Η επίθεση στη Νέα Ζηλανδία και o ρόλος των Social Media

Ένας ανώνυμος, με ανάρτησή του στο message board /pol/«Politically Incorrect» του 8chan, που είναι γνωστό για τη φιλοξενία μεγάλου όγκου μη λογοκριμένου, χυδαίου περιεχομένου και μηνυμάτων μίσους, ανακοίνωνε στις 15 Μαρτίου πως επιτέλους θα λάβει δράση και θα «επιτεθεί στους εισβολείς». Παρείχε ένα link για τη σελίδα του στο Facebook, όπου έλεγε πως θα μεταδώσει σε livestream την επίθεση. Ενώ το 8chan (και ιδιαίτερα το message board /pol/) είναι γεμάτο φάρσες, κούφιες απειλές και υπερβολές, ωστόσο αυτή η ανάρτηση δεν έκανε πλάκα.

Λίγο μετά την ανάρτηση του μηνύματος, άρχισε να μεταδίδει σε livestream στο Facebook βίντεο που τον έδειχνε να εισέρχεται σε τέμενος στο δυτικό Κράισττσερτς της Νέας Ζηλανδίας και να ανοίγει πυρ κατά του εκκλησιάσματος, την ώρα που μόλις άρχιζαν οι προσευχές της Παρασκευής, και στη συνέχεια να πηγαίνει με το αυτοκίνητό του για να επιτεθεί σε πιστούς σε άλλο τέμενος στην πόλη. Όταν συνελήφθη από την αστυνομία, ο δράστης είχε αφαιρέσει τη ζωή 50 πολιτών, τραυματίζοντας πολλούς άλλους. Ο δολοφόνος είναι ένας 28χρονος Αυστραλός πολίτης, του οποίου το όνομα συνειδητά αρνούμαι να αναφέρω, διότι αυτό θα βοηθήσει στην ικανοποίηση της λαχτάρας του για προσοχή.

Μια πράξη τρομοκρατικού θεάτρου

Πριν την επίθεση, οι δολοφόνος του Κράισττσερτς ανήρτησε links σε ένα μανιφέστο που είχε γράψει στο ίδιο message board του 8chan, ζητώντας από τους άλλους στο message board να το διανείμουν ευρύτερα. Έστειλε επίσης με email το μανιφέστο του στο γραφείο της πρωθυπουργού της Νέας Ζηλανδίας καθώς και σε περίπου 70 άλλους παραλήπτες -καλώντας τους αναγνώστες του να επιτεθούν σε πολιτικούς, σε εταιρικούς ηγέτες και σε μη κυβερνητικές οργανώσεις που στηρίζουν την παγκοσμιοποίηση και την πολυπολιτισμικότητα. Αυτό δείχνει ξεκάθαρα πως προέβη στην ειδεχθή επίθεσή του ως ένα πολιτικό μήνυμα που στόχο είχε να δημιουργήσει «αντιγραφείς» και πως ήταν ξεκάθαρα μια τρομοκρατική ενέργεια προσεκτικά σχεδιασμένη και εκτελεσμένη, ώστε να εξυπηρετήσει αυτό που ονομάζω «θέατρο τρομοκρατίας».

Η τρομοκρατία πάντα προοριζόταν ως μήνυμα. Όμως, τη σημερινή εποχή του διαδικτύου, των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και των φθηνών κινητών με κάμερες, οι παράγοντες τρομοκρατίας μπορούν τώρα να γίνουν από μόνοι τους MME. Οπωσδήποτε σε αυτή την περίπτωση, παρά τις προσπάθειες των εταιρειών social media να αφαιρέσουν το περιεχόμενο από το διαδίκτυο, τόσο το μανιφέστο όσο και το livestream βίντεο της επίθεσης έχουν ήδη διαδοθεί ευρύτατα, και τώρα δεν μπορούν ποτέ να περιοριστούν -που ήταν ακριβώς και η πρόθεση του δολοφόνου.

Φυσικά, δεν είναι ο πρώτος που χρησιμοποίησε αυτά τα εργαλεία -τόσο ο δράστης της επίθεσης του 2012 στην Τουλούζη στη Γαλλία όσο και ο δράστης πίσω από την επίθεση το 2014 στο Εβραϊκό μουσείο στο Βέλγιο, φορούσαν βιντεοκάμερες κατά τη διάρκεια των επιθέσεών τους.

