΑ τον Ιανουάριο, όπως ήλπιζε η υπερδύναμη. Αντιθέτως, έχουν μείνει στο πλευρό του, πιθανότατα έχοντας πειστεί από έναν συνδυασμό απειλών και οικονομικών κινήτρων.

Για να απειλήσει σοβαρά τον Μαδούρο, η αντιπολίτευση χρειάζεται να συνταχθεί με αυτήν ένας επαρκής αριθμός στρατιωτικών διοικητών, πιθανότατα πείθοντάς τους πως η νέα κυβέρνηση θα τους επιτρέψει να κρατήσουν τα προνόμιά τους, την εξουσία και –σε ορισμένες περιπτώσεις – τα παράνομα κέρδη τους.

Θεωρητικά, η όποια τέτοια συμφωνία αμνηστίας θα τους επέτρεπε να αφήσουν την εξουσία χωρίς να αντιμετωπίσουν μεγαλύτερες συνέπειες σύλληψης, φυλάκισης ή έκδοσης στις ΗΠΑ. Ωστόσο, είναι απίθανο οι διαπραγματεύσεις της αντιπολίτευσης να οδηγήσουν σε μια γρήγορη πολιτική μετάβαση. Τα οικονομικά κίνητρα για να παραμείνουν στην εξουσία οι στρατιωτικοί αξιωματούχοι είναι υπερβολικά μεγάλα και η κυβέρνηση Μαδούρο θα συνεχίσει να εκφοβίζει, να δωροδοκεί ή να συλλαμβάνει αξιωματούχους που θεωρείται πως συζητούν με την αντιπολίτευση.

Επιπλέον, η πρόσφατη σύλληψη του πρώην επικεφαλής της στρατιωτικής υπηρεσίας πληροφοριών, Ούγκο Καρβαχάλ, έχει επισκιάσει τις προσπάθειες της αντιπολίτευσης  να πείσουν τους στρατιωτικούς αξιωματούχους. Σχεδόν δυο μήνες μετά την δήλωση πίστης του στον Γκουαϊδό, ο Καρβαχάλ συνελήφθη στις 13 Απριλίου στην Ισπανία υπό αμερικανικό ένταλμα σύλληψης με την κατηγορία της εμπορίας κοκαΐνης. Η επιτυχής έκδοσή του στις ΗΠΑ πιθανότατα θα λειτουργήσει αποτρεπτικά σε άλλους στρατιωτικούς αξιωματούχους που σκέφτονται να αυτομολήσουν προς την αντιπολίτευση –ιδιαίτερα αφού ορισμένοι διοικητές εμπλέκονται σε δραστηριότητες λαθρεμπορίου που θα μπορούσαν να τους στείλουν σε φυλακή των ΗΠΑ.

Σφίγγοντας τη θηλιά των αμερικανικών κυρώσεων

Σε μια προσπάθεια να επιταχύνουν την έξοδο του Μαδούρο, οι ΗΠΑ θα «ανεβάσουν το θερμόμετρο» των κυρώσεων, επιβάλλοντας δευτερογενείς κυρώσεις που θα απαγορεύουν στις εταιρείες άλλων χωρών να έχουν συναλλαγές με τον κρατικό ενεργειακό τομέα της Βενεζουέλας. Μετά την πρόσφατη συνάντηση μεταξύ του ειδικού αντιπροσώπου των ΗΠΑ για τη Βενεζουέλα και αξιωματούχων της Ισπανικής εταιρείας Repsol, φάνηκε επίσης πως η Ουάσινγκτον ίσως αποφασίσει να πιέσει συγκεκριμένες ευρωπαϊκές ενεργειακές εταιρείες να μειώσουν τους επιχειρηματικούς δεσμούς τους με τον τομέα του φυσικού αερίου του Καράκας.

Η Repsol και η ιταλική εταιρεία Eni κατέχουν μερίδια σε κοινοπραξία offshore φυσικού αερίου που αντιπροσωπεύει χοντρικά το 15% της συνολικής παραγωγής αερίου της Βενεζουέλας. Καθώς η Βενεζουέλα κάνει επανέγχυση φυσικού αερίου σε γεωτρήσεις προκειμένου να συνεχίσει να αντλεί πετρέλαιο, αν μειώσουν την παρουσία τους στη Βενεζουέλα η Repsol και η Eni, τότε η πετρελαϊκή παραγωγή της χώρας θα κάνει ακόμα πιο απότομη «βουτιά».

Όμως, η αφοσίωση των στρατιωτικών διοικητών στον Μαδούρο έχει μέχρι στιγμής αντέξει στην αυξανόμενη πίεση των αμερικανικών κυρώσεων και πιθανότατα θα συνεχίσει να είναι ισχυρή παρά τις νέες απειλές της Ουάσινγκτον –παρά την κατάρρευση της οικονομίας και των υποδομών της χώρας.

