Φάρμακο για τη «μαύρη οικονομία»

Mπορεί ο στόχος που δηλώνει ο αναπληρωτής υπουργός Οικονομικών Τρύφων Αλεξιάδης ώστε «ο πολίτης να καταναλώνει το 100% του εισοδήματός του με την κάρτα» να θεωρείται ανέφικτος από τους ανθρώπους της αγοράς, αλλά οι ηλεκτρονικές συναλλαγές μπορούν να συμβάλουν στην καταπολέμηση της φοροδιαφυγής και την ενίσχυση των κρατικών εσόδων. Μελέτες δείχνουν πως η λεγόμενη «μαύρη οικονομία» θα φτάσει φέτος το 22,4% του ΑΕΠ στην Ελλάδα, με τα χαμένα έσοδα από τη φοροδιαφυγή να υπολογίζονται στο 4% του ΑΕΠ (από 5,3% του ΑΕΠ το 2000, ποσοστό που δείχνει πως υπάρχει πρόοδος, αλλά περιορισμένη).

Σχετική έρευνα που παρουσίασε το Ίδρυμα Οικονομικών και Βιομηχανικών Μελετών δείχνει πως η υιοθέτηση κινήτρων για την ενθάρρυνση των ηλεκτρονικών συναλλαγών θα μπορούσε να φέρει στο κρατικό ταμείο πρόσθετα φορολογικά έσοδα περί το 1,6 δισ. ευρώ από τον πρώτο χρόνο εφαρμογής. Στο ΙΟΒΕ θεωρούν πως η χρήση ηλεκτρονικών μέσων πληρωμών (ΗΜΠ) μπορεί να συμβάλει αποφασιστικά στην προσπάθεια για τον περιορισμό της παραοικονομίας και τη διεύρυνση της φορολογικής βάσης. Προτείνουν, μάλιστα, και συγκεκριμένα μέτρα.

Ήδη ο κ. Αλεξιάδης είχε επισημάνει πως «πρέπει να πάμε σε εθελοντικά μέτρα και να δώσουμε κίνητρα στον πολίτη και στην επιχείρηση». Πρόσθεσε πως «στα κίνητρα που σκεφτόμαστε θα είναι το αφορολόγητο όριο, κληρώσεις, ειδικές προσφορές από καταστήματα κ.λπ.». Εκτός από τον περιορισμό της παραοικονομίας, η καθιέρωση κινήτρων για την ενθάρρυνση χρήσης ηλεκτρονικών μέσων πληρωμών «μπορεί να συμβάλει αποφασιστικά και στην ενίσχυση της οικονομικής ανάπτυξης καθώς οδηγεί σε μείωση του κόστους των υπηρεσιών διαμεσολάβησης, στην ανάπτυξη νέων υπηρεσιών, εντατικοποιεί τον ανταγωνισμό και τελικά αυξάνει την οικονομική δραστηριότητα και ευημερία».

Τα κίνητρα

Όπως επισημαίνεται και στη μελέτη του ΙΟΒΕ, αρκετές χώρες έχουν θεσπίσει κίνητρα για την ενίσχυση της χρήσης των ηλεκτρονικών πληρωμών τα οποία περιλαμβάνουν εκπτώσεις στους έμμεσους φόρους (όπως ΦΠΑ) και άμεσους φόρους (όπως φόρους εισοδήματος), λοταρίες και απαγόρευση της χρήσης μετρητών για συναλλαγές μεγαλύτερης αξίας κ.ά. Για παράδειγμα, η θέσπιση κινήτρων για την ενίσχυση των ηλεκτρονικών συναλλαγών στη Νότια Κορέα οδήγησε σε αύξηση του μεριδίου των καρτών πληρωμής σε πάνω από 65% της ιδιωτικής κατανάλωσης το 2010, από 14,7% το 1999. Την αντίστοιχη περίοδο, οι συνολικές εισπράξεις από το φόρο εισοδήματος στη χώρα αυξάνονταν κατά 13,6% ετησίως, ξεπερνώντας σημαντικά τους ρυθμούς αύξησης του ΑΕΠ (6,5% κατά μέσο όρο την περίοδο 2000-2009).