Επιπλέον, ο δολοφόνος του Κράισττσερτς επέδειξε ξεκάθαρα την πρόθεσή του, γράφοντας με μπογιά πάνω στα όπλα που χρησιμοποίησε στην επίθεση διάφορους όρους που σχετίζονται με τη «λευκή υπεροχή», φωτογραφίες των οποίων ανάρτησε στο Twitter λίγο πριν εξαπολύσει την επίθεση. Οπωσδήποτε, αυτή η πολύ εσκεμμένη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης για να ενισχυθεί το μήνυμα της επίθεσής του θα προσελκύσει μεγάλη προσοχή και ίσως οδηγήσει σε επιπλέον ρύθμιση των πλατφορμών των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Υπάρχουν, όμως, επίσης ορισμένα σημαντικά μαθήματα που μπορούμε να πάρουμε από μια εξέταση του κύκλου της επίθεσης και των τακτικών που εφαρμόστηκαν σε αυτή την επίθεση.

Εξετάζοντας τον κύκλο της επίθεσης

Ο ακροδεξιός βομβιστής που πραγματοποίησε τις επιθέσεις του 2011 στο Όσλο της Νορβηγίας έδωσε πολλές λεπτομέρειες για το πώς προχώρησε μέσω του κύκλου της επίθεσής του, περιλαμβανομένου του πώς επέλεξε και παρακολούθησε τους στόχους του, του τρόπου με τον οποίο απέκτησε τα εξαρτήματα για την κατασκευή βομβών και κατασκεύασε το αυτοκίνητο-βόμβα, καθώς και του τρόπου με τον οποίο απέκτησε τα όπλα του.

Κοιτάζοντας την πιο πρόσφατη επίθεση στη Νέα Ζηλανδία, βλέπουμε πως ο δολοφόνος σημείωσε στο μανιφέστο του πως σχεδίαζε την επίθεση για δύο χρόνια. Ανέφερε επίσης πως αποφάσισε να στοχεύσει την πόλη Κράισττσερτς πριν από τρεις μήνες, και έριξε κάποιο «φως» στη λογική με την οποία επέλεξε τα τεμένη στα οποία επιτέθηκε.

Όμως, αντίθετα με τον βομβιστή του Όσλο, δεν έδωσε καμία λεπτομέρεια ως προς το πώς έκανε την παρακολούθηση των στόχων αυτών, ή το πώς εκπαιδεύτηκε και προετοιμάστηκε για την επίθεση. Επίσης, δεν έδωσε καμία πληροφορία ως προς το πώς συγκέντρωσε το μικρό οπλοστάσιο που βρήκαν οι αρχές της Νέας Ζηλανδίας στο όχημά του, περιλαμβανομένων δυο νόμιμων τυφεκίων AR-15, μιας ημιαυτόματης καραμπίνας, μιας επαναληπτικής καραμπίνας, ενός τυφεκίου κινητού ουραίου και ενός τυφεκίου lever-action (τα πέντε από τα οποία φέρεται να αγοράστηκαν νόμιμα).

Ο δολοφόνος του Κράισττσερτς, πάντως, σημείωσε πως επίτηδες επέλεξε να πραγματοποιήσει μια ένοπλη επίθεση αντί για μια βομβιστική επίθεση, επειδή ήθελε να οξύνει την ήδη τεταμένη δημόσια συζήτηση αναφορικά με την ιδιοκτησία όπλων, και επειδή θεώρησε πως έτσι θα είχε μεγαλύτερη κάλυψη από τα ΜΜΕ. Σε σύγκριση με μια βομβιστική επίθεση, μια ένοπλη επίθεση δίνει ένα μεγαλύτερης διάρκειας βίντεο livestream, ένα βίντεο που μοιάζει με ένα παιχνίδι shooter σε πρώτο πρόσωπο, με στόχο να «στρατολογήσει» και άλλους.

Στο μανιφέστο του, ο δράστης ισχυρίστηκε επίσης πως δεν είχε καμία κακή πρόθεση προς την αστυνομία και δεν είχε καμία πρόθεση να σκοτώσει αστυνομικούς. Σημείωσε επίσης πως ενώ αντιλαμβάνεται πως οι πιθανότητες είναι ελάχιστες, ωστόσο ήλπιζε να επιβιώσει από την επίθεση, για να μπορέσει να δηλώσει αθώος και να χρησιμοποιήσει την επακόλουθη δίκη για να διαδώσει περαιτέρω την προπαγάνδα του -θεωρώντας την πλατφόρμα για να επεκτείνει τη φάση εκμετάλλευσης στον κύκλο της επίθεσής του.