Στις 2 Απριλίου, η κυβέρνηση έκανε το πρώτο βήμα για να αιτιολογήσει την σύλληψη του Γκουαϊδό, αφαιρώντας από τον ηγέτη της αντιπολίτευσης τη νόμιμη αμνηστία του. Ο Μαδούρο ήταν απρόθυμος να κυνηγήσει κατ’ ευθείαν τον Γκουαϊδό –πιθανότατα φοβούμενος βαρύτερες κυρώσεις ή στρατιωτικής επέμβασης από τις ΗΠΑ, και την απειλή που θα συνιστούσε κάτι τέτοιο για την ενότητα των στρατιωτικών διοικητών του. Ως εκ τούτου, μια τέτοια θαρραλέα κίνηση σηματοδοτεί πως ο Μαδούρο και ο εσωτερικός κύκλος του στοιχηματίζουν πως μπορούν να μετριάσουν την επίπτωση των αυστηρότερων κυρώσεων στην στρατιωτική ενότητα, καταστέλλοντας τα βασικά πρόσωπα της αντιπολίτευσης, όπως ο Γκουαϊδό, και να σφίξουν τον κλοιό γύρω από αυτούς που βρίσκονται κοντά σε αυτόν καθώς και των αντιφρονούντων στις στρατιωτικές δυνάμεις.

Με τον Γκουαϊδό στη φυλακή, τους αντιφρονούντες στρατιωτικούς να έχουν υποταχθεί και τους στρατιωτικούς διοικητές να είναι πρόθυμοι να καταστρέψουν τους πολιτικούς αντιπάλους, η κυβέρνηση Μαδούρο θα μπορούσε να παραμείνει στην εξουσία τουλάχιστον για αρκετούς ακόμα μήνες, αν όχι χρόνια.

Οι επερχόμενες προεδρικές εκλογές του 2020 στις ΗΠΑ θα μπορούσαν επίσης να παίξουν ρόλο στον καθορισμό του αν και πόσο σύντομα θα φύγει ο Μαδούρο. Ο πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ έχει θέσει ως προτεραιότητα την αλλαγή καθεστώτος στη Βενεζουέλα. Αν ο Τραμπ δεν καταφέρει να εξασφαλίσει δεύτερη θητεία το 2020, τότε ο διάδοχός του θα μπορούσε να μην είναι τόσο πρόθυμος να «ποντάρει» στην αντιπολίτευση.

Φυσικά, το ότι η καθυστερημένη αποχώρηση του Μαδούρο γίνεται όλο και πιο πιθανή, δεν σημαίνει πως είναι και αναπόφευκτη. Μια συγκεκαλυμένη ώθηση από πιο χαμηλόβαθμους στρατιωτικούς αξιωματούχους για την απομάκρυνση του Μαδούρο θα μπορούσε να είναι επιτυχής, όπως άλλωστε και οι προσπάθειες της αντιπολίτευσης να πείσουν τους πιο υψηλόβαθμοyς διοικητές να ταχθούν στο πλευρό της. Και τα όλο και σοβαρότερα οικονομικά προβλήματα της χώρας και η κατάρρευση των υποδομών της –όπως φάνηκε από τα πρόσφατα blackout σε όλη τη χώρα- θα μπορούσαν επίσης να προκαλέσουν περισσότερες εξεγέρσεις και επιχειρήσεις καταστολής στις φτωχότερες γειτονιές και, με τη σειρά τους, να ωθήσουν ορισμένους στρατιωτικούς διοικητές να «τα σπάσουν» με την κυβέρνηση.

Όμως, όπως έχει τώρα η κατάσταση, αυτό που φαίνεται σχεδόν σίγουρο είναι πως η κυβέρνηση του Μαδούρο προετοιμάζεται για μια επιχείρηση καταστολής που πιθανότατα θα οδηγήσει στη σύλληψη ή έκδοση του Γκουαϊδό. Απουσία κάποιου άλλου προσώπου που θα μπορούσε να καταλάβει την προεδρία, οι ένοπλες δυνάμεις του Μαδούρο θα είναι ακόμα λιγότερο πιθανό να φύγουν από το πλευρό του. Και, ως αποτέλεσμα, οι ΗΠΑ θα δουν τον δρόμο προς την απομάκρυνση του προέδρου της Βενεζουέλας να έχει μπλοκαριστεί σε μεγάλο βαθμό –εκτός, φυσικά, αν επιλέξουν την άμεση στρατιωτική επέμβαση.