Εκτός από το Δημόσιο, κίνητρα για την αυξημένη χρήση των ηλεκτρονικών μέσων πληρωμής έχουν θεσπιστεί και από χρηματοπιστωτικά ιδρύματα. Στην Ελλάδα, εφαρμόζονται προγράμματα επιβράβευσης συναλλαγών με πιστωτικές και χρεωστικές κάρτες. Τα προγράμματα συνήθως αφορούν συλλογή πόντων επιβράβευσης για κάθε συναλλαγή και εξαργύρωση των πόντων με εκπτώσεις σε συγκεκριμένες επιχειρήσεις.

Μεταξύ των μέτρων που προτείνει το ΙΟΒΕ για την Ελλάδα συγκαταλέγονται:

• Έκπτωση κατά 1% της αξίας των συναλλαγών με ΗΜΠ μέσω τερματικών POS (κάρτες πληρωμής και ηλεκτρονικό χρήμα) για αγορά αγαθών και υπηρεσιών από φυσικά πρόσωπα από κλάδους με χαμηλό κίνδυνο φοροδιαφυγής.

• Έκπτωση κατά 5% της αξίας των συναλλαγών με ΗΜΠ μέσω τερματικών POS σε κλάδους μέτριου κινδύνου φοροδιαφυγής.

• Έκπτωση κατά 10% της αξίας των συναλλαγών με ΗΜΠ μέσω τερματικών POS σε κλάδους υψηλού κινδύνου φοροδιαφυγής.

• Λοταρία για καταναλωτές που πραγματοποιούν συναλλαγές με ΗΜΠ σε κλάδους με υψηλό κίνδυνο φοροδιαφυγής.

• Διάθεση τερματικών EFTPOS σε όλα τα καταστήματα των υπηρεσιών κοινής ωφέλειας.

• Υποχρεωτική αποδοχή ηλεκτρονικών πληρωμών, με επιδότηση για την εγκατάσταση τερματικών EFTPOS σε επιχειρήσεις με ετήσιο κύκλο εργασιών μικρότερο από 150.000 ευρώ που δραστηριοποιούνται σε κλάδους με μέτριο και υψηλό κίνδυνο φοροδιαφυγής.

• Υποχρεωτική χρήση ηλεκτρονικών μέσων πληρωμής για συναλλαγές με αξία πάνω από 30 ευρώ σε κλάδους με υψηλό κίνδυνο φοροδιαφυγής

Προτείνεται επίσης να εξεταστούν σε μεγαλύτερο βάθος οι πιθανές δημοσιονομικές και κοινωνικές επιδράσεις από τα εξής μέτρα:

• Αντικατάσταση της υποχρέωσης συλλογής έντυπων αποδείξεων με ισόποση υποχρέωση για την πραγματοποίηση συναλλαγών με ΗΜΠ.

• Υποχρεωτική πραγματοποίηση συναλλαγών με ΗΜΠ ίση με 10% του εισοδήματος για τα νοικοκυριά που λαμβάνουν μείωση του φόρου λόγω χαμηλού εισοδήματος (μέτρο που σχετικά πρόσφατα αντικατέστησε το αφορολόγητο όριο).

• Μείωση του φόρου εισοδήματος για επιχειρήσεις που επιτυγχάνουν στόχους διείσδυσης ΗΜΠ στις συναλλαγές τους με τελικούς πελάτες.

• Συμμετοχή στη λοταρία και επιχειρήσεων που δέχονται συναλλαγές με ΗΜΠ.

• Ενίσχυση του καταλυτικού ρόλου του κράτους στη διείσδυση των ΗΜΠ:
1 Υποχρεωτική χρήση μεταφορών πίστωσης για τις εισπράξεις στα τελωνεία (ICISnet).
2 Καθολική χρήση ηλεκτρονικών μέσων πληρωμής στις Δημόσιες Οικονομικές Υπηρεσίες (ΔΟΥ).
3 Ολοκλήρωση του συστήματος ηλεκτρονικού παραβόλου.

• Δράσεις ενημέρωσης και εκπαίδευσης, στα πρότυπα του προγράμματος Τράπεζες σε Δράση της Ελληνικής Ένωσης Τραπεζών, το οποίο προσφέρει χρηματοπιστωτική εκπαίδευση σε μαθητές Λυκείου.

Δείτε όλο το αφιέρωμα για τις ψηφιακές πληρωμές εδώ