Δεν είναι μόνο οι τζιχαντιστές

Το γεγονός πως ο δολοφόνος του Κράισττσερτς ενήργησε μόνος και δεν σχετιζόταν με κάποια οργανωμένη ομάδα οπαδών της «λευκής υπεροχής» δεν αποτελεί έκπληξη. Ενώ το μοντέλο τρομοκρατίας της χωρίς ηγεσία αντίστασης σχετίζεται πλέον περισσότερο με τους τζιχαντιστές, ωστόσο οι οπαδοί της «λευκής υπεροχής» υιοθέτησαν αυτή την έννοια πριν από δεκαετίες, λόγω της έντονης και αδιάκοπης πίεσης που δέχονταν από τις δυνάμεις επιβολής του νόμου. Για τον λόγο αυτόν, οι επιθέσεις από λευκούς ρατσιστές πραγματοποιούνται σχεδόν πάντα είτε από δράστη που ενεργούσε μόνος (όπως στο Κράισττσερτς, στη βομβιστική επίθεση του Όσλο ή στην βομβιστική επίθεση στο Ολυμπιακό Πάρκο της Ατλάντα το 1996) ή από μικρούς πυρήνες (όπως στη βομβιστική επίθεση στην πόλη της Οκλαχόμα το 1995).

Όμως, το ότι τα άτομα και οι μικροί πυρήνες λειτουργούν απομονωμένοι δεν σημαίνει πως είναι ριζοσπαστικοποιημένοι και ενεργούν σε κενό. Όπως αντίστοιχα οι τζιχαντιστές, οι λευκοί ρατσιστές -«μοναχικοί λύκοι» και μικροί πυρήνες- συνδέονται συχνότερα με μια ευρύτερη κοινότητα ριζοσπαστικών στοιχείων μέσω του διαδικτύου, το οποίο προσφέρει χώρο για να ακουστούν και να μεταδοθούν η ρητορική μίσους και οι διαμαρτυρίες που συχνά βοηθούν ώστε να προωθηθεί η διαδικασία ριζοσπαστικοποίησης και αποτελούν πηγή έμπνευσης για επιθέσεις. Οι κοινωνίες αυτές μπορούν επίσης να δώσουν πρόσβαση σε προπαγάνδα, λίστες στόχων και συμβουλών τακτικής, όπως για παράδειγμα οδηγίες για την κατασκευή βομβών.

Το σημαντικό είναι πως, στην εποχή του διαδικτύου, οι κοινότητες αυτές είναι επίσης παγκόσμιες, κάτι που φάνηκε ιδιαίτερα με τον δολοφόνο του Κράισττσερτς. Αν και ήταν ένας μεμονωμένος Αυστραλός που ενήργησε μόνος για να επιτεθεί σε στόχο στη νότια Νέα Ζηλανδία, είναι ξεκάθαρο πως αισθάνθηκε να συνδέεται με ένα παγκόσμιο κίνημα και πως πίστευε πως αποτελούσε μέλος μιας ιστορικής συνέχειας.

Στο μανιφέστο του, ισχυρίστηκε πως είχε έρθει για σύντομο χρονικό διάστημα σε επαφή με τον βομβιστή του Όσλο, και πως άλλοι που ανήκουν στους Ναΐτες Ιππότες (ενός μεσαιωνικού ρωμαιοκαθολικού στρατιωτικού τάγματος που λέγεται πως τώρα έχει ξαναγεννηθεί ως αντιμουσουλμανική μαχητική ομάδα) «ευλόγησαν» από πριν την επίθεσή του -κάτι που μοιάζει με τον τρόπο με τον οποίοι Ισλαμιστές ηγέτες έδωσαν τις ευλογίες τους σε ορισμένες επιθέσεις από απλούς τζιχαντιστές μέσω του διαδικτύου.

Τα σλόγκαν και τα ονόματα που ήταν γραμμένα στα όπλα του δράστη επίσης ρίχνουν φως στην παγκόσμια φύση της ιδεολογίας της λευκής υπεροχής. Σε ένα από τα όπλα του είχε γράψει το όνομα ενός Καναδού που πυροβόλησε σε τέμενος στην πόλη του Κεμπέκ το 2017, με αποτέλεσμα να χάσουν τη ζωή τους έξι άνθρωποι. Σε άλλο όπλο είχε γράψει το όνομα Σουηδού ρατσιστή που είχε δολοφονήσει τρεις ανθρώπους σε σχολείο το 2015 με σπαθί, προτού σκοτωθεί ο ίδιος από πυρά. Στα όπλα του ήταν γραμμένα επίσης τα ονόματα μορφών από την ευρωπαϊκή ιστορία που εμπλέκονταν στην αντιμετώπιση των μουσουλμανικών εισβολών στην Ευρώπη, όπως αυτό του Σαρλ Μαρτέλ.

Δεν αποτελεί έκπληξη που o αριθμός 14 κοσμούσε διάφορα σημεία σε τουλάχιστον δύο όπλα του δολοφόνου του Κράισττσερτς, μια συντομογραφία του μότο των «14 λέξεων» των οπαδών της λευκής υπεροχής. Το μότο αποδίδεται στον διαβόητο Αμερικανό τρομοκράτη Ντέιβιντ Λέιν, ενός εκ των ιδρυτών μιας συμμορίας νεοναζιστών που έκανε σωρεία ληστειών, βομβιστικών επιθέσεων και φόνων κατά τη δεκαετία του 1980 και ο οποίος πέθανε το 2017 στη φυλακή, όπου εξέτιε ποινή φυλάκισης 150 ετών για τα εγκλήματά του. Ο δολοφόνος όχι μόνο είχε γραμμένο τον αριθμό στα όπλα του, αλλά επίσης επαναλάμβανε τη φράση των «14 λέξεων» αρκετές φορές στο μανιφέστο του.

Από τον σχεδιασμό της, η μορφή τρομοκρατίας της χωρίς ηγεσία αντίστασης παρέχει έναν μεγάλο βαθμό επιχειρησιακής ασφάλειας γι' αυτούς που την εφαρμόζουν. Όμως η μέθοδος έχει επίσης ορισμένους σοβαρούς περιορισμούς τους οποίους μπορούν να εκμεταλλευτούν οι δυνάμεις επιβολής του νόμου για να ανιχνεύσουν και να αποτρέψουν τέτοιες επιθέσεις. Ίσως ο μεγαλύτερος τέτοιος περιορισμός είναι πως ο μεμονωμένος δράστης πρέπει να διεξάγει κάθε βήμα του κύκλου επίθεσης μόνος του. Αυτό σημαίνει πως πρέπει να εκτεθεί επανειλημμένως στο ενδεχόμενο να τον ανιχνεύσουν, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια ενεργειών όπως η παρακολούθηση και η απόκτηση όπλων. Οι επιτιθέμενοι επίσης αναρτούν συχνά ριζοσπαστικές πληροφορίες στο διαδίκτυο -και συγκεκριμένα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης- που μπορεί να προκαλέσουν την προσοχή των αρχών.

Όμως ενώ οι κυβερνήσεις συχνά επικεντρώνονται στην παρακολούθηση δραστηριοτήτων που σχετίζονται με τους τζιχαντιστές, ωστόσο η πρόσφατη ιστορία -περιλαμβανομένων των πρόσφατων επιθέσεων στη Νέα Ζηλανδία- δείχνουν ξεκάθαρα τη σημασία της παρακολούθησης και των ακροδεξιών και ακροαριστερών, σε μια προσπάθεια να αποτραπούν μελλοντικές επιθέσεις.

Ο κύκλος της βίας

Ευρύτερα, η υπόθεση αυτή αποτελεί επίσης υπενθύμιση πως η τρομοκρατία μπορεί να μετατραπεί σε έναν φαύλο κύκλο που προκαλεί άλλη τρομοκρατία. Ο δολοφόνος του Κράισττσερτς έκανε αναφορές σε προηγούμενες τζιχαντιστικές επιθέσεις στην Ευρώπη ως γεγονότων που τον ριζοσπαστικοποίησαν και τον ώθησαν να αναλάβει δράση –αναφέροντας συγκεκριμένα την επίθεση με αυτοκίνητο τον Απρίλιο του 2017 στη Στοκχόλμη ως το σημείο καμπής. Μέσα σε λίγες ώρες από την επίθεση στο Κράισττσερτς, υποστηρικτές του Ισλαμικού Κράτους άρχισαν να απειλούν με αντίποινα για την επίθεση. Λίγη ώρα αφότου μεταδόθηκε η είδηση της επίθεσης, ένας υποστηρικτής του Ισλαμικού Κράτους ανάρτησε φωτογραφία όπλου και βόμβας αυτοκτονίας που είχαν γραμμένα πάνω τους απειλές και την ημερομηνία της επίθεσης (15 Μαρτίου 2019), αντιγράφοντας τον τρόπο γραφής που χρησιμοποιήθηκε στα όπλα της επίθεσης του Κράισττσερτς.

Ο κύκλος της βίας, ως εκ τούτου, αναμφίβολα θα συνεχιστεί. Από μόνη της, ωστόσο, η επίθεση στα δυο τεμένη της Νέας Ζηλανδίας τελικά δεν θα πετύχει να πυροδοτήσει την εκτεταμένη βία που ο δράστης ελπίζει πως σταδιακά θα μετατραπεί σε ένα πόλεμο φυλών που θα οδηγήσει σε διαχωρισμούς στις ΗΠΑ και στον υπόλοιπο κόσμο.

Και ενώ ο δράστης του Κράισττσερτς μπορεί αναπόφευκτα να καταφέρει να αποτελέσει πηγή έμπνευσης για άλλα άτομα που είναι ευάλωτα στη ριζοσπαστικοποίηση, ωστόσο, όπως έγινε και με τους προηγούμενους οπαδούς της λευκής υπεροχής, αυτά τα άτομα θα είναι λίγα και θα απέχουν μεταξύ τους.