Τράπεζες: Πίσω στις βασικές δραστηριότητες

Μετά το πέρασμα από το internet banking, τα πολύπλοκα χρηματοοικονομικά προϊόντα. Μήπως η κρίση θα σηματοδοτήσει την επιστροφή των τραπεζών στις παραδοσιακές τους δραστηριότητες; Γράφει ο Δ. Σαντιξής.

Δημοσιεύθηκε: 20 Νοεμβρίου 2008 - 07:58

του Δημήτρη Π. Σαντιξή (*)

Τράπεζες: Πίσω στις βασικές δραστηριότητες

Πριν από μερικά χρόνια είχαμε υποστηρίξει την άποψη ότι τα καταστήματα των τραπεζών και οι άνθρωποί τους είναι πολύ πιο σημαντικοί από το internet banking, ιδιαίτερα σε μια χώρα σαν την Ελλάδα, όπου οι προσωπικές σχέσεις και η εμπιστοσύνη είναι πρωταρχικής σημασίας.

Ταυτόχρονα είχε υποστηριχτθεί ότι η κλασική τραπεζική, με ισχυρό δίκτυο καταστημάτων, με εμπνευσμένο προσωπικό και δανειοδοτήσεις με έμφαση σε υγιείς ιδιώτες και επιχειρηματίες, συνδεδεμένους με την πορεία των επιχειρήσεών τους, αποτελεί την πιο προσοδοφόρα δραστηριότητα και, τελικά, εκείνη με μικρότερο κίνδυνο από άλλες μορφές δανειοδοτήσεων ή τοποθετήσεων σε νέα χρηματοοικονομικά προϊόντα.

Τότε ήταν η εποχή του Ιnternet και της μυθοποίησης των νέων χρηματοοικονομικών προϊόντων και οι απόψεις αυτές φάνηκαν σε κάποιους λίγο παλιομοδίτικες και πολύ ανθρωποκεντρικές.

Τα χρόνια πέρασαν και το internet banking, παρότι αναπτύχθηκε ως δίκτυο διανομής τραπεζικών προϊόντων, δεν υποκατέστησε το τραπεζικό κατάστημα. Οι εξαγορές τραπεζών σε παγκόσμιο επίπεδο στηρίχτηκαν στην ύπαρξη καταστημάτων, στις καταθέσεις και στην πελατειακή βάση των τραπεζών, όχι στο internet banking ή σε κάποια χρηματοοικονομικά κέρδη, αμφίβολα σε διαχρονική βάση.

Τα νέα χρηματοοικονομικά προϊόντα, πολύπλοκα και δυσνόητα για τον μέσο άνθρωπο, απευθύνθηκαν ουσιαστικά στις ίδιες τις τράπεζες και σε μία πελατεία μεγάλων εισοδημάτων μέσω του private banking.

H πολυπλοκότητα των προϊόντων αυτών είχε όμως ένα επιπλέον χαρακτηριστικό: τη δυσκολία ελέγχου του αναλαμβανόμενου κινδύνου και ρευστοποίησης θέσεων σε ρηχές αγορές.

Ας θυμηθούμε ότι και πριν από τη σημερινή κρίση, κάποια χρόνια νωρίτερα είχε χρεοκοπήσει μια ιστορική επενδυτική τράπεζα, η βρεττανική Barring, από συναλλαγές σε πολύπλοκα χρηματοοικονομικά προϊόντα, ενώ πριν από έναν χρόνο η Societe Generale υπέστη σοβαρή ζημία από τα ίδια προϊόντα.

Οι αστοχίες αυτές θεωρήθηκαν μεμονωμένες και ξεπεράστηκαν. Όμως, στη βάση τους είχαν το ίδιο πρόβλημα που εμφανίζεται και σήμερα: τη δυσκολία ελέγχου δραστηριοτήτων που αφορούν σε πολύπλοκα προϊόντα, σε ρηχές αγορές και στην άσκηση αυτών των δραστηριοτήτων από λίγα στελέχη, τα οποία έχουν συχνά ως κίνητρο το προσωπικό bonus και όχι τη μακροπρόθεσμη κερδοφορία της τράπεζας.

Το αποτέλεσμα αυτού ήταν η κρίση που βιώνουμε σήμερα. Οι ηγέτες των χωρών λαμβάνουν μέτρα για να σωθεί το οικονομικό σύστημα, ελαχιστοποιώντας τη ζημιά που έχει γίνει. Ο Κεϊνσιανισμός βγήκε από το χρονοντούλαπο, μπροστά στο αδιέξοδο της μυθοποιημένης ακραίας αυτορρύθμισης των αγορών.

