Πέντε αναγκαία στοιχεία για έναν «Οργανισμό που Μαθαίνει»

Ο Peter Senge (72 ετών) δεν είναι μία εκδοχή του Αμερικανού ευαγγελιστή Jimmy Swagart. Σίγουρα όμως πρόκειται για έναν από τους πλέον χαρισματικούς ομιλητές στον κόσμο. Γι αυτό και οι αμοιβές που ζητά βρίσκονται στα ύψη. Παρόλα αυτά, ο διάσημος καθηγητής του Τεχνολογικού Ινστιτούτου της Μασσαχουσέτης (ΜΙΤ) και κορυφαίος σύμβουλος επιχειρήσεων τονίζει ότι η χαρισματικότητα δεν ταιριάζει όσο πιστεύεται στο επιχειρηματικό κύκλωμα. Ιδιαιτέρως δε όταν πρόκειται για ομιλίες, παρουσιάσεις και άλλες δημόσιες εμφανίσεις.

Όπως αναγνωρίζει ο P. Senge (προφέρεται Σίντζι), τα περισσότερα ηγετικά στελέχη που γνωρίζει δεν ξεχωρίζουν από το πλήθος και είναι συχνά μέτριοι ρήτορες, που δεν μπορούν να «μαγνητίσουν» το ακροατήριό τους με την λάμψη ή την ευφράδειά τους. Αυτό που τους ξεχωρίζει είναι η καθαρότητα και η πειθώ των ιδεών τους, το βάθος της δέσμευσής τους στις εταιρείες τους και, πάνω απ’ όλα, η διάθεση και η επιθυμία τους να μαθαίνουν συνεχώς περισσότερα, τόσο ατομικά όσο και σε συνεργασία με όσους είναι γύρω τους ή κάτω τους. 

Ο Senge είναι ευαγγελιστής της ιδέας του «Learning Organization». Αν και οι πνευματικές ρίζες αυτής της ιδέας έλκουν την καταγωγή τους από την Ευρώπη και φθάνουν στην δεκαετία τού 1940, φαίνεται πως σήμερα είναι η καινούργια αμερικανική μόδα του μάνατζμεντ, μετά το «Time-Based Competition», το «Total Quality» και το «Change Management». 

Η ιδέα είναι δυνητικά εξαιρετικά ισχυρή, αν και η φιλόδοξη φύση της αυξάνει τις πιθανότητες να υιοθετηθεί από τις εταιρείες στην «πρόχειρη» μορφή της, όπως συμβαίνει με τόσες άλλες «μόδες» του μάνατζμεντ.

Στηρίζεται στο επιχείρημα πως, σε μία εποχή που η ποιότητα, η τεχνολογία και η ποικιλία είναι ευρύτατα διαθέσιμες σε χαμηλό σχετικά κόστος, το μόνο διαρκές ανταγωνιστικό πλεονέκτημα που μπορεί να δημιουργήσει μία εταιρεία είναι ίσως η ικανότητα να μαθαίνει πιο γρήγορα από τους ανταγωνιστές της, προλαβαίνοντας τις αλλαγές στο επιχειρηματικό περιβάλλον. Ακόμα, η ιδέα έχει διάφορα επίπεδα πλάτους και βάθους, απλότητας και πολυπλοκότητας.

Στην ουσία, ένας «Οργανισμός που Μαθαίνει» είναι ο οργανισμός που προτρέπει για συνεχή μάθηση και δημιουργία γνώσεων σε όλα τα επίπεδα. Έχει διαδικασίες που μπορούν να μεταφέρουν τις γνώσεις εύκολα σε όλον τον οργανισμό, εκεί που χρειάζονται και μπορεί σε σύντομο χρόνο να μετατρέπει τις γνώσεις αυτές σε μεταβολές στον τρόπο που ο οργανισμός ενεργεί, τόσο εσωτερικά όσο και εξωτερικά.

Όπως λέει και ο Senge, ένας τέτοιος οργανισμός είναι αυτός που συνεχώς διευρύνει την ικανότητά του να δημιουργεί ο ίδιος το μέλλον του. Από αυτή την αφετηρία πηγάζει και η άποψή του, που την δέχονται πολλοί πανεπιστημιακοί και σύμβουλοι, ότι η «καλή» ηγεσία στην δεκαετία του 2010 δεν θα χρειάζεται τόσο τις «μυικές» αρετές της διαίσθησης και της οραματιστικής στρατηγικής που ήταν απαραίτητες στην δεκαετία τού ’90, αλλά πιο κρυφές ικανότητες, όπως είναι ο «οργανωτικός σχεδιασμός, η επιστασία και η διδασκαλία».

Η συνταγή μάθησης του Senge περιέχεται στο βιβλίο του «The Fifth Discipline-the art and practice of the Learning Organization» που έγινε μπεστ-σέλλερ στα business books στις ΗΠΑ και την Ευρώπη πριν δέκα χρόνια.

Κατά τον Senge, πέντε οι εξής αλληλένδετες αρετές πρέπει να ενδυναμωθούν στα άτομα και τις ομάδες ενός οργανισμού για να τον κάνουν έναν «Οργανισμό που Μαθαίνει»:

*Συστημική Σκέψη

Όπως υποστηρίζει ο Senge, τα άτομα και οι οργανισμοί έχουν την τάση –σε όλες τις πτυχές της ζωής– να εστιάζουν το πολύ σε ένα ή σε δύο φανερά μέρη ενός προβλήματος, αντί να εξετάζουν ολόκληρο το «σύστημά» του. Η συστημική σκέψη ομως αντλεί από έναν αιώνα θεωρίας και πρακτικής για να προσφέρει ένα σύνολο τεχνικών που βοηθά τους ανθρώπους να βλέπουν το «δάσος», δηλαδή να αντιλαμβάνονται στις σχέσεις ή «δομές» που βρίσκονται στην βάση πολύπλοκων καταστάσεων.

*Προσωπική ολοκλήρωση

Όρος, που μεταφράζεται σε «προσωπική ανάπτυξη και μάθηση». Μεταξύ άλλων σημείων που πραγματεύεται κάτω από αυτόν τον τίτλο ο Senge δίνει έμφαση στην σημασία της διαίσθησης για την συστημική σκέψη. 

*Νοητικά μοντέλα

Πρόκειται για βαθειά ριζωμένες, συχνά υποσυνείδητες, υποθέσεις που επηρεάζουν την αντίληψή μας για τους ανθρώπους, τους οργανισμούς και τις καταστάσεις, δημιουργώντας συχνά αντιφάσεις ανάμεσα σε όσα λέμε και όσα πράττουμε. 

*Κοινό όραμα

Αυτό δεν πρέπει, όπως συχνά γίνεται, να επιβάλλεται –αφού έτσι έχει σαν αποτέλεσμα την υπακοή, στην καλύτερη περίπτωση, και όχι την δέσμευση.  Κανείς δεν μαθαίνει υπό καθεστώς απειλής ή υποχρεώσεων.

*Ομαδική μάθηση

Μερικοί θεωρητικοί υποστηρίζουν ότι η μάθηση μπορεί να γίνει μόνον από άτομα, όχι από ομάδες, ούτε από οργανισμούς. Ο Senge έχει αντίθετη άποψη. Περιγράφει διάφορες «αμυντικές ρουτίνες» που εμποδίζουν την μάθηση μέσα σε μια ομάδα και μπορούν να «κατεβάσουν» στο 63 το συλλογικό IQ μιας ομάδας μάνατζερς με ατομικά IQ πάνω από 120. Με άλλα λόγια, υποστηρίζει ότι μπορούν να υπάρξουν θεαματικά αποτελέσματα αν οι ατομικοί δείκτες νοημοσύνης αξιοποιηθούν σε συλλογικό επίπεδο –όπου, όπως είναι φυσικό, μπορούν να έχουν και σωρευτικά αποτελέσματα.