Στο μεταξύ, μεγάλες επενδυτικές τράπεζες εξαφανίστηκαν, ενώ μεγάλες τράπεζες εξαγοράστηκαν από τους ανταγωνιστές τους, λίγο πριν από τη χρεοκοπία.

Το ερώτημα συνεπώς, όσον αφορά στις τράπεζες, τίθεται με απλότητα και σαφήνεια: θα γυρίσουν στη βασική τους λειτουργία, ως διαμεσολαβήτριες μεταξύ καταθετών και δανειοληπτών και ταυτόχρονα ως πηγή κεφαλαίων για ανάπτυξη υγιών επιχειρήσεων και στήριξη του καταναλωτή, με μέτρο και για αναγκαία αιτία, ή μετά το ξεπέρασμα της κρίσης θα συνεχίσουν με την ίδια λογική, σαν να μη συνέβη τίποτα;

Η επιστροφή στα βασικά στοιχεία της τραπεζικής, εμπλουτισμένη με γνώσεις, εμπειρίες και νέα προϊόντα, δίνει απάντηση στο ερώτημα. Χωρίς να τίθενται ως παραδείγματα προς μίμηση περιπτώσεις από άλλες εποχές ή από άλλες χώρες, θα άξιζε να μελετηθεί ποια ήταν τα βασικά στοιχεία της επιτυχίας του φαινομένου Τράπεζα Εργασίας – Καψάσκης, ποια του σημερινού φαινομένου της Grameen Bank του Νομπελίστα δρ Yunus στην Ινδία και ποια του φαινομένου Commercial Bank, που ξεκίνησε πριν από δύο δεκαετίες από τη Νέα Υόρκη και επεκτείνεται ραγδαία χωρίς προβλήματα.

Σίγουρα δεν είναι τα "εξωτικά" προϊόντα που μετατράπηκαν σήμερα σε "τοξικά". Ούτε είναι, από την άλλη πλευρά, οι παλαιομοδίτικες και αναποτελεσματικές υποθήκες σε επιχειρηματικά δάνεια. Βασικό στοιχείο είναι η καλύτερη υπηρεσία στον άνθρωπο καταθέτη - επενδυτή και στον άνθρωπο δανειολήπτη, ιδιώτη ή επιχειρηματία, με κριτήριο την ποιότητα, την πορεία και το σχέδιό του. Όλα τα άλλα δεύτερα.

Το γεγονός ότι οι ελληνικές τράπεζες είναι σε καλύτερη κατάσταση από άλλες μεγαλύτερες τράπεζες στην Ευρώπη συνδέεται με αυτό. Η ανθρωποκεντρική αντίληψη και η μη απομάκρυνσή τους από τα βασικά της τραπεζικής τις βοήθησε σε αυτή τη συγκυρία. Με αυτή τη λογική δεν θα πρέπει κανείς να φοβηθεί ιδιαίτερα την επέκτασή τους στα Βαλκάνια, όπου είναι θεμελιωμένη στα βασικά στοιχεία της τραπεζικής.

Με το ξεπέρασμα των όποιων προβλημάτων αντιμετωπίσουν οι χώρες αυτές, ενισχυμένες μακροπρόθεσμα θα βγουν οι τράπεζες που δραστηριοποιούνται εκεί, με ισχυρό δίκτυο καταστημάτων και προσεκτική διαχείριση. Στο τέλος της κρίσης οι ελληνικές τράπεζες θα βγουν περισσότερο κερδισμένες. Όπως κερδισμένη βγήκε και η προσέγγιση της τραπεζικής σύμφωνα με τα βασικά της στοιχεία, εκσυγχρονισμένα, αλλά όχι ξεχασμένα ούτε υποτιμημένα. "Πίσω στα βασικά".

* Ο κ. Δημήτρης Π. Σαντιξής είναι τ. Γενικός Διευθυντής της Εμπορικής Τράπεζας και Υποδιοικητής της Αγροτικής Τράπεζας.

Oι απόψεις που διατυπώνονται σε ενυπόγραφο άρθρο γνώμης ανήκουν στον συγγραφέα και δεν αντιπροσωπεύουν αναγκαστικά, μερικώς ή στο σύνολο, απόψεις του Euro2day.